Antik Tapınakta İkinci Roma Hamamı Bulundu

Hamamın Bizans döneminde yeniden kullanıldığı, ancak Roma dönemine ait izlerin büyük ölçüde silindiği, Roma mozaiklerinin üzerinin alçıyla kapatıldığı, hamam odalarının ise iş yeri haline çevrildiği anlaşıldı.

Kazı ekibinden Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Davut Kaplan, Apollon Smintheus Kutsal Alanında (Smintheion) iki adet hamam ortaya çıkardıklarını, fakat yıkanma ile alakalı başka bir hamam yapısı olabileceğini de söyledi.

Roma dünyasının günlük yaşamının bir parçası olan yıkanma geleneğinin en güzel kanıtı olan hamam yapılarının bazı ilkleri barındırdığını belirten Kaplan, Roma döneminde inşa edilen bu hamam yapılarının büyük ölçüde kutsal alana gelen ziyaretçilerin tapınağa ulaşmadan önce dinsel arınmasına hizmet etmiş olabileceğini ifade etti.

Kaplan, “Hamam yapılarının, birer kapıyla bağlanan odaları, ısıtma sitemine göre en sıcaktan soğuğa doğru sıralanıyor. Yıkanma sırası takip edildiğinde bunun tersi olarak soğuktan sıcağa diziliş söz konusudur. Roma hamamlarının olmazsa olmazı olan ısıtma sistemi, farklı teknik uygulamalarıyla karşımıza çıkmaktadır. Temel seviyesinde korunmuş külhan bölümünde tespit ettiğimiz 4 ayrı ocak, en az üç mekanın tabandan ısıtıldığını ortaya koymaktadır. O dönemde halka açık olan hamamda küçük ve özel bir mekan da alttan ve duvardan ısıtmaya sahip. Bu mekan olasılıkla, halka açık bölümlerden soyutlanmış, din adamı ve yöneticilerin yıkandığı bir yer. Hamamın diğer bölümlerin mekanlarının sadeliğine karşın, bu özel odanın zemini mozaik tabana sahip. Ana renklerin tümünü barındıran mozaikte, geometrik ve bitkisel motifler bir arada kullanılmış ve adeta renk cümbüşü meydana getirilmiş. Hamamın diğer bir ilginç özelliği de, yapının ısıtılmasında ocakların yakımı ve bakımında görevlendirilmiş kişilere ait özel bir servis koridorunun varlığı. Tonoz örtüyle kapalı olan bu koridora hamam dışından giriliyor. Böylelikle görevliler, hamama yıkanmak için gelenler ile karşılaşmıyor ve rahatsız etmiyor” dedi.

ÖDÜL KAZANAN SPORCULARIN İSİMLERİ KAZINAN KAİDELER HALA DURUYOR
Tapınağın bitişiğinde bulunan büyük Hamam yapısı önündeki yazıtlı heykel kaidelerin de dikkat çektiğini söyleyen Kaplan, şöyle devam etti:
“Bu kaidelerin üzerinde kutsal alanda düzenlenen ‘Apollon Smintheia Pauleia’ şenlikleri kapsamında, spor yarışmalarında pankration ve güreş alanında birincilik kazanan sporculara ait yazıtlar bulunmaktadır. Kaide ve yazıtlar korunmuş olmasına karşın, bronzdan yapıldığı ve kaidelerin üzerine konulduğu tahmin edilen heykeller ise bronz olmaları nedeniyle günümüze ulaşmamışlardır. Heykellere ait ayak izleri dışında herhangi bir bulgu ele geçmemiş olmasına rağmen, en azından kutsal alanın ev sahipliği yaptığı şenliklerin ve katılımların geniş bir coğrafyaya yayıldığını göstermesi açısından önemlidir.”

BİZANSLI DEMİRCİ USTASINA AİT DÜKKAN VE MALZEMELER ORTAYA ÇIKARILDI
Bulunan diğer hamamın da Romalılar tarafından farklı amaçlar için kullanıldığını belirten Kaplan, “Burada bulduğumuz kalıntılarda hamamın işlevini tamamladıktan sonra, Roma döneminden sonra, Bizans çağında tekrar kullanıldığını görüyoruz. Hamamın bir bölümü demirci dükkanı olarak kullanılmış. Bunun kalıntılarını bulduk. Demirci örsleri, ocaklar ve bir takım yapılmış malzemeler bulduk. Bunları muhafaza ediyoruz. Hamamın zeminindeki mozaikler ise üzerlerine beton dökülerek tahrip edilmiş. Bunların yine aynı dönemde yapılmış olduğunu tahmin ediyoruz. Bizans çağında, Hıristiyan olduktan sonra bu tür Roma eserlerine çok sıcak bakmıyorlardı. Bu nedenle, işleme ve mozaiklerin büyük çoğunluğu, Bizans döneminde alçı ile kapatılmış. Yaptığımız kazı çalışmalarında, alçının altından bu mozaik işlemeleri ortaya çıkardık. Bunları bütünüyle muhafaza edip, bölgeyi restorasyon çalışmasıyla aslına uygun hale getirmeyi hedefliyoruz” dedi.

ÜÇÜNCÜ HAMAM ARANIYOR
Apollon Smintheus tapınağının, özerk bir yerleşim olarak yapıldığını, ancak zamanla bölgedeki diğer antik kentlere bağlamak için yollar oluşturulduğunu da anlatan Kaplan, “Burası, çok önemli bir kutsal alan. Roma’nın son dönemlerinde, spor karşılaşmalarına ağırlık verilmişti. Bu karşılaşmaların da büyük kısmının burada yapıldığını düşünüyoruz. Burada, kutsal mekan için büyük bir hamam var. İkinci bir hamamı daha ortaya çıkardık. Sporcuların ve burayı ziyarete gelen halkın kullanımı için yeterli olmayınca bir hamam daha yapılmış. Su yollarını ve yerleşimi göz önüne aldığımızda, burada üçüncü bir hamamın daha var olduğuna inanıyoruz. Bunu ortaya çıkarmak için de çalışmalarımız sürüyor” diye konuştu.

Apollon Smintheus tapınağının restorasyonuyla birlikte, ortaya çıkarılan hamamlar da onarılarak ziyarete açılacak. Tapınak restorasyonuna ek olarak çevre düzenlemesiyle de dikkat çeken Kutsal Alan ziyaretçilerin beğenisini topluyor. Bölge, yeşil bir alan ve görsel çevre düzenlemesiyle Türkiye’de bir ilk olma özelliğini taşıyor.