Asırlık Mezar Taşları Maharetli Ellerle Temizleniyor

ŞENER TOKTAŞ / SERDAR ADIYAMAN - Türklerin Anadolu'ya girişinin kapısı olarak nitelendirilen Bitlis'in Ahlat ilçesindeki Selçuklu Meydan Mezarlığı'nda, liken temizliği yapılan anıtsal mezar taşları, kentin tarihine ilişkin önemli bilgilerin elde edilmesini sağlıyor.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan, dünyanın en büyük Türk İslam mezarlığı olan Selçuklu Meydan Mezarlığı'nda, 2011'de başlatılan liken temizliği, kazı, restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları titizlikle yürütülüyor.

Boyları 4,5 metreye varan, üzerindeki yazı ve şekillerle her biri sanat eseri özelliği taşıyan mezar taşlarının üzerindeki likenler, alanında uzman akademisyenler tarafından özveriyle temizleniyor, çizimleri ve epigrafik çözümlemeleri yapılıyor.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Başkanı ve Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı Kazı Başkan Vekili Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Kulaz, AA muhabirine, 210 dönüm alanı kaplayan Selçuklu Meydan Mezarlığı'nın, İslam dünyasının en büyük tarihi mezarlığı olarak bilindiğini söyledi.

- "800 taşın liken temizliği tamamlandı"

Mezarlıktaki yaklaşık 8 bin 100 mezar taşından bin 800'ünün nitelikli denilebilecek anıtsal boyutta olduğunu ifade eden Kulaz, şu bilgileri verdi:

"2011'den itibaren mezarlıkta yürüttüğümüz çalışmalar kapsamında binin üzerinde taşa müdahale ettik. 800 taşın liken temizliği, 750 taşın epigrafik çözümlemeleri gerçekleştirildi. Bunların çizimi de yapılarak web sitesine aktarıldı. Bu yıl da liken temizliğine ağırlık verdik, 70 taşın liken temizliğini tamamladık. En az 100 taşın liken temizliği gerçekleştirilecek. Mezarlıkta ot temizliği yaptık. Çeşitli nedenlerle şahidelerin eğilmesi, sandukaların bozulması, sandukalardaki kilit taşların yerinden oynaması tahribata neden oluyor. Bunun gibi 50 taşa müdahale ettik."

Liken temizliğinin ardından taşların çizimini ve epigrafik çözümlemelerini yaparak yayına dönüştürdüklerini belirten Kulaz, bununla ilgili ilk kitabın yayımlandığını, 2 ve 3. kitap için hazırlıkların sürdüğünü kaydetti.

Yaptıkları çalışmanın incelik istediğini, bu nedenle ekibin tamamına yakınının restoratör olduğunu vurgulayan Kulaz, liken temizliğini, taşı ıslattıktan sonra ince aletler yardımıyla ve doğal yöntemlerle gerçekleştirdiklerini anlattı.

Kulaz, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün hazırladığı projeyle mezarlıkta çimlendirme çalışmasının da devam ettiğini aktararak, "Sayın Cumhurbaşkanımızın isteği doğrultusunda mezarlıkta yeşillendirme çalışması yapılıyor. Bu amaçla ilk etapta 37 bin metrekarelik alan çimlendirilecek. Çalışmalar hızla devam ediyor. 26 Ağustos'a yetiştirilmeye çalışılıyor." diye konuştu.

- "Çok önemli bir şehir"

Mezar taşlarıyla daha çok ön plana çıkan ve "Anadolu'nun kapısı" olarak nitelendirilen Ahlat'ın, Anadolu'nun fethi sürecinde toplanma ve dağılma merkezi görevini üstlendiğine dikkati çeken Kulaz, şunları kaydetti:

"Özellikle Ahlatşahlar döneminde çok önemli bir merkez. Nüfusu bazen 300 bine çıkabilen ilim merkezlerinden biri. Çok önemli bir şehir. Bunu mezar taşlarına bakarak da anlamak mümkün. Kümbetler, camiler ve diğer harabeler, geçmişte buranın çok önemli merkez olduğunun göstergesi. Konaklama, alt yapı ve temel ihtiyaçlar konusundaki eksiklikler giderilirse Ahlat gereken yere kavuşur."