Başkanlık sistemi Türkiye'ye uymaz

  AK Parti ' nin Anayasa taslağını hazırlayan hukukç ; u Prof . Ergun Ö ; zbudun , Başbakan ' ın gü ; ndeme getirdiği &ldquo ; başkanlık sistemi&rdquo ; nin Tü ; rkiye ' ye uymayacağını sö ; yleyerek şu uyarıyı yapıyor : Bu sistem Latin Amerika ' da kriz yaratmıştır . Bu anayasal krizler de askeri darbeleri davet etmiştir . Başbakan ' ın 3 yıl ö ; nce bö ; yle bir arzusu ve iması yoktu . . .

Tü ; rkiye ' nin ve dü ; nyanın ö ; nde gelen Anayasa hukukç ; ularından , Venedik Komisyonu ü ; yesi Prof . Ergun Ö ; zbudun , Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ' ın Başkanlık sistemi ö ; nerisini , &ldquo ; sakıncalı&rdquo ; olarak değerlendirdi .

Ö ; zbudun , Erdoğan ' ın yeniden gü ; ndeme taşıdığı Başkanlık sistemi ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gü ; l ' ü ; n gö ; rev sü ; resi konularında VATAN ' a ç ; arpıcı aç ; ıklamalarda bulundu . Ö ; zbudun ' un sorularımıza yanıtları şö ; yle :

&ldquo ; AK Parti sivil diktaya gidiyor&rdquo ; yö ; nü ; nde eleştiriler son dö ; nemde arttı . Bunlara katılıyor musunuz?

Abartılı buluyorum . İktidar partisi , kapatma davası başının ü ; stü ; nde Demokles ' in kılıcı sallanan bir parti . Kapatmadan bir oyla kıl payı kurtulmuş . 11 ü ; yeden 10 ' nun oyuyla laiklik karşıtı haline geldiği ifade edilmiş . Kararı ç ; ok hatalı buluyorum ama her an yeni bir kapatma davasıyla karşılaşabileceği , lider kadrosuna siyasi yasak gelebileceği bir durumda . Yaptığı bir ç ; ok iş -anayasa değişikliği dahil- haksız biç ; imde Anayasa Mahkemesi ' nden dö ; nü ; yor . Bö ; yle bir partinin sivil dikta kurabileceğini dü ; şü ; nmek ç ; ok abartılı .

Başbakan Erdoğan ' ın Başkanlık Sistemi sö ; zleri bu sö ; ylentileri tırmandırıyor?

Bu meselenin şu anda gü ; ndeme gelmemesini şahsen tercih ederdim . Ç ; ü ; nkü ; zaten mevcut olan korkuları daha da alevlendiren bir beyan oldu .

' Sıcak bakmıyorum '

Hemen sorayım o zaman ; 2007 ' de hazırladığınız , bü ; yü ; k emek verdiğiniz taslak hala beklerken Sayın Erdoğan ' dan &ldquo ; Başkanlık sistemine sıcağım&rdquo ; mesajı geldi?

Ben kendi adıma konuşayım , sıcak bakmıyorum . Başkanlık sistemini de , yarı başkanlık sistemini de ben Tü ; rkiye iç ; in sakıncalı buluyorum . Başkanlık sisteminin dü ; nyada başarıyla işlediği tek ü ; lke ABD ' dir . Onu taklit eden Latin Amerika , Afrika ve bazı doğu Asya ü ; lkelerinde bu sistem başarılı işlemiyor . Kriz ü ; retmeye ç ; ok mü ; sait bir sistem . Aynı şeyi yarı başkanlık sistemi iç ; inde sö ; yleyebiliriz . Şahsi tercihim , mevcut parlamenter rejimi daha demokratik , daha işler kılacak değişikliklerdir . Tü ; rkiye ' nin siyasi rejimini tü ; mden değiştirecek bir değişikliğe kalkışmamaktır .

