Artvin Gevhernik Kalesi'ndeki Arkeolojik Kazi Tarihe Isik Tutacak

YUSUF OKUR - Artvin'in Ardanuç ilçesinde, arkeolojik sit alani olan Gevhernik Kalesi ve çevresinde yürütülen arkeolojik kazi çalismasinda, iki mezarin 17. yüzyilda Çildir Beylerbeyi olarak görev yapan Sefer Pasa ve Yusuf Pasa'ya ait oldugu tespit edildi.

Osmanli döneminde ilçe merkezi olarak kullanilan ve bölgede Türk-Islam medeniyetinin bugüne ulasan en önemli yerlesim yerlerinden biri olma özelligini tasiyan alanda, Kültür ve Turizm Bakanligi ve Van Yüzüncü Yil Üniversitesi is birligiyle yaklasik 2 ay önce arkeolojik kazi çalismasi baslatildi.

Orta Çag ve Osmanli dönemine ait cami, türbe, çesme, sadirvan, hamam, tarihi konut, dükkan ve kilise kalintilarinin bulundugu alanda yürütülen kazi çalismasiyla tarihi dokunun gün yüzüne çikartilarak turizme kazandirilmasi amaçlaniyor.

Arkeolojik sit alani olan alanda yapilan kazida, samdan, 1819 tarihli Rus parasi, Osmanli padisahlarindan 2. Mahmud'a ait gümüs sikke gibi tasinabilir kültür varliklarina ulasildi.

Kazi baskani ve Van Yüzüncü Yil Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Dr. Ögretim Üyesi Osman Aytekin, AA muhabirine, yaklasik 2 ay önce baslanan kazi çalismalarinin, farkli üniversitelerden 20 kisilik uzman ekiple sürdürüldügünü söyledi.

Günümüzde Adakale olarak adlandirilan Gevhernik Kalesi ve çevresinin, tarihte bölgenin önemli idari ve kültürel merkezlerinden olduguna isaret eden Aytekin, Artvin il olmadan önce hem Ortaçag hem de Osmanli döneminde Ardanuç'un, uluslararasi düzeyde bilinen, Osmanli devletinin darphane kurarak altin ve gümüs sikke basacak kadar önem verdigi bir yer oldugunu belirtti.

Aytekin, böylesine önemli bir yerde günümüze kadar ayakta kalan en önemli yapinin Iskender Pasa Camisi oldugunu ifade ederek, cami çevresindeki türbe ve mezarlarda yapilan kazi çalismasi sonucu türbedeki iki mezarin Çildir Beylerbeyi olarak görev yapan Sefer Pasa ve Yusuf Pasa'ya ait oldugunu belirlediklerini kaydetti.

Mezarlari açarak incelemelerde bulunduklarini anlatan Aytekin, "Kazi öncesinde cami çevresinde mezarlarin kimlere ait oldugu, kaç mezar oldugu, mezarlarin nasil sekillendigi bilinmiyordu. Mezarlarin önemli bir kismi define avcilari tarafindan tahrip edilmisti." dedi.

Aytekin, 17. yüzyilda Sefer Pasa'nin önemli bir kisilik oldugunu bildiklerini dile getirerek, söyle devam etti:

"Vezir rütbesinde oldugunu biliyoruz. Osmanli Padisahi 4. Murat'in, Sefer Pasa'ya büyük ragbet gösterdigi, genç yasina ragmen önemli görevler verdigi arsiv kayitlarinda var. Sefer Pasa'nin mezarinin burada olmasi bizim için önemlidir. Biz Sefer Pasa'miza bir sehit olarak sahip çikacagiz. Onun bu topraklardaki önemini bu topraklarda yasayan insanlara anlatma mecburiyetimiz var."

Alanda yürüttükleri çalismanin yavas ilerlemesine ragmen önemli veriler üretildigine dikkati çeken Aytekin, var olan bilgiyi arkeoloji ve arsiv bilgileriyle test ederek dogru, kalici bilgileri gelecek nesillere birakma arzusunda olduklarini dile getirildi.

- "Bu arkeolojik çalisma sonrasinda bunlarin konservasyon ve restorasyon çalismalari yapilacak"

Cami haziresindeki türbe ve mezarlarin define avcilarinca dagitilmis olmasinin üzücü bir olay oldugunu ifade eden Aytekin, söyle konustu:

"Burada molla müderris dedigimiz toplumun ileri gelenleri gömülmüs. Torunlari olarak dedelerimizin mezarlarinin darmadagin edilmesinden üzüntü duyuyorum. Bu arkeolojik çalisma sonrasinda bunlarin konservasyon ve restorasyon çalismalari yapilacak. Bunlarin hepsi plan ve proje çerçevesinde gerçeklesen olgulardir. Degisik uzmanlik alani ve izinlerle yürütülmektedir. Bakanligimiz bunlara destek verdigi müddetçe biz de gece gündüz demeden çalismalarimizi hizli bir sekilde yürüterek Gevhernik Kalesi'nin Ortaçag dönemindeki geçmisini aydinlatmak, Osmanli dönemindeki kimligini öne çikarmak üzere önemli verilere ulasacagimiza inaniyorum. Daha önceki yüzey arastirmalarimizda elde ettigimiz bilgilerle de bunu dogrulayarak kalici, tanimli, herkesin yararlanabilecegi kaynak bilgiler üretmek istiyoruz."

Van Yüzüncü Yil Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Ögretim Üyesi Doç. Dr. Hakan Yilmaz ise Sefer Pasa'ya ait oldugu belirlenen mezardaki iskelet üzerinde yaptiklari incelemede, Sefer Pasa'nin sol kulaginin üstünden boyun kismina dogru bir kiliç darbesiyle vefat ettigini antropolojik olarak teyit ettiklerini söyledi.

Sefer Pasa'nin ortalama ölüm yasinin 30-40 civarinda oldugunu belirten Yilmaz, "Ikinci mezarimiz da Yusuf Pasa'ya ait. Yusuf Pasa da 45-55 yaslarinda sol alt kaval kemigine aldigi bir darbe sonucunda kaval kemigi kirilmis, daha sonra enfeksiyon kemiklere siçramis ve bu süreç içerisinde enfeksiyondan vefat ettigi anlasiliyor." degerlendirmesinde bulundu.