Myanmar’da gerçekleştirilen katliamın asıl nedeni ve sınır komşusu Bangladeş’in bölgedeki rolü nedir?
Öncelikle burada söz konusu Myanmar olmalıdır, Bangladeş değil. Myanmar’da tekrar tekrar meydana gelen bu olaylar ile ilgili yorum yapmamam gerektiğini düşünüyorum. Bildiğimiz şu ki onlar bizim komşumuz ve Myanmar ile aramızdaki problem orada yaşayan insanların ülkelerini terk edip Bangladeş’e gelmeleri ve bunun bizi olumsuz etkilemesi. En hızlı akın 1978 yılında 200.000 mültecinin Myanmar’ın Rohingya bölgesinden Bangladeş sınırına gelmesi oldu. Bunun sebebi Myanmar Hükümeti’nin Arakan Müslümanlarının vatandaşlık hakkını tanımamasıydı. Bu olaydan sonra Myanmar hükümeti ile diplomatik görüşmeler gerçekleştirdik ve mültecilerin hepsi Myanmar’a geri döndü, fakat 1982 yılında Myanmar hükümeti yeni bir vatandaşlık yasası çıkardı. Bu yasaya göre üç tip vatandaşlık statüsü tanınacaktı; tam vatandaşlık, ortak vatandaşlık ve vatandaşlık hakkı verilmiş olarak nitelendirilen bu üç statünün hiç biri Burma’da yaşamaya 1948 yılından sonra başlayanları kapsamıyordu ve bu üç statünün dışındakiler hükümet tarafından tanınmayacaktı. Bugün oradaki problemin asıl kaynağı budur. Çıkarılan bu yasanın ardından Rohingya Müslümanlarının vatandaşlığını tanımadığını belirten Myanmar hükümeti, bu kişilerin Bangladeş, Hindistan, Pakistan ve o bölgelerden gelen mülteciler olduğunu savunmaya başladı. Bu olayların ardından 1991 yılında Bangladeş’e tekrar mülteci akını başladı. Çoğu Myanmar’a geri dönen mültecilerin 30.000 – 40.000 kadarı halen Bangladeş’te yaşamakta.
Dünya Rohingya'daki katliama neden gereken müdahaleyi yapmıyor?
Bu en başta cevabının bulunması gereken bir konu. Tüm dünya bazı adımların Bangladeş tarafından atılmasını bekliyor. Bangladeş zengin bir ülke değil. Yeterince büyük bir yüzölçümüne sahip olmamamıza rağmen Türkiye’nin sahip olduğu nüfusun nerdeyse iki katını barındırıyoruz. Sosyal ve ekonomik durumumuz kendi halkımızın bile gerekli yaşam standardına ulaşabilmesi için yeterli değil. Büyük sorunlarımız var. Sınır bölgesine ormanlık bir alana sahiptik, eğer şimdi gidecek olursanız bir ağaç bile bulmanız neredeyse imkansız. Mülteciler hayatta kalmak için onları kesiyor, yakacak veya yiyecek olarak kullanıyorlar hayatta kalabilmek için. Bu sorun Arakanlı Müslümanlara sadece bizim destek vermemiz ile ortadan kalkmaz. Sorunun asıl çözümü bu olayların neden belirli aralıklarla tekrarlandığını sorgulayıp çözüme kavuşturmaktır. Myanmar hükümeti’nin Rohingya’da yaşayan Müslümanlara ikamet hakkı ve vatandaşlık vermesi gerekiyor. Bu sorunun adresi ile ilgili fazla yorum yapmamam gerektiğini düşünüyorum. Dünya liderlerinin bir araya gelip görüşmesi ve Myanmar hükümetine baskı yapması gerekiyor.
Birleşmiş Milletler yapması gereken maddi yardım konusunda neden geç kalıyor?
