ANALIZ - Yemen Meselesini Önceleyen Biden Yönetimi, 'Acil Ateskes Ve Siyasi Çözümden' Yana

IHSAN FAKIH - ABD Baskani Joe Biden'in göreve gelmesinden bu yana Washington yönetimi, Yemen meselesiyle ilgili diplomatik atilim gösterirken, öncelikleri arasina aldigi bu krizde acilen ateskes ve siyasi çözümden yana tavir sergiliyor.

Yemen’de yillardir devam eden ve binlerce kisinin ölümüne neden olan savasi sonlandirmaya yönelik bölgesel ve uluslararasi düzeyde çabalar sürüyor.

Bu kapsamda ABD'de görevi devralan Biden, ilk is olarak Suudi Arabistan öncülügündeki koalisyon güçlerine Yemen'de verdigi askeri ve istihbarat destegini kesti.

Yemen meselesini öncelediklerini vurgulayan ve Yemen kriziyle ilgili farkli bir politika izleyen Biden, Husileri, Donald Trump yönetiminin dahil ettigi terör listesinden çikardi.

ABD Disisleri Bakani Antony Blinken, 16 Subat 2021'den itibaren geçerli olmak üzere Husileri yabanci terör örgütleri listesinden çikardiklarini duyurmustu.

ABD'li yetkililer, Husilerin terör örgütleri listesinden çikarilmasinin siyasi boyutlardan yoksun oldugunu, Yemen'deki insani krize olumsuz yansimalarin engellenmesi amaciyla bu kararin alindigini ifade ediyor.

Washington yönetimi, bu sekilde Suudi hükümetinin müttefiki olarak görülen eski ABD Baskani Trump yönetiminin aldigi kararlar dahil Suudi Arabistan ile iliskilerini kapsamli bir sekilde gözden geçirdi.

Iktidara geldikten sonra Biden yönetimi, Yemen'deki savasin bitmesi ve BM gözetiminde siyasi bir çözüme ulasilmasi çabalarina özel önem verdi.

Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki'ye göre, Yemen meselesi, ABD'nin dis politika öncelikleri arasinda ve Yemen savasina son verilmesi stratejik hedeflerden biri.

Baskanlik görevini devralmasindan sadece iki hafta sonra 4 Subat'ta koalisyon güçlerine Yemen'de verilen askeri destegi kesen Biden yönetimi, Washington'un Yemen'deki savasla ilgili silah satislarini da durdurdugunu açikladi.

Çatismanin taraflarindan Husiler ise ABD'nin, koalisyon güçlerine destegini kesmesi konusundaki ciddiyetinden süphe ediyor. ABD tarafi da Husileri, yaklasik 7 yildir devam eden çatismalara çözüm için gerekli adimlar atmayi ve ateskesi reddetmekle suçluyor.

- Suudi Arabistan'in baris girisimi

Suudi Arabistan Disisleri Bakani Faysal bin Ferhan, 22 Mart'ta Yemen'deki krize çözüm bulunmasi ve ateskesin saglanmasi için yeni bir baris girisimi baslattiklarini duyurdu.

Söz konusu girisimde "BM gözetiminde kapsamli ateskese varilmasi, Hudeyde Limani'ndan elde edilen gelirlerin Merkez Bankasindaki ortak hesaba aktarilmasi, Uluslararasi Sana Havalimani'nin bazi uçuslara açilmasi ve BM gözetiminde taraflar arasinda müzakerelere baslanmasi" konulari yer aldi.

Barisin; Körfez girisimi, Husilerin de katildigi 2014'te gerçeklestirilen Ulusal Diyalog Konferansi sonuçlari ve BM Güvenlik Konseyinin kararlari olmak üzere 3 referansa dayanmasi konusunda israr eden Yemen hükümeti söz konusu adimi desteklerken, Husiler girisimin yeni bir sey getirmedigini savundu.

Yemen'deki krizi çözmeye çalisan BM Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffiths ve ABD'nin Yemen Özel Temsilcisi Timothy Lenderking'in çabalariyla uyumlu olan girisim, Arap ülkeleri ve uluslararasi toplum tarafindan da genis ölçüde memnuniyetle karsilandi.

- Yemen'deki insani kriz

Yemen'deki insani kriz ise Yemen'deki savasla ilgili yeni ABD söyleminin odak noktasi olmaya devam ediyor. Öte yandan BM de Yemen'deki insani krizi, "dünyadaki en kötü insani kriz" olarak tanimliyor.

Yemen'de 7 yildir süren çatismalarda çogunlugu sivillerden olmak üzere 233 bin kisi yasamini yitirdi. Dünyanin en fakir ülkeleri arasinda yer alan Yemen'de iç savas nedeniyle büyüyen insani kriz korkunç boyutlara ulasti.

BM'ye göre dünyanin en büyük insani krizlerinden birinin yasandigi Yemen'de, 30 milyon nüfuslu ülkenin 22 milyondan fazlasi yardima ve korumaya ihtiyaç duyuyor.

Ülkede temiz suya erisimin olmamasi, yetersiz beslenme, ilaç ve tibbi malzemedeki eksiklik gibi nedenler de kolera basta olmak üzere salgin hastaliklara davetiye çikariyor.

ABD, bu baglamda, insani yardimlarin ulasmasina imkan saglamak için Yemen'deki tüm savas cephelerinde kapsamli bir ateskes anlasmasinin temellerini atmayi umuyor.

