ANALİZ - Türkiye İle ABD Ticaret Hacmini 5 Katına Çıkarmayı Hedefliyor

MURAT BİRİNCİ - Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmini 5 katına çıkarmak için iki ülke yetkilileri siyasi irade ortaya koyarken, analistler, ikili görüşme ve anlaşmalarda Türkiye’nin son yıllarda iyileşme gösteren ihracatın ithalatı karşılama oranının gözetilmesi gerektiğini ifade etti.

Küresel ekonomik büyümenin yavaşladığı, ticaret savaşlarının sürdüğü ve siyasi-jeopolitik risklerin arttığı dönemde, Türkiye, hem ihracat pazarlarını çeşitlendirmeye hem de ticaret partnerleriyle yeni anlaşmalarla ve stratejik ortaklıkla ticaret hacmini artırmaya çalışıyor.

G20 Liderler Zirvesi kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Başkanı Donald Trump, iki ülkenin ticaret hacmi hedefini 100 milyar dolara çıkararak, karşılıklı ekonomik ilişkilerin çok daha ileriye taşınması yönündeki iradelerini ifade etmişlerdi.

ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross da beş günlük Türkiye ziyaretinde bu hedefe ulaşmak ve bir yol haritasının belirlenmesi için çok sayıda görüşme yaptı.

Tekstil, hazır giyim, mobilya, mermer, otomotiv, otomotiv yan sanayi, mücevherat, sivil havacılık, çimento, kimya, makine ve lojistik sektörleri, ikili ticaret hacminin artırılmasında en öncelikli alanlar olarak belirlendi.

Türkiye ile ABD arasında ortalama 20 milyar dolar seviyesine sıkışan ticaret hacmini 5 katına çıkarmak için iki ülke yetkilileri siyasi irade ortaya koyarken, analistler, ikili görüşme ve anlaşmalarda Türkiye’nin son yıllarda iyileşme gösteren ihracatın ithalatı karşılama oranının gözetilmesi gerektiğini vurguladı.

Uzmanlar ve sektör temsilcileri, orta ve uzun vadede ABD lehine olan dış ticaretin, Türkiye lehine dönebilmesi için yüksek teknolojili, inovatif ve katma değerli ürünlerin ihracatına öncelik verilmesi gerektiğini dile getirdi.

- İhracatın ithalatı karşılama oranı yükseliyor

Türkiye, geçen yıl 167,9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirirken, bunun yaklaşık yüzde 5'lik bölümünü ABD'ye yaptı. Aynı yıl Türkiye'nin 223 milyar dolarlık ithalatında ise ABD'nin payı yüzde 5,5 oldu.

ABD de geçen yıl 3 trilyon 129 milyar dolarlık ithalat ve 2 trilyon 501 milyar dolarlık ihracat yaptı. ABD'nin ihracat ve ithalatında Türkiye'nin payı sırasıyla yaklaşık yüzde 0,3 ve yüzde 0,5 civarında gerçekleşti.

Türkiye'nin ABD'ye ihracatı son 10 yılda kademeli olarak artış gösterirken, ABD'den yapılan ithalat dalgalı bir seyir izledi. 2010 yılında 3,8 milyar dolar olan ihracat tutarı geçen yıl 8,3 milyar dolara yükseldi.

ABD'nin Türkiye'ye ihracatı ise 2010 yılındaki 12,3 milyar dolar düzeyinde iken, bir sonraki yıl 16 milyar dolara ulaştı. 2016'da 11 milyar dolar seviyesine gerileyen ABD'den yapılan ithalat, 2018'de 12,4 milyar dolara yükseldi.

Bu yılın ocak-temmuz döneminde ABD'den yapılan ithalat 6,7 milyar dolar, bu ülkeye yapılan ihracat ise 4,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.

İki ülke arasındaki ticarette dikkate alındığında ihracatın ithalatı karşılama oranı son 10 yıllık dönemde Türkiye lehine dönen bir görünüm dikkati çekiyor. 2017'de ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 72,4'e kadar yükseldi. Geçen yıl yüzde 67,1'e gerileyen bu oran, temmuz sonunda yüzde 69,6 seviyesine çıktı.