Kaldı ki getirisinden daha ç ; ok gö ; tü ; rü ; sü ; olacağı kanısındayım . Bizim hazırladığımız taslakta da rejimin parlamenter sistem ilkelerine gö ; re dü ; zenlenmesi noktasından hareket edilmişti . Cumhurbaşkanın bugü ; n bile ç ; ok fazla olan yetkilerinin bü ; yü ; k bö ; lü ; mü ; budanmıştı . Taslakta tasavvur edilen cumhurbaşkanlığı makamı , parlamenter sistemlerde genelde olduğu gibi sembolik , ciddi siyasal yetkileri olmayan bir makamdı . Ama şimdi bunun tam tersi gü ; ndeme gelmiş bulunuyor .

Aslında bu sadece Sayın Erdoğan ' ın ö ; nerisi de değil .

Hemen akla Turgut Ö ; zal geliyor?

Geç ; mişte bü ; tü ; n merkez sağ liderler , başkanlık veya yarı başkanlık sistemini savunmuşlardır . Rahmetli Ö ; zal , Sayın Demirel de . Demek ki bizim merkez sağ parti liderlerinin gö ; nlü ; nde bö ; yle bir aslan yatıyor . Ama bu tabii bugü ; n telaffuz edildi yarın gerç ; ekleşecek diye bir durum yok . Uzun uzun tartışılacak bir konu ve netice olacağı kanısında değilim .

Sakıncaları nedir? Ö ; zellikle Latin Amerika ' da bö ; ylesi bir gü ; ç ; başkanlıktan diktatö ; rlü ; ğe geç ; işi kolaylaştırıyor mu?

O eleştiride bulunan arkadaşlarımız var ama diktatö ; rlü ; ğe dö ; nme mutlaka olabilecek bir şey değil . Ben daha teknik dü ; zeyde , başka sakıncalarını gö ; rü ; yorum . Sistemde kilitlenmelere neden olabilir . Mesela ABD ' de , başkan bir partiden , kongre ç ; oğunluğu başka bir partiden olduğu taktirde ç ; ıkarılacak kanunlar , bü ; tç ; e gibi konularda ihtilaflar olduğunda bunu ç ; ö ; zebilecek bir makam yok . Ç ; ü ; nkü ; başkan ayrı olarak halk tarafından seç ; iliyor , yasama organı da ayrı olarak halk tarafından seç ; iliyor . ABD kendine ö ; zgü ; bir toplum ve sistem yü ; rü ; yor . Ama bizde ve Avrupa ' daki gibi siyasi partiler yok . Gayet gevşek yapılı , disiplinsiz , bir nevi 50 federe devlet partisinin konfederasyonu niteliğinde partiler . Bazen bu durumda bile Başkan kendi partisine mensup kongre ü ; yelerinin desteğini sağlamakta zorlanıyor . En yakın ö ; rneği Obama ' nın sağlık reformunu geç ; irmekte ne kadar zorlandığı . Buna mukabil bu sistemin uygulandığı Latin Amerika ' da ç ; oğu zaman sistem kriz yaratmıştır . Başkan ve yasama organı arasında kilitlenmelere yol aç ; mıştır . Yakın zamana gelinceye kadar bu anayasal krizler de askeri darbeleri davet etmiştir , &ldquo ; Madem siz ç ; ö ; zemiyorsunuz biz ç ; ö ; zeriz&rdquo ; mantığıyla . Sorunlu bir sistem . Tü ; rkiye ' nin bundan kazanacağı bir şey olduğu kanaatinde değilim .

2007 ' de bu ç ; alışmayı yaparken Başkanlık Sistemi gü ; ndeme gelmiş miydi?

