Anayasa Mahkemesinden 7139 Sayılı Torba Kanuna Kısmi İptal

Anayasa Mahkemesi, 7139 Sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un bazı hükümlerini Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti.

Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre, Anayasa Mahkemesi, CHP'nin düzenlemenin bazı kısımlarının iptaline ilişkin başvurusu ile Söze 2. Asliye Ceza Mahkemesinin aynı yöndeki başvurusunu ele aldı.

Buna göre, Anayasa Mahkemesi, söz konusu düzenlemenin "DSİ veya proje idaresi gerekli hallerde asgari tarımsal arazi büyüklüğünün altındaki tarımsal arazileri toplulaştırabilir veya bu madde kapsamında değerlendirmek üzere kamulaştırabilir." cümlesindeki "proje idaresi" ibaresinin iptalini kararlaştırdı.

Kararda, kamulaştırmanın yalnızca devlet ve kamu tüzel kişilikleri tarafından yapılabileceği ifade edilerek, "Kanunda proje idareleri tanımlanmadığı gibi bu idarelerin DSİ dışındaki kurum ve kuruluşları ifade etmekle birlikte kamu veya özel hukuk tüzel kişiliğine sahip olup olmadıkları hususunda açıklık da bulunmamaktadır." denildi ve düzenlemenin Anayasa'nın "Mülkiyet hakkı" başlıklı 35. ve "Kamulaştırma" başlıklı 46. maddelerine aykırı olduğu belirtildi.

Yüksek Mahkeme, "Birinci fıkraya göre, devralınan sözleşme ve protokollerden Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla işlemleri devam eden arazi toplulaştırması işleri ile inşası devam etmekte olan tarla içi geliştirme hizmetlerine DSİ tarafından son verilebilir." fıkrasındaki "son verilebilir" ibaresini iptal etti.

Kararda buna yönelik, "Kuralın yer aldığı maddenin yürürlüğe girmesinden önce tarafların özgür iradeleriyle düzenlenen ve hukuken geçerli olan sözleşme ve protokollere göre yapılmaya başlanan işler ile hizmetlerin, bu sözleşme ve protokollerin akdedildiği tarihte yürürlükte olmayan ve sonradan getirilen düzenlemeyle geçersiz hale getirilebilmesine imkan tanınması meşru bir sebebe dayanmamaktadır." ifadelerine yer verildi.

Fıkranın kalan kısmının ise Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 43. maddesinin (4) fıkrası gereğince iptalini kararlaştıran Anayasa Mahkemesi, 6831 Sayılı Orman Kanunu'nda devlet ormanlarında balık üretmek üzere tesis kurulmasına imkan tanıyan düzenlemenin de iptaline karar verdi.

- Kamulaştırma Kanunu'ndaki düzenlemeye yönelik karar

Yüksek Mahkeme, torba kanunla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nda yapılan idare ve hak sahibinin anlaşamaması durumunda kamulaştırma bedelinin nasıl belirleneceğine ilişkin düzenlemede de Anayasa'ya aykırılık olduğuna hükmetti.

Bu doğrultuda 2942 sayılı kanunun 10. maddesindeki "idarenin kıymet takdir komisyonunca tespit edilen bedelden az olması durumunda hakim tarafından tespit edilen bedel, fazla olması durumunda idarenin kıymet takdir komisyonunca tespit ettiği bedel, peşin ve nakit olarak hak sahibi adına, kalanı ise bedele ilişkin kararın kesinleşmesine kadar üçer aylık vadeli hesapta nemalandırılmak ve kesinleşen karara göre hak sahibine verilmek üzere..." ve "idarenin kıymet takdir komisyonunca tespit ettiği bedelden fazla olması halinde fazla olan tutarın bloke edildiğine..." ibarelerinin iptali kararlaştırıldı.

Kararda, Anayasa'nın 46. maddesine göre özel mülkiyette bulunan taşınmazların gerçek karşılıklarının nakden ve peşin olarak ödenmesi, istisnai hallerde taksitlendirme süresinin beş yılı aşmaması, taksitlendirmelerde ve herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faizin uygulanmasının kamulaştırma için esas olduğu kaydedilerek, mülkiyetin idareye geçmesine ve Anayasa'nın 46. maddesinde yer alan taksitlendirme halleri de bulunmamasına rağmen kamulaştırma bedelinin ödenmesinin kararın kesinleşmesi sonrasına bırakılmasının, peşin ödeme güvencesine aykırılık oluşturduğu belirtildi.

Anayasa Mahkemesi, söz konusu kanunla Kamulaştırma Kanunu'nun "Hakların sınırlandırılması ve mülkiyetin idareye geçmesi" başlığını taşıyan 25. maddesine eklenen "bu süre" ve "bir defaya mahsus olmak üzere beş yıl süre ile uzatılabilir." ifadelerini de iptal etti.

- Sulama birliklerinin bakan onayıyla feshine iptal

Yüksek Mahkeme, Sulama Birlikleri Kanunu'nda yapılan, "birliğin amacına ulaşamayacağının tespit edilmesi durumunda birliğin, DSİ'nin teklifi üzerine bakan onayı ile feshine", "birliğe üyelik kaydı sırasındaki katılım payının DSİ tarafından belirleneceğine" ve "denetimler sonucunda maksadına ulaşamayacağı tespit edilen sulama birliklerinin, sulama tesislerinden beklenen faydanın ve sürdürülebilir işletme yönetiminin sağlanabilmesi maksadıyla ve DSİ'nin gerekli görmesi halinde bakan onayıyla bu birliklerden birinin tüzel kişiliği altında birleştirilebileceğine" ilişkin düzenlemelerin de iptalini kararlaştırdı.