ANALİZ- Şirazilerin İran Muhalefetinde Yer Edinme Çabası

İSTANBUL -MUSTAFA MELİH AHISHALI- İran'da Ayetullah Hüseyin Şirazi'nin gözaltına alınması sonrasında, Irak ve İngiltere'de gerçekleşen eylemler, ülkede ekonomik ve sosyal sorunlar nedeniyle aralıklarla rejim aleyhinde devam eden protestolara "eski müttefik sonrasında muhalif Şirazi ailesi de mi katılıyor?" sorusunu gündeme getirdi.

İran'ın taklit mercilerinden Ayetullah Sadık Şirazi'nin (76) oğlu Ayetullah Hüseyin Şirazi (47)'nin yaklaşık üç ay önce Kum kentinde yaptığı bir konuşmada, İran lideri Ali Hamaney'i hedef almış, İran yönetimini bölgede savaş yanlısı olmakla suçlarken, Hamaney'in temsil ettiği Velayeti Fakih makamını da Mısır Firavunluk düzenine benzetmişti. Bu konuşmanın ardından oğul Şirazi hakkında, Kum kenti Din Adamları Özel Mahkemesi tarafından dava açıldı ve Hüseyin Şirazi geçen hafta gözaltına alındı. Bu gözaltı, Şirazi yanlılarının Irak ve İngiltere merkezli protestolarına da zemin hazırlamış oldu.

Nerede tutulduğu yakınlarına bildirilmeyen Şirazi, 13 gün aradan sonra dün serbest bırakıldı.

-Irak ve İngiltere'deki protestolar

Irak'ın Necef kentinde Şirazi taraftarları İran konsolosluğu önünde gösteriler düzenlerken, İngiltere'nin başkenti Londra'da da bir grup İran büyükelçiliğine saldırdı. İran bayrağını indirerek, Şirazi Ailesi'ni simgeleyen bir bayrak asan göstericiler elçilik binasına maddi zarar verdi. İran, olaydan İngiltere yönetimini sorumlu tuttu. İran Hükümet Sözcüsü Muhammed Bakır Nobaht, İran'ın Londra’daki büyükelçiliğine yapılan saldırıya polisin saatler sonra müdahale ettiğini savunarak, İngiltere polisini uluslararası kurallara riayet etmemekle suçladı.İran lideri Ayetullah Ali Hamaney'in Başdanışmanı Ali Ekber Velayeti de elçilik baskınıyla ilgili İngiltere hükümetini suçladı. Velayeti, İngiltere hükümetinin olayda sorumlu olduğunu ifade ederek, "İngiliz hükümeti isteseydi bir grup haydutun düzenlediği bu saldırıyı engelleyebilirdi." dedi.

İran Ulusal Güvenlik Yüksek Şurası Genel Sekreteri Ali Şemhani ise İran büyükelçiliğine yapılan saldırının İngiliz hükümeti tarafından tasarlanan bir oyun olduğunu öne sürdü. Suudi Arabistan Veliahd Prensi Muhammed Bin Selman'ın Londra ziyaretinin, olayla ilgisi olduğunu öne süren Şemhani, meydana gelen hadisenin İngiltere'nin Veliahd Prensi tarafından satın alınan silahlara "kötü bir teşekkürü" olarak yorumladı.

- Şirazi Ailesi'nin muhalefeti

Ayetullah Humeyni sürgün yıllarında Kerbela'ya gittiğinde Hüseyin Şirazi'nin amcası Ayetullah Muhammed Hüseyin Şirazi tarafından ilgiyle karşılanmıştı. Devrimin ilk yıllarında muhaliflerin öldürülmesine karşı çıkan amca Şirazi, yaklaşık 20 yıl Kum kentinde ev hapsinde tutuldu. İran'da muhafazakarlara yakınlığıyla bilinen kaynaklar, Ayetullah Muhammed Hüseyin Şirazi'nin SAVAK'la (İran Şahı döneminin istihbarat teşkilatı) ilişkisi olduğunu iddia ederek, İran-Irak savaşına karşı çıkması nedeniyle Humeyni'nin Şirazi ailesine tavır aldığını öne sürüyor.

Ayetullah Muhammed Hüseyin Şirazi'nin 2001 yılında hayatını kaybetmesi sonrası Şirazi ailesinin en etkin üyesi Ayetullah Sadık Şirazi oldu.