Hayır . Tam tersine AKP ' nin 2007 seç ; im beyannamesinde devlet organları arasındaki ilişkinin parlamenter sistem ilkelerine gö ; re dü ; zenleneceği vaadi vardı . Parlamenter sistem sorumsuz ve yetkisiz bir devlet başkanını , monarşiden sö ; z ediyorsak Kral ' ı gerektirir . Biz de o vaat ç ; erç ; evesinde parlamenter sisteme uygun bir cumhurbaşkanlığı yaratmaya ç ; alıştık . Mevcut yetkilerin ç ; ok bü ; yü ; k kısmını kaldırılmasını ö ; nerdik . O zaman kesinlikle bir başkanlık sistemi arzusu ve iması yoktu .

YÖ ; K ' ü ; kabul edilebilir şekilde dü ; zenlemek gerek

Ü ; mit ederim ki eğer tü ; mü ; yle yeni bir anayasa projesi gü ; ndeme gelirse , YÖ ; K konusunda daha demokratik , toplumca kabul edilebilir bir ç ; ö ; zü ; m bulunur . Bizim taslağımızda YÖ ; K yetkileri fevkadele sınırlı bir koordinasyon organı dü ; zeyine indirilmişti . Halen savunduğum sistem elbette budur . YÖ ; K bir vesayet mekanizması olarak 1982 Anayasası ' na girmiş bir kurum . Madem bu vesayet mekanizmalarını tasfiye etmeyi amaç ; lıyoruz , YÖ ; K ' ü ; de ç ; ok daha kabul edilebilir şekilde dü ; zenlemek gerekir .

Habur ' da yapılan hukuken yanlış değil

Lü ; zumsuz bir tartışma yaşadık . Kü ; rt aç ; ılımı zarar gö ; rdü ; . Ü ; zü ; lmemek mü ; mkü ; n değil . Orada savcı ve hakimlerin kararını hatalı bulmuyorum . Etkin pişmanlıkla ilgili TCK ' ya baktığınızda kendi iradesiyle teslim olanlardan bir pişmanlık beyanı aranmıyor . Yapılan bir defa hukuken yanlış değildi , siyaseten hiç ; yanlış değildi . Bir yandan dağdakilerin gelmelerini ve normal vatandaş gibi yaşamalarını istiyorsunuz -şiddet eylemine karışmamış insanlar- ö ; te yandan onların beyanda bulunup geç ; mişlerini inkar etmelerini veya 7-8 sene hapis yatmalarını istiyorsunuz . Bu olacak şey değil . Eğer bu aç ; ılım ciddiyse , yapılan doğrudur . Bugü ; n bakıyoruz ki , o şahıslara soruşturma aç ; ılıyor , izah etmek mü ; mkü ; n değil . &rdquo ; Sen gel silahını bırak , ama 8 sene hapis yat&ldquo ; diyemezsiniz insanlara .

Asker , askere mü ; essir fiilde bulunursa . . .

Asker kişilerin , asker kişiler aleyhine işlediği suç ; ların askeri mahkemelerin gö ; rev alanında olmasına yö ; nelik bir değişikliğe gidildi . İlk ö ; neride mevcut değildi . Lü ; zumsuz yere askeri yargının gö ; rev alanını genişleten bir hü ; kü ; m , bugü ; n mevcut . Mesela bir askeri şahıs , Kızılay ' da , bir başka askeri şahsa kişisel bir nedenle mü ; essir fiilde bulunsa , bunu askeri mahkemede yargılıyorsunuz . 1982 Anayasası ' nın kabul ettiği 145 . madde hiç ; bir batı demokrasisinde ö ; rneği olmayacak derecede geniş bir gö ; rev alanı tanıyor askeri yargıya . Demokratikleşmenin bir boyutu da askeri yargının gö ; rev alanının mü ; nhasıran askeri suç ; lar ve disiplin suç ; larıyla daraltılmasıdır . Ö ; neri ç ; ok olumlu ama komisyonda yapılan bu değişiklik keşke olmasaydı diyorum .

