'ABD'nin İran'a Ambargo Kararı, Avrupalı Şirketlerde De Endişe Yaratıyor'

İstanbul Aydın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi ve Finans Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet Sedat Aybar, ABD'nin İran'la yapılan nükleer anlaşmadan çekilmesi ve Tahran'a yeniden ekonomik yaptırımlar uygulamasına ilişkin, "ABD'nin dayattığı ambargo kararı başta Avrupalı şirketler olmak üzere pek çok çevrede endişe yaratıyor." dedi.

Prof. Dr. Aybar, yaptığı yazılı açıklamada, ABD Başkanı Donald Trump'ın, eski Başkan Obama döneminde İran'la imzalanan uranyum zenginleştirilmesinin sınırlanmasına dair anlaşmadan çekildiğini hatırlattı.

Bölgesel ve küresel sorunlara çözüm arayışının bir parçası olarak tanımladığı anlaşmanın iptal edilmesinin Orta Doğu ve Körfez'de gerilimi artıracağını anlatan Aybar, şunları kaydetti:

"On iki yıl süren uzun tartışmalar sonucu, bir metin üzerinde uzlaşılmıştı. Şimdi bu çabaların boşa çıktığı düşünülüyor. Anlaşma, İran rejimini uluslararası ortamda normalleştirecek hem de İran'ın uluslararası ortama ekonomi, politik ve iktisadi kalkınma ekseninde geri dönüşünü sağlayacaktı. 2015 senesinde imzalanan bu anlaşma şimdi, Batı ile iktisadi ilişkilerini yeniden canlandırmayı uman İran için bu kapıyı kapatma tehlikesiyle karşı karşıya bırakıyor. Bunun sonucunda İran kaynaklı şiddet hareketlerinin artarak bölgeyi ve İran'ın üretici konumda olduğu enerji piyasalarını alt üst edeceği beklentisi yaygınlaşıyor.

Anlaşmayla İran'ın nükleer silah sahibi ülkeler kulübüne katılması da denetim altına alınarak engellenecekti. Bu anlaşmaya imza atan İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya ve Çin'e ek olarak ABD, İran'a uygulanmakta olan iktisadi ambargoları da gevşetecekti. Bir yandan küresel terörü desteklemekle diğer yandan kendi toplumsal dönüşümünü kısıtlayan bir siyasi bir rejim olmakla suçlanan İran'da yakın geçmişte iç huzursuzluklar da boy göstermeye başlamıştı. Günde 3,1 milyon varil petrol üretimiyle küresel enerji ortamında önemli bir oyuncu olan İran nükleer anlaşma imzalandıktan sonra başta Almanya olmak üzere özellikle Batılı firmalarla karşılıklı anlaşmalar imzalamaya başlamıştı."

- "Trump, enerji şirketlerine kazanım elde etmeye çalışıyor"

Obama'nın, beş ülkeyle birlikte imzaladığı nükleer anlaşmanın İran'ın zenginleştirmeye çalıştığı uranyum ve nükleer enerji uygulamalarının uluslararası denetime tabi tutulmasını öngördüğünü hatırlatan Prof. Dr. Aybar, şunları kaydetti:

"Donald Trump bu anlaşmayı iptal etmekle sadece kendinden önceki Başkan Barack Obama'nın yüksek entelektüel kapasitesiyle yapmaya çalıştığı dünya için kalıcı etkileri olan anlaşmaları iptal etmekle kalmadı; aynı zamanda hem bizim bölgemiz hem de küresel gelişmeleri etkileyecek ciddi sonuçları olacak adımlar atmaya hazırlandığını duyurdu. İş adamı kökenli Trump, bir yandan geçmiş başkanın etkisini silmeye çalışırken bir yandan da bu tür adımlarla Amerika için yani kendisini destekleyen fosil temelli enerji kaynaklarını yöneten Amerikan şirketler kesimi için önemli kazanımlar elde etmeye çalışıyor."

- "İran ekonomisi üzerinde çok ciddi etkisi olacak"

Anlaşmanın iptalinin İran ekonomisi üzerinde çok ciddi etkisi olacağını dile getiren Prof. Dr. Aybar, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Yüksek büyüme hızına nükleer anlaşma sonrasında ulaşan İran'ın 2016 yılında yakaladığı yüzde 12,5'lik büyüme seviyesi, 2017'de yüzde 3,5'e düşmüştü. İran için işsizlik ve enflasyon sorun olmaya başladı. ABD'nin anlaşmayı iptali sonrası uygulanacak olan iktisadi ambargolar İran ekonomisini daha da sıkıntıya sokacak. Halen hazırda iç toplumsal huzursuzluklarla baş etmeye çalışan İran'ın dünyaya açılışını engelleyen Amerika'nın rejim değişikliğini dayatması, İran kökenli bölgesel şiddeti artırabilir. Özellikle silahlanma konusunda ABD destekli İsrail'in elde edeceği avantaj hem İran'ı hem de diğer ülkeleri huzursuz edeceği çok açık. Türkiye'nin bölgedeki askeri etkisini artıracak F35'lerin satışı anlaşmasını ABD'nin iptal etmesi de bununla bağlantılı bir gelişme olarak okunmalı. ABD anlaşmayı iptal ettikten sonra İran'a iktisadi ambargoları ve kısıtları tekrar dayatacağını açıkladı. İran'la iş yapan şirketlerin altı ay içinde İran'dan çekilmelerini aksi takdirde sonuçlarına katlanmayı göze almaları gerektiğini söyledi. İran Amerikan firmaları dahil Batılı pek çok firma ile halen hazırda birçok iş anlaşması imzalamış durumda. ABD'nin dayattığı ambargo kararı başta Avrupalı şirketler olmak üzere pek çok çevrede endişe yaratıyor."

Anlaşmanın, AB'nin İran ile Amerika arasında nükleer anlaşma konusunda arabulucu olacak bir güce sahip olmadığını gösterdiğini anlatan Prof. Dr. Aybar, sözlerini şöyle tamamladı:

"Çin Halk Cumhuriyeti ise 'herhangi bir ülkenin kendi iç işleri nedeniyle almış olduğu ambargo kararının kendilerini bağlamayacağını, İran'la ticari ilişkilerinin her zaman olduğu gibi devam edeceğini' vurguladı. ABD'nin dayattığı ambargoyu delmenin, İran'la karşılıklı ilişkileri devam ettirmenin çok güç olacağı ise bugünden çok açık."