Humeyni gibi siyasetin dinden ayrılmayacağını düşünen Sadık Şirazi, yönetimin Velayeti Fakih değil, Velayeti Şurayı Mercii Taklit (Taklit Merci Şurası) şeklinde olmasını savunuyordu.

-Şirazi Ailesi'ne İngiltere desteği iddiası

Humeyni'nin ardından Hamaney'le de Şirazi ailesinin yıldızları barışmadı. Velayeti Fakih konusunda anlaşmazlık devam ederken, bir de Şirazi ailesine ait olduğu öne sürülen yurt dışındaki onlarca TV ve radyo kanalının İran yönetimi ve Hamaney aleyhine yaptığı yayınlar, ortalığı karıştırdı. İranlı muhafazakarlar, Şirazi medyasını İngiltere'den destek almakla suçluyor.

Sadık Şirazi'nin İngiltere'deki kardeşinin Kuveyt asıllı damadı Yasir El-Habib'in, 2010 yılında Peygamberin yakınlarına yönelik hakaretleri İslam ülkelerinin tepkisine yol açtı. Yine El-Habib'in bir televizyon konuşmasında İngiliz Kraliçesinin Ehl-i Beyte inancı olduğunu iddia etmesi kendisi hakkındaki İngiliz yakınlığını güçlendirdi.

Hamaney, 2016 yılında yaptığı bir konuşmada Şirazi ailesine işaret ederek "İngiliz Şiası" terimini kullanmıştı. Şirazi ailesinin son açıklamalarından sonra İran'da muhazakarlara yakınlığıyla bilinen Tesnim Haber Ajansı'nda çıkan bir makalede ise Şirazi ailesi açıkça İngilizlerden destek almakla suçlandı.

Ülkedeki muhalifler, Şirazi ailesini İngiliz yanlısı olarak suçlarken, bazı reformistler ise rejimin muhaliflerine karşı oldukça sert davranmaya başladığı kanaatindeler.

Görüşlerine başvurduğumuz İranlı siyaset uzmanı Ali Efşari, yönetimin son yıllarda ülke içi ve dışında kaybettiği sempatiyi, muhaliflerini ezerek örtbas etmeye çalıştığını düşünüyor. Efşari, İran devriminden bu yana, rejimin muhaliflerini bastırarak yok etmeye çalıştığına da işaret ederek, Şirazi ailesinin de bundan payını aldığı görüşünde.

Efşari'ye göre, son dönemde İran yönetimi kontrolü kaybetti ve özellikle Aralık ayından sonra patlak veren toplumsal gösteriler rejimi telaşlandırdı. Rejimin, muhaliflerin Batılı yabancı ülkelerin desteğiyle bu işe giriştikleri suçlamasının, her zaman kullanılan bir argüman haline geldiğini kaydeden Efşari, "İngiliz destekli Şirazi ailesi" iddialarını da bu çerçevede değerlendiriyor.

İranlı siyaset uzmanı, Şirazilerin toplumsal tabanının zayıf olduğunu, buna rağmen Hamaney'e karşı muhalefetten el çekmeyeceklerini fakat önümüzdeki günlerde daha temkinli hareket edeceklerini de düşünüyor.

- Toplumsal muhalefette yer alma çabası

Demokratik haklar ve ifade özgürlüklerinin sınırlı olduğu İran'da, İçişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Zülfikari, geçen hafta yaptığı bir açıklamada, "Ülkede son iki buçuk ayda yaklaşık 5 bin izinsiz protesto gösterisi düzenlendi" diyerek son dönemde gelişen toplumsal muhalefete dikkati çekmişti.

Aralık ayında ekonomik sorunlar sebebiyle başlayarak ülke geneline yayılan rejime yönelik protestolar, "İnkılap Caddesi Kızı" ismiyle başlayan başörtüsü zorunluluğuna karşı eylemler, Gonabadi tarikatı üyelerinin Tahran sokaklarını yangın yerine dönüştürmesi, işçilerin protestoları ve yakın zamanda İsfahan kentinde çiftçilerin gösterileri, ülkedeki sosyo-ekonomik sorunlar nedeniyle rejim karşıtı gösterilerin gitgide toplumsal bir renge dönüştüğü bu dönemde, Şirazi Ailesi'nin çıkışları da bu süreçte sahnede yer alma çabaları olarak değerlendiriliyor.