Maddi yardımın bölgeye daha fazla mülteci çekeceği düşünülüyor. Bangladeş sınır bölgesinde 30.000 – 40.000 mülteci bulunuyor, ihtiyaçlarını karşılamak zorundayız, yiyecek temin etmek zorundayız, eğitimlerini ve sağlık ihtiyaçlarını da gidermemiz gerekiyor ve bunu devam da ettirmek durumundayız. Ancak tüm bunların sağlanıyor olması buraya daha çok mülteciyi çekecektir, bu geçici bir çözümdür ve asıl sorunun çözülmesini geciktirecektir. Sınırı kapatmamızdaki asıl sebep de buydu. Bu insanları görmezden gelemeyiz, onlar Müslüman, onları aç bırakamayız, onların eğitimsiz ve sağlık hizmeti almadan yaşamasına göz yumamayız. Arakan’daki problemin derinden ve kalıcı bir çözüme ihtiyacı var.
Birleşmiş Milletler bu sorunu çözmek için radikal bir çözüm bulamıyor mu sizce?
Bilemiyorum. Son 30 yılda neler yapıldığının dikkatli bir şekilde incelenmesi gerekiyor. Birleşmiş Milletlerin Arakan Müslümanları’nın Myanmar’a güvenli bir şekilde dönmesini ve orda olanların da rahat yaşamasını sağlamadığı sürece henüz radikal bir çözüm bulduğunu söyleyemeyiz. Şu an sadece Bangladeş hükümeti ve halkı özen gösteriyor sınırımızdaki mültecilere. Birleşmiş milletler değil.
Bangladeş’e gelen genç kızlar seks işçisi olarak çalışıyor ya da çalıştırılıyor, bu duruma müdahale edilmesi gerekmiyor mu?
Bu büyük ve üzücü bir sorun, ayrıca bir çok büyük ve küçük suça da bulaşmak zorunda kalıyorlar. Hayatlarını devam ettirmek zorundalar. Bu yüzden hayat kadını olarak çalışıyorlar. Polisin ya da hükümetin bu duruma müdahele edebilmesi şu an için çok zor.
Arakan Müslümanlarının sorunlarının çözümü konusunda kişisel düşünceniz nedir?
Bu sorunun çözümü için , Birleşmiş Milletler Topluluğu'nun Myanmar Hükümeti'ne baskı yapması gerekiyor. Myanmar Hükümeti'nin Bangladeş’te yaşayan 30.000’in üzerindeki mülteciyi çağırması ve bu problemin asıl etkilediği yer olan Arakan’daki vatandaşlık statüsü olmayan yarım milyon Rohingya Müslümanına vatandaşlık hakkı vermesi gerekiyor.
Bangladeş hükümeti olarak Rohingya Müslümanlarına vatandaşlık hakkı veremez misiniz?
Rohingya Müslümanlarına vatandaşlık hakkı verebilseydik bu bizi çok mutlu ederdi. Çünkü onlar da Müslüman ve kültürel farklılığımız yok, çok fazla benzer yönümüz var. Ancak bunu sağlamamız mümkün değil. Küçük bir ülkede 150 milyonun üzerinde nüfusa sahibiz. Bu istek zengin ülkelere iletilebilir. Amerika ve ekonomik krizden etkilenmemiş olan Avrupa Birliği ülkeleri bunu gerçeklştirebilir. Nepal’deki Bhutan mültecilerini kabul ettiler. Bangladeş’teki Rohingya Müslümanlarını neden kabul etmiyorlar. Son 30 yılda sadece 9.000 mülteci kabul ettiler. Bhutan’dan ise 60.000 ila 70.000 kadar mülteciyi kabul ettiler, neden?, Bu sorunun cevabını kimse veremiyor.
Hindistan’ın bölgedeki rolü nedir?
Hindistan hükümeti bu olaylarla ilgili bölgede büyük rol oynamıyor. Myanmar’a sınırı yok. Mülteciler’de orayı tercih etmiyorlar, gitmeleri çok zor. Hindistan’ın yapabileceği pek bir şey yok.