- Ticaret hacmi 16 - 21 milyar dolar arasına sıkıştı

Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmi yıllar itibarıyla iniş çıkışlı bir seyir izledi. Ticaret hacmi 2010'da 16 milyar dolar seviyesinde iken, 2011'de 20,6 milyar dolara yükseldi. 2016 yılında 17,5 milyar dolara gerileyen ticaret hacmi, 2017 ve 2018 yıllarında tekrar 20,6 milyar doların üzerini gördü.

Bu yılın temmuz sonunda iki ülke arasındaki ticaret hacmi 11,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.

Son 10 yılda ticaret hacminde 5 milyar dolar civarında artış yaşansa da ticaret hacminin 21 milyar doları aşamadığı görülüyor.

Türkiye'nin ABD'ye ticaret açığı 2011'de 11,5 milyar dolardan 2017'de 3,3 milyar dolara kadar geriledi ve geçen yıl açık 4,1 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Geçen yılın ocak-temmuz döneminde 2,8 milyar dolara olan dış ticaret açığı, 2019'un aynı döneminde 2 milyar dolara oldu.

- Türkiye'den ABD'ye en fazla ihraç edilen ürünler

Türkiye'nin ABD'ye en fazla ihraç ettiği ürünler incelendiğinde ilk beş sıra yıllar itibarıyla değişiklik gösterse de 2017 ve 2018 yıllarında motorlu kara taşıtları liderliğini sürdürüyor.

Geçen yıl yaklaşık 1,1 milyar dolarlık ihracatla ilk sırada yer alan motorlu taşıtlar sektörünü, 928,2 milyon dolarla kazan, makine aksam ve parçaları sektörü, 566,8 milyon dolarla demir ve çelik sektörü, 562,5 milyar dolarla halıcılık sektörü ve 380,2 milyon dolarla mineral yakıt ve yağlar sektörü takip etti.

Geçen yıl ağustos ayında Türkiye'den yapılan çelik ithalatına uygulanan gümrük vergisini yüzde 50'ye, alüminyum ithalatına uygulanan gümrük vergisini de yüzde 20'ye çıkaran ABD, bu yılın mayıs ayında çelik ithalatına uyguladığı vergiyi tekrar yüzde 25'e indirmişti.

Dolayısıyla demir ve çelik sektörü ihracatında önemli gerileme yaşandı. Geçmiş yıllarda demir ve çelik sektörü ihracatı birinci ve ikinci sıralarda yer alırken, 2018'de üçüncü sıraya gerilerken, bu yılın 7 ayında ihracatta ilk 10'a dahi giremedi. ABD'ye demir ve çelik ihracatı bu yılın ocak-temmuz döneminde 43,5 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti.

Bu yılın ocak-temmuz döneminde ABD'nin Türkiye'den en fazla ithal ettiği ürün 621,7 milyon dolarla kazan, makine aksam ve parçaları oldu. Bu sektörü 577,3 milyon dolarla motorlu kara taşıtlar ile 341,2 milyon dolarla halıcılık sektörü takip etti.

- Türkiye'nin ABD'den en çok aldığı ürünler

Türkiye, ABD'den ağırlıklı olarak katma değeri ve teknolojisi yüksek ürünler ithal ederken, son on yılda en çok ithal edilen sektörler sıralaması sürekli değişiyor.

ABD'den ithal edilen ürünlerde hava taşıtları, demir ve çelik, mineral yakıt ve yağlar, kazan, makine ve mekanik cihazlar ile optik, tıbbi ve cerrahi cihazlar ilk sıralarda yer alıyor.

Geçen yıl ABD'den 1,8 milyar dolarlık kazan, makine aksam ve parçaları ithal edildi. Bu sektörü 1,33 milyar dolarla mineral yağ ve yakıtlar, 1,3 milyar dolarla demir ve çelik, 1,2 milyar dolarla hava taşıtları ve 729,2 milyar dolarla tıbbi ve cerrahi cihazlar ithalatı takip etti.

Bu yılın ocak-temmuz döneminde ise 656,3 milyar dolarla hava taşıtları ithalatı ilk sıradaki yerini alırken, sırasıyla 950,7 milyar dolarlık kazan ve makine, 653,8 milyar dolarlık mineral yağ ve yakıt ithal edildi.