ANALİZ - Etiyopya'nın Denge Politikası BAE Yayılmacılığına Panzehir Mi?

İSTANBUL -OSMAN KAĞAN YÜCEL- Son dönemde Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Afrika Boynuzu başta olmak üzere Doğu Afrika’daki menfaat temelli siyasi ve ekonomik faaliyetleri çeşitli vesilelerle dile getiriliyor. Enerji kaynakları hızla tükenen BAE, yeni enerji kaynakları bulmak için sıkı, fakat samimiyetten uzak bir şekilde, Afrika ülkelerine insani yardım, ekonomik kalkınma, eğitim, sağlık gibi unsurları maske olarak kullanarak yakınlaşmanın yollarını arıyor. BAE’nin bölgeyle yakınlaşma çabasının bir başka nedeni ise Afrika Boynuzu’ndaki stratejik önem öneme sahip limanların işletmesini ele geçirmek. BAE var olan limanların işletmesini almaya çalışmanın yanı sıra Eritre, Cibuti ve Somaliland’ın kıyılarına yeni limanlar inşa ederek hem Kızıldeniz’de hem de Hint okyanusundaki ticari pastada payını büyütmek istiyor. Bu ülkelerde kurulan BAE askeri üsleri, her ne kadar askeri eğitim ve bölge güvenliği adı altında faaliyet gösterse de, ismi zikredilen ülkeleri ve bölgeyi tahakküm altına alma çabasının somut örneği olarak ortada duruyor. Somali’de BAE’ye ait bir uçağın içinde yakalanan para dolu çantalar ve bu paraların hangi amaçlarla kullanılacağı sorusu henüz tazeliğini yitirmemişken, BAE bölgede yeni açılımlarla etkisini artırmanın yollarını arıyor. Bunun en somut örneği Etiyopya ile Eritre arasındaki sınır anlaşmazlığının çözümünde görüldü. Ortadoğu ve Afrika’nın birçok ülkesinde istikrarsızlığı, hatta çatışmaları körükleyen, darbe girişimlerini, ekonomik operasyonları silah olarak kullanan BAE’nin Etiyopya ve Eritre arasındaki sınır anlaşmazlığının çözümünde başat rol oynama hevesinin nedeni çok geçmeden ortaya çıktı.

- BAE’nin Afrika’da “petrol boru hattı diplomasisi”

Etiyopya ve Eritre arasında, Eritre’nin bağımsızlığının ilanından sonra ortaya çıkan sınır anlaşmazlığı konusunda, uzun yıllar süren diplomasi trafiği geçtiğimiz aylarda hızlanmış ve iki ülke arasında anlaşma sağlanmıştı. İki ülke ilişkileri normalleşme yoluna girerken barış görüşmelerinin BAE ve Suudi Arabistan aracılığıyla yapıldığı ortaya çıkmıştı. Hem anlaşma öncesi hem de anlaşma sonrası Etiyopya ve Eritre liderleri BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed ile görüştü. Hatta bu görüşmelerde Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ve Eritre Cumhurbaşkanı Isaias Afwerki’ye BAE emirinin emriyle en yüksek devlet nişanı verildi. İstikrarsızlığı bölgede bir silah olarak kullanan BAE’nin bu görüşmelerde çizdiği “barışçı” imajın ve iki ülke arasındaki arabuluculuk çabalarının nedeni ise geç olmadan anlaşıldı. BAE’nin Etiyopya ile Eritre’yi birbirine bağlayacak yeni bir petrol boru hattı çalışmasına başlayacağı, barış görüşmelerinin olumlu sonuçlanmasının hemen ardından duyuruldu. Eritre’nin Assab limanı ile Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa arasında kurulacak boru hattı, Etiyopya’nın petrolünü pazara sokma sorununu çözeceği gibi, Eritre’nin de enerji ihtiyacını karşılamış olacak.

- BAE’nin iştahını kabartan yeni enerji kaynakları

BAE her fırsatta Sahraaltı Afrika’sına olan ilgisini dile getiriyor. BAE’li bakan Reem el Haşemi’nin Etiyopya’nın 100 milyonluk nüfusu ve gelişen ekonomisiyle BAE için bir yatırım ve ticaret cenneti olduğunu açıklamadan hemen önce, Etiyopya’nın Somali eyaletinde Çinli POLY-GCL adlı şirketin çok önemli petrol ve doğalgaz sahalarını keşfettiği öğrenilmişti. BAE’nin bölgeye olan ilgisinin hedefinde liman işletmesi ve askeri üslerden daha çok mevcut ve potansiyel enerji kaynakları olduğu biliniyor. Somali eyaletinde bulunan doğalgaz ve petrol Cibuti vasıtasıyla Çin’e ihraç edilecek. BAE bölgede yalnız değil ve var olan aktörler de enerji pastasından kolay lokma verecek gibi görünmüyor.

- Etiyopya’nın denge politikası umut verici

Tüm bu gelişmeler ışığında, Afrika’nın yükselen ülkesi Etiyopya’nın nasıl bir politika izleyeceği merak konusu. Fakat Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’in BAE Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed ile aralarında geçen bir konuşmadan aktardığı anekdot, Etiyopya’nın bölgesel ve küresel güçlerin odağında olduğu dönemde umut verici olarak yorumlanabilir. Zayed’in Etiyopya’da İslam enstitüsü kurma teklifine “Bize hangi konuda yardımcı olacaksınız” sorusuyla karşılık veren Abiy Ahmed, “Size İslam’ı öğreteceğiz” cevabı alınca, manidar bir şekilde, “Bize İslam’ı öğretmenize ihtiyacımız yok. Çünkü siz İslam’dan uzaklaştınız. Bize sadece Arapçayı hızlı şekilde öğretin, biz İslam’ı anlayıp sizi doğru yola iletiriz” dedi. Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed bu cevapla BAE’ye karşı temkinli bir siyaset izleyeceğini ima ederken, yeni döneme ilişkin denge politikasının da işaretini vermiş oldu.

[Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da din, milliyetçilik ve İslami hareketler konusunda çalışan Osman Kağan Yücel, Afrika Araştırmacıları Derneği'nde (AFAM) araştırmacı olarak görev yapmaktadır]