Son yıllarda lazer gösterileri gibi meşru amaçlar için açık havada lazer kullanımı da arttı. Ancak SHGM'nin verilerine göre endişe verici bir şekilde, uçuşlar için kritik safha olan iniş, yaklaşma veya kalkış aşamasında uçaklara kasıtlı lazer tutulmasında artışlar yaşanıyor. Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı (EUROCONTROL) Gönüllü Hava Trafik Hizmetleri (ATM) Olay Raporlama (EVAIR) sistemi aracılığıyla toplanan verilerde bu tehdidin Avrupa çapında da genişlediği ve yayıldığı gösterdi.
17 BİN 361 TL CEZASI VAR
Türkiye'de de hava araçlarına lazer tutana uçuş emniyetini tehlikeye atmaktan 17 bin 361 TL idari para cezası verilmesi de uçaklara lazer tutanlara engel olamadı. Türkiye'de 2 yılda 64 uçağa lazer tacizinde bulunulduğu belirlendi. SHGM'nin verilerine göre Türkiye'de 2018 yılında uçaklara yönelik 22 lazer tacizi yapıldı. 2019 yılında ise olaylarda yüzde 89,91'lik bir artışla 42 olay raporlandı. Bu yılda alınan önlemlere rağmen lazer tacizi devam ederken, SHGM uçuş emniyetinin muhafazasını teminen uçaklara lazer işaretçilerinin tutulması durumunda olası etkiler, yapılması gereken eylemler ve Türkiye'deki yasal düzenlemeler hakkında bilgi verilmesi ile emniyet tehlikeleri hakkında farkındalığı sağlamak amacıyla Hava Seyrüsefer Emniyet Bülteni hazırladı.
LAZERİN ETKİLERİ BÜLTENDE BÖYLE DUYURULDU
'Lazerlerin potansiyel olarak tehlikeli görsel etkileri genellikle sadece gece boyunca görülebilir.
Lazerler, 400-700nm görsel spektrumu kapsayan dalga uzunluklarına sahip yoğun, tutarlı bir yönlü ışık demeti üretir. Lazerin yanlış kullanımı sonucunda uçaklara tutulması durumlarında gözde yaralanmaların yanı sıra aşağıdaki olumsuz etkiler gerçekleşebilir;
Dikkat dağıtması: Beklenmedik bir lazer (veya başka bir parlak ışık) gece saatlerindeki kalkış veya yaklaşma / iniş sırasında bir pilotun dikkatini dağıtabilmektedir.
Göz kamaşması ve görmede bozulma: Lazer ışığının yoğunluğu gece görüşünü bozabilmektedir.
Geçici körlük: Bu durum parlak bir kamera flaşına bakıldığında yaşananlara benzer, yaralanma olmaz, ancak görme alanının bir kısmı geçici olarak etkileyebilmektedir.Lazerin olumsuz etkileri gece saatlerinin yanısıra lazerin yoğunluğu, rengi, mesafesi, açısı, uçağın hızı ve maruz kalma süresine bağlı olarak artabilmektedir.'
LAZER TACİZİNE MARUZ KALAN PİLOT NE YAPMALI
Hava Seyrüsefer Emniyet Bülteni'nde havayollarına ve hava seyrüsefer hizmet sağlayıcılara lazer tutulması durumunda personelin izlemesi gereken süreç ve prosedürlere (iyi uygulamalar / acil eylemler) sahip olması öneriliyor. Önlemler bültende şöyle açıklanıyor:
Mümkünse lazer ışınından uzak durulmalı, lazere bakarak ışık kaynağını bulmaya çalışılmamalı
Gözleri korunmalı ve lazerin etkilerini azaltmak için “güneşlikler” in kullanılabileceğini göz önünde bulundurulmalı,
kornea aşınma olasılığını azaltmak için gözleri ovmaktan kaçınılmalı,
Daha fazla aydınlatma etkisini en aza indirmek için kokpit / TWR ışıklarını açmanın uygulanabilirliği düşünülmeli,
Pilotlar tarafından olası pas geçme durumları düşünülmeli,
Lazere maruz kalan pilot tarafından ATC ünitesine bilgi verilmeli
Kontrolör tarafından ilgili birimlere bilgi verilmeli, gerektiği durumlarda iniş/kalkış trafiklerinde kısıtlamaya gidilmeli, pilot ve/veya hava trafik kontrolörü tarafından olayın araştırılmak üzere doğru bir şekilde raporlandığından emin olunmalı
BÜLTENDE YAŞANMIŞ BİR OLAYDAN VERİLEN ÖRNEK DE DİKKAT ÇEKTİ
Emniyet Bülteni'nde lazer tacizi yaşanmış bir olayla ilgili verilen örnek dikkat çekti. Olayın Türkiye'de mi, yurtdışında mı olduğu öğrenilemezken gece saatlerinde iniş safhasında olan uçağa 11 bin feet (3 bin 350 metre) irtifada biri sabit diğeri değişken kaynaktan birkaç kez lazer tutulduğu, pilot gözünde hafif kanama olduğu raporlandı.Lazer tutulmasında olası sonuçları ise uçuşun en kritik safhalarından olan iniş aşamasında gece saatlerinde loş bir kokpit ortamında pilotun kasıtlı olarak maruz kaldığı lazer olayında fiziksel yaralanmanın yanı sıra geçici körlük durumu da yaşanabileceği bu durumda pilotlar tarafından uçağın kontrol edilmesi başta olmak üzere uçuş görevleri yerine getirilemeyebileceği, uçuş kontrolü kaybedilebileceğine dikkat çekildi.
SHGM'NİN EMNİYET UYARISI MESAJI ŞÖYLE;
Lazer gösterileri için Genel Müdürlüğümüzden izin alınmalıdır.
Uçaklara lazer tutulması uçuş emniyetini ciddi anlamda tehlikeye atar.
Uçaklara lazer işaretçilerinin tutulması yasa dışıdır.
Lazer işaretçilerinin tutulması durumunda olay SHGM'ye raporlanmalıdır.
Lazer kaynağına yönelik SHGM tarafından idari işlem yapılmaktadır.
DEV KARGO UÇAĞINA DA ŞİŞLİ'DEN LAZER TACİZİ YAPILDI
İstanbul semalarında, Amerikan kargo havayolu şirketi Kalitta Air'in Atlanta-İstanbul Atatürk Havalimanı uçuşunu yapan Boeing 747-481 tipi dev kargo uçağına Şişli'den 900 metre yükseklikte çok güçlü lazer tacizinde bulunulmuştu. Akşam saatlerinde jumbo uçağa yapılan lazer tacizi anbean görüntülenmişti.Kayıtlarda lazer tacizcisinin uçağın kokpitini hedeflediği görülmüştü.
TÜRKİYE'DE PİLOT TEDBİR AMAÇLI UÇMAMIŞTI
Daha önce Ağrı-İstanbul seferini yapan yolcu uçağına Florya'dan bir sandaldan lazer tutan iki kişi yakalanarak gözaltına alınmıştı.Daha önce Amerikan Airlines'ın Miami-New York seferini yapan yolcu uçağı iniş için alçalmaya başladığı sırada yerden pilotlara lazer tutulmuş, ABD'li pilotun gözünde hasar meydana gelmişti. Avustralya'da iki Türk genci, Qantas Havayolları'na ait uçağa lazer tuttukları için gözaltına alınmıştı. 2009 yılında ise British Airways'in Londra-İstanbul uçunu yapan uçağın pilotu Atatürk Havalimanı'na iniş için alçaldığı sırada kendisine lazer tutulduğunu rapor etmişti. Pilot, tedbir amaçlı olarak bir sonraki uçuşunu yapmamıştı.İstanbul Beyoğlu'nda da daha önce polis helikopterine lazer tutarak uçuş güvenliğini tehlikeye sokan bir kişi yakalanmıştı.
ABD'DE BİR YILDA 5 BİN UÇAĞA LAZER TACİZİ
İngiliz Havayolu Pilotları Birliği uçaklara günde ortalama 3 kez lazer tutulduğunu, ABD Federal Havacılık Kurumu (FAA) ise 2018 yılında uçaklara 5 binden fazla lazer tacizi olduğunu açıklamıştı. FAA, 2018'de 5 bin 663 lazer saldırısının ihbar edildiğini ve bu sayının 2017'de 6 bin 754, 2016'da ise 7 bin 398 olduğunu duyurmuştu.ABD'de uçaklara lazer tacizinde bulunanlara, hukuki ve cezai yaptırımlar uygulanıyor.Cezalar 30 bin dolara kadar çıkabiliyor.