Uzlaşmayı beceremiyoruz

Hiç ; bir dö ; nemde Tü ; rkiye ' de siyasi uzlaşma hemen hemen becerilemedi . DP dö ; neminde de , Demirel-Ecevit ç ; atışmasında da . Bazı istisnalar var ; 1995 , 2001 , 2004 anayasa değişiklikleri olumlu ö ; rneklerdi . Ama son 60 yılın genel tablosuna baktığınızda , uzlaşma Tü ; rk siyasi hayatının ö ; ne ç ; ıkan bir unsuru değil .

Gü ; l ' ü ; n gö ; rev sü ; resi 5 yıl

Tartışmalı bir konu da Cumhurbaşkanı Gü ; l ' ü ; n gö ; rev sü ; resi . Sizce Sayın Gü ; l ' ü ; n gö ; rev sü ; resi kaç ; yıl?

Gö ; rü ; şü ; m baştan beri 5 yıl . Bir defa daha seç ; ilmeye imkan veren 5 yıl daha olduğu yö ; nü ; nde . Devam etmekte olan kamusal statü ; lerde mü ; ktesep hak olmayacağı yö ; nü ; nde genel bir hukuk kuralı var . Şu anda yü ; rü ; rlü ; kte olan kural 5 artı 5 ' tir . Sayın Gü ; l ' e de uygulanması gerekir . Seç ; ildiği zaman bu sü ; renin 7 yıl olması , o konuda bir mü ; ktesep hak kazandırmaz . Aynı şekilde TBMM yasama dö ; nemi de 5 değil , 4 yıldır .

Ailelere bile bö ; lü ; ndü ;

Toplumdaki kutuplaşmayı siz de hissediyor musunuz?

Ç ; ok bü ; yü ; k dü ; zeyde . Kutuplaşma sadece siyaset kurumunda değil , bü ; tü ; n toplum kuruluşları iç ; inde , halkta , hatta ailelerde . Aile fertleri arasında bile bu bö ; lü ; nmü ; şlü ; ğü ; hissediyoruz . Bu fevkadale ü ; zü ; ntü ; verici bir durum . Ç ; ok yakında ortadan kalkacağı izlenimini de vermiyor . Bunu bir şekilde aşmamız lazım . Aşabilmek iç ; inde karşınızdakini ö ; tekileştirmemek , empatiyle bakabilmek gerek . Bu her sağduyulu insanın yapabileceği temenniler , ama bu işler temenniyle olmuyor her zaman .

Temenniler değil yumruklar konuşuyor?

Fevkadele ü ; zü ; ntü ; verici olaylar . Herkese &ldquo ; geç ; miş olsun&rdquo ; diyorum , ü ; zü ; ntü ; lerimi iletiyorum .

Aktif demokrat pasif laik

Pasif laiklikten sonra pasif demokratlığa mı geç ; eceğiz?

Aktif demokrat , ama pasif laik olalım , kasıt buydu ama bü ; yü ; k fırtına yarattı . Bü ; tü ; n batı demokrasilerinde olan evrensel laiklik standartları vardır . Devletin bü ; tü ; n din ve mezhepler ve buna tabii inanç ; sızlar da dahil eşit mesafede olması , din ve mezhep temelinde ayrımcılık gü ; tmemesi ve belli bir dini kendi halkına benimsetmeye ç ; alışmaması . Ama bizde mevcut laiklik anlayışında dinin kamusal gö ; rü ; nü ; rlü ; ğü ; ne tamamen karşı olan , dini ancak bireysel vicdanlara ve mabetlere hapseden bir anlayış var . Bunun bir benzeri Avrupa ' da yok . Madem o ailenin bir ü ; yesi olmaya ç ; alışıyoruz , o zaman onların normlarını mü ; mkü ; n olduğu kadar benimsemeye , en azından ona yaklaşmaya ç ; alışmalıyız . Laikliğin altının oyulması veya tahrip edilmesi anlamında sö ; ylenmemiştir . Bunu temenni edecek en son insanlardan biri ben olurum .