Birine kasitli olarak kaba davranmak ya da onu incitmek anlamina gelen akran zorbaligi; özellikle çocukluk çagindaki bireylerde okulda, oyun parkinda, evde ya da internet ortaminda gerçeklesebilmektedir. Itmek, vurmak, dalga geçmek, esyalara zorla el koymak veya zarar vermek, lakap takmak, kasten yok saymak, dislamak ya da farkliliklarla alay etmek, bu davranis modelinin en belirgin örnekleri arasinda yer almaktadir.
Zayif birine fiziksel, sözel ve sosyal olarak zarar vermeyi içeren bu olgunun çocuklarin ve yetiskinlerin duygusal ve zihinsel sagliklarini olumsuz yönde etkileyebilecegine dikkat çeken Medicana Çamlica Hastanesi’nden Psikolog Ilayda Kutevu, su bilgileri verdi: “Çocuklarinin akranlarina istenmeyen davranislarda bulundugunu ya da zorbaliga ugradigini fark eden ebeveynler, bu süreci durdurmak için bazi önlemler alabilir. Bu amaca ulasmak için uygulanabilecek çesitli stratejiler vardir. Zorbaligi yapan kisiler, hedef aldiklari kisiden fiziksel olarak daha iri ve büyük olabilir. Sosyal olarak daha güçlü ya da saldirgan görünebilir. Zorbalarin amaci, kendilerini güçlü ve baskin göstermektir. Bu eylemler hakimiyetin kaniti olarak kisilerde asagilanma, çaresizlik, acizlik gibi duygularin hissedilmesi için yapilir. Zorbalarin bu gücü ve etkinligi, hedef alinan kisinin saklayamayacagi ya da kaçinamayacagi olumsuz durumlar yasamasina neden olabilir.”
Türkiye’de akran zorbaligina maruz kalan ögrenci orani %27
Uygulanan psikolojik siddetin sekline, sikligina ve boyutuna göre zorbaligin siniflandirildigini belirten Psk. Ilayda Kutevu, söyle konustu: “Çanakkale’de yasanan üzücü olayda oldugu gibi, sözlü zorbalik dedigimiz taciz türleri arasinda bulunan bagirmak, isim takmak, korkutmak, kisitlamalar getirmek, çocugun boyu, kilosu, giyimi, gözlükleri gibi fiziksel özellikleri ve görünüsü hakkinda alay edilmesi, küfür, tehdit ve lakap takma gibi davranislar; çocuklara ve ergenlere fiziksel ve duygusal olarak zarar verebilmektedir. Zorbaliga ugrayanlarin kisilerarasi iliskilerde zorluklar yasama, depresif, yalniz ya da endiseli hissetme, düsük benlik saygisina sahip olma ve intihar düsüncesine meyilli olma veya intihara tesebbüs etme ihtimali, zorbaliga ugramayanlara göre daha fazladir. OECD’nin 2022 verilerine göre, ögrenci gruplari arasinda yapilan arastirmalarda zorbalik içeren davranislara maruz kalan ögrenci ortalamasi Türkiye’de %27 olarak belirlenmistir” dedi.
Okul siddetinin ve zorbaliginin kisiler üzerinde egitimsel etkisinin bulunduguna da dikkat çeken Psk. Ilayda Kutevu, “Akranlari tarafindan magdur edilmek, zorbaliga ugrayan çocuklarin ve görgü taniklarinin okula gitmekten korkmasina da neden olabilir. Çocuklar, derslerine konsantre olamayabilir ya da okul etkinliklerine katilmak istemeyebilir. Dersleri kaçirabilir, okul aktivitelerinden kaçinabilir, okuldan kaçabilir ya da okulu tamamen birakabilir. Bu da akademik kazanim ve basarinin yani sira gelecekteki egitim ve istihdam beklentileri üzerinde olumsuz etkilere sebep olacaktir” dedi.
Iletisim hatlarini açik tutun, okul hakkinda sorular sorun
Zorbalik ve bu eylemlerin yol açtigi zarar, birçok çocuk ve yetiskin tarafindan hafife alinabilir. Arastirmalar ve deneyimler; ögretmenleri ve diger okul personelini, ögrencileri, ebeveynleri ve topluluk üyelerini içeren kapsamli çabalarin, bu durumla mücadelede etkili olabilecegini göstermektedir. Medicana Çamlica Hastanesi’nden Psikolog Ilayda Kutevu, zorbaligin önlenmesinde alinabilecek önlemleri su sekilde siraladi:
Çocuklarin zorbaligi anlamalarina yardimci olunmasi gerekir. Zorbaligin ne oldugu ve bu davranislara nasil güvenli bir sekilde karsi koyabilecekleri hakkinda çocuklarla konusulmalidir. Yardim alabilecekleri konusunda bilinçlendirilmesi gereken çocuklara zorbaligin kabul edilemez oldugu söylenmelidir.
Iletisim hatlarinin açik tutulmasi, çocuklarin kontrol altina alinmasina yardimci olabilir. Arkadaslarin taninmasi, okul hakkinda sorular sorulmasi ve endiselerin paylasilmasi faydali olabilir.
Çocuklar sevdikleri aktiviteleri yapmaya tesvik edilebilir. Özel etkinlikler, ilgi alanlari ve hobiler güveni artirabilir, çocuklarin arkadas edinmesine yardimci olabilir ve onlari zorba davranislardan koruyabilir.
Baskalarina nezaket ve saygiyla nasil davranilmasi gerektigi çocuklara anlatilmalidir.
Zorbalik karsiti politikalar olusturulmasi ve bunlarin okul personeline, velilere ve ögrencilere iletilmesi yarar saglayabilir.
Ögrencilerin zorbalara karsi koymalari ve olaylari ilgili yetkililere bildirmeye tesvik edilmeleri, hem onlarin güvende hissetmelerine hem de zorbalik davranisinda bulunma egilimi olanlarda caydiricilik etkisi olusmasina yardimci olacaktir.
Akran Zorbaligi, Çocuklarin Gelecekteki Kariyerlerini Bile Etkileyebilir
Bir saldirganlik biçimi olan akran zorbaligi; bir veya daha fazla çocugun, zayif ve savunmasiz oldugunu düsündükleri çocuklara kasitli ve sürekli olarak zor anlar yasattigi durumlari ifade ediyor. Son olarak Çanakkale’de bir çocugun intihariyla sonuçlanan olayda oldugu gibi; akran zorbaligina maruz kalan çocuklarda, intihar egilimi, depresyon ve okula gitme korkusu gelisebiliyor. Psikolog Ilayda Kutevu; genellikle isim takma, asagilama ve tehdit etme gibi davranislarin görüldügü akran zorbaligina karsi ebeveynleri uyardi: “Çocuklariniza düzenli olarak okulu hakkinda sorular sormali ve onlari olumsuz durumlari yetkililere bildirmeye tesvik etmelisiniz.”