- ABD'den acil ateskes çagrisi

Yemen'deki taraflar arasinda görüsmelerin artik baslama zamaninin geldigini düsünen ABD, Yemen'de acil ateskes çagrisi yapiyor.

Washington yönetimi, Husilere, artik üzerinde "uluslararasi konsensüsün" saglandigi ateskesi ve siyasi çözüme yönelik müzakereleri kabul etmesi için baski yapiyor.

ABD Hazine Bakanligi da 10 Haziran'da yaptigi açiklamada, Iran Devrim Muhafizlari Kudüs Gücü ile is birligi içinde Yemen'deki Husilere milyonlarca dolar finansman sagladiklari gerekçesiyle 7 sahis ve 4 sirkete yaptirim getirdi.

Bu ag üzerinden saglanan fonlarin Husilerin Yemen'deki sivillere ve kritik altyapilara saldirilarinda kullanildigi belirtilen açiklamada, söz konusu fonlarin devam etmesi durumunda bölgedeki çatisma ve insani krizin sonunun gelmeyecegi vurgulandi.

ABD'nin Yemen Özel Temsilcisi Lenderking, BM Yemen Özel Temsilcisi Griffiths ile koordineli bir sekilde Yemen'deki çatismalara son verilmesi için diplomatik çabalar yürütüyor.

Biden, göreve geldikten hemen sonra ABD’nin Yemen Özel Temsilcisi olarak atanan Lenderking, geçen sürede Suudi Arabistan, Birlesik Arap Emirlikleri (BAE) ve çatismanin taraflari arasinda ara buluculuk rolü üstlenen Umman gibi bazi ülkelerin yetkilileriyle bir dizi görüsmelerde bulundu.

- Husilerin artan saldirilari

Yemen'de yillardir süren savasi sonlandirmak için yürütülen çabalar devam ederken, Husiler mesru hükümetin en önemli kalelerinden olan ve Savunma Bakanligi karargahini da barindiran Marib kentini ele geçirmek için son dönemde saldirilarini artirdi.

Bununla yetinmeyen milislerin son dönemde Suudi Arabistan topraklarina saldirilarinda da artis yasandi.

Ülkede askeri gerilimi tirmandiran ve saldirilarini gözle görülür sekilde artiran Husiler, hükümet güçlerinin en önemli kalelerinden biri sayilan Marib ve Cevf illeri basta olmak üzere sahada birtakim kazanimlar elde etti.

Husilerin Marib ilinde kontrolü saglama çabalari ve Suudi Arabistan'daki hedeflere insansiz hava araçlariyla düzenlenen saldirilar mayis ayinda deyim yerindeyse zirveye ulasti.

Iran destekli Husilerin 5 Haziran'da Marib'in kuzeyindeki Er-Ravda bölgesinde, sivil yerlesim alanindaki akaryakit istasyonuna balistik füze ile düzenledigi saldirida çok sayida sivil hayatini kaybetti.

- Diplomatik çabalar

ABD Temsilcisi Lenderking'in, Körfez bölgesine gerçeklestirdigi ziyaretlerde krize yönelik herhangi bir ilerleme kaydedilememesinin ardindan Umman’dan üst düzey bir heyet, ABD'nin de çabalariyla Yemen'in baskenti Sana'ya gitti.

Beyaz Saray'dan yapilan açiklamaya göre, ABD için önemli olan ateskesin saglanmasi, insani yardimlar için güvenlik koridorlarinin açilmasi, çatismanin taraflarini BM, ABD temsilcileri ve Umman ara buluculuguyla müzakere masasina oturtmak ve bu çerçevede yürütülen diplomatik çabalara yogunlasmak.

Husiler ise bir süre önce BM Temsilcisi Griffiths'i, Suudi Arabistan öncülügündeki koalisyon güçlerine taraf olmakla suçlayarak kendisiyle görüsmeyi kabul etmedi.

Griffiths, 15 Haziran'da BM Güvenlik Konseyinde yaptigi konusmada, Husilerin ateskesi reddettigini, ateskes görüsmelerinden önce limanlar ve havaalanlari ile ilgili ayri anlasmalar yapilmasini sart kostugunu söyledi.

Ancak "BM, ABD, Ingiltere ve Umman'in Yemen kriziyle ilgili yogun diplomatik çabalari, Iran Disisleri Bakani Muhammed Cevad Zarif'in Griffiths ile görüsmesi ve savasin çözüm olmadigini vurgulamasi, Suudi Arabistan'in savasa son verilmesi konusunda istekli görünmesi" gibi etkenlerin Husileri, ateskes ve siyasi çözüme ulasilmasi için Yemen'deki mesru hükümetle müzakere masasina oturmaya mecbur birakacagi öngörülüyor.

Dis politikasinda Yemen dosyasina büyük önem veren Biden yönetimi de BM'nin yani sira Suudi Arabistan, Umman ve diger müttefik ülkeler araciligiyla Husileri ateskese zorlayacak gibi görünüyor.

- Yemen'deki iç savas

Uzun süredir siyasi istikrarsizligin hüküm sürdügü Yemen'de Iran destekli Husiler ile hükümete bagli güçler arasinda çatismalar yasaniyor.

Husiler, Eylül 2014'ten bu yana baskent Sana ve bazi bölgelerin denetimini elinde bulundururken Suudi Arabistan öncülügündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015'ten bu yana Husilere karsi Yemen hükümetine destek veriyor.