ANALİZ - 'ABD'yle İran Arasındaki Gerginlikte Şah-Mat'

HALİL MUHAMMEDİ - ABD'ye ait insansız hava aracının (İHA) Devrim Muhafızları tarafından düşürülmesi İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümeti, iç ve dış rejim muhalifleri tarafından gururla karşılanırken, bazı kesimler ve ülke kamuoyu ise böyle düşünmüyor. Bu kesim, son gelişmeleri Başkan Donald Trump'a verilmiş yeni bir koz olarak kabul ediyor ve Washington yönetiminin olası karşılığı konusunda endişe duyuyor.

Her ne kadar Trump, misilleme olarak İran'da 3 noktayı vuracağını açıklasa da bunu durdurdu ancak saldırıyı iptal etmediğini sadece askıya aldığını söyledi. İHA'nın düşürülmesi Trump'ın eline İran'dan intikam alması için bir fırsat verdi.

Soru şu; ABD İran'a sınırlı saldırı düzenlerse ne olur?

İlk ihtimal; eğer İran saldırıya cevap verecek olursa, ABD bir saldırı daha düzenleyebilir ve kontrolden çıkabilir. Başka bir deyişle, İran'ın ABD'nin sınırlı saldırısına cevap vermesi, sınırı olmayacak bir savaşın başlamasına neden olabilir. Böyle bir savaşın bölge ve İran'a faturası öngörülemez olacaktır. Ülkenin alt yapısının tahrip edilmesi ve binlerce insanın hayatını kaybetmesi veya evlerini terk etmeleri uzak bir ihtimal değildir.

Eğer İran, füzeleri veya bölgedeki uzantıları aracılığıyla ABD veya müttefiklerine ağır zayiat verecek olursa, bu adım sadece ağır bir saldırıya sebep olmakla kalmayacak ülkenin yok olması sonucuna da götürecektir. Bu durum, İngiltere gibi bazı Avrupa ülkelerinin dahi İran'a karşı savaşa müdahil olmalarına yol açacaktır.

- İran saldırılara sessiz kalırsa, rejim zor durumda kalır

İkinci ihtimal ise ABD'nin İran topraklarına yönelik saldırılarına Tahran yönetiminin sessiz kalması. Bu ihtimal, İran rejimini son derece zor bir duruma sokacaktır. Bu durum, rejimin ülke içi ve bölgedeki egemen gücüne zarar verecektir.

Son olarak İsrail Devrim Muhafızlarına ait Suriye'deki üsleri vurmasına rağmen İran buna cevap vermedi. Öncelikle Suriye İran toprağı değil dolayısıyla böyle bir saldırının kabul veya inkarı mümkün görünebilir.

- Yaptırımlar İran'ın belini bükmeye devam edecek

Ancak ABD'nin İran topraklarına saldırısının inkarı veya kabulü durumunun ucu açık olmayacaktır. Böyle bir durumda karşı cevap vermemek İran için son derece ağır olacaktır. Herhangi bir sebepten dolayı sessiz kalsa bile artan yaptırımlarla İran'ın beli bükülmeye devam edecek. Basra Körfezi'ndeki her saldırının sorumluluğu İran'a yüklenecek, bu işte parmağı olmasa bile misilleme tehlikesiyle karşı karşıya kalacak.

İşin gerçeği Trump, İran'la oynadığı satrançta şah çekti. İran kilitlenmiş durumda ve mat olması için uzun bir süre kalmadı. İran devleti bir süredir çıkmazdaydı ve bunun asıl müsebbibi de ülke yöneticileri. Bu süreç eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde başladı. Ahmedinejad, ülkeyi yönetmenin merkezine petrole dayalı ekonomiyi aldı. Dünya ülkeleriyle ilişkileri kötü giderken petrol dışı ticarete de önem vermedi.

- İran'dan üst üste stratejik hatalar

İranlı yöneticilerin üst üste yaptıkları stratejik hatalar, ekonomik, siyasi ve askeri yönden yalnızlaşmalarına neden oldu. İran, dünya ülkeleri tarafından kabul gören şirketler ve yabancı sermayeye kapı aralamadı. Orta Doğu'da barış ve istikrara katkı sağlamak yerine, İran ülke güvenliğini tesis etme adına balistik füze ve taşeron örgütler gibi askeri unsurlara para harcadı.

Çağımızda ülkelerin emniyeti, dünya ülkeleriyle yaptıkları iş birlikleri, ekonomik kalkınma ve istikrarı sağlamalarıyla mümkündür. Bir ülkenin başka bir ülkeye ihtiyacının olmadığı düşüncesi, onun güvenliğini tehlikeye sokmaktan başka bir işe yaramamaktadır. Öyle bir siyaset izlenmelidir ki diğer ülkeler, dünya ekonomisi ve barışı için bu ülkenin rolünü kabul etmelidir. Yemen'le Kuveyt'i kıyaslayın. Kuveyt, Saddam Hüseyin liderliğindeki Irak ordusu tarafından işgal edilince dünya ülkelerinin tepkisine yol açmıştı.

İran'ın güvenliği dünyadan izole olmaya başlamasıyla gerileme yoluna girdi. Bugün gelinen noktada, uluslararası hava yolları, İran hava sahasından uçaklarını göndermiyor.

- Trump, on yıllık sürecin meyvelerini topluyor

ABD Başkanı Trump, yaptığı baskılarda on yıllık sürecin meyvelerini topluyor. Trump bu sofrayı hazır buldu. Fakat bu sofra yabancılardan çok İranlılar tarafından kuruldu. İranlı siyasetçiler attıkları yanlış siyasi adımlarla oyunu satranç rakipleri lehine getirdiler.

İran yönetimi taktiksel dahi olsa geri adım yollarını kendilerine kapadı. Gelinen noktada, hiçbir ülke İran'ın gerçek müttefiki durumunda değil. Bu saatten sonra İran'ın "mat" olmamasını ancak bir mucize engelleyebilir.