Bddk, Ödeme Kuruluşlarının Faaliyetlerini Geçici Olarak Durdurmaya, Faaliyet İznini İptal Etmeye Yetkili Olacak

TBMM Başkanlığı'na sunulan Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun Tasarısı'na göre, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının şubesinde, temsilcisinde veya dışarıdan hizmet aldıkları kuruluşlarda denetim yapmaya BDDK yetkili olacak.

Kamu kurum ve kuruluşları, devletin güvenliği ve temel dış yararlarına karşı ağır sonuçlar doğuracak hallerle meslek sırrı, aile hayatının gizliliği, soruşturmanın gizliliği ve savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, özel kanunlardaki yasaklayıcı ve sınırlayıcı hükümler dikkate alınmaksızın gizli de olsa BDDK tarafından verilen görevlerle sınırlı olmak üzere, istenecek her türlü bilgi ve belgeyi uygun süre ve ortamda, sürekli veya münferit olarak vermek zorunda olacak.

Ödeme ve elektronik para kuruluşları, bağımsız denetime tabi olacak.

BDDK, bağımsız denetimler de dahil olmak üzere yapılan denetimler sonucunda tespit edilen hususlarda gerekli tedbirlerin alınmasını istemeye, tedbirlerin alınması için 6 ayı geçmemek üzere makul süre tanımaya, bu süre içerisinde gerekli tedbirler alınıncaya kadar ödeme kuruluşunun ve elektronik para kuruluşunun faaliyet iznini geçici olarak durdurmaya ve ilgili tedbirlerin belirlenen süre içerisinde alınmaması halinde faaliyet iznini iptal etmeye yetkili olacak.

Ödeme kuruluşu tarafından alınan fonlarla elektronik para kuruluşunun elektronik para ihracı karşılığında topladığı fonlar, BDDK'nın çıkaracağı yönetmelikle belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde korunacak. BDDK, ödeme ve elektronik para kuruluşlarına, belirleyeceği usul ve esaslara uygun olarak Merkez Bankası nezdinde teminat bulundurma yükümlülüğü getirebilecek.

Ödeme ve elektronik para kuruluşları tarafından kabul edilen fonlar ve bu fonların tutulduğu hesaplar, kuruluşun iradi ya da zorunlu tasfiyeye tabi tutulması, faaliyet izninin iptal edilmesi gibi hallerin gerçekleşmesi durumunda başka kanunlarda belirtilen önceliklere bakılmaksızın fon sahiplerinin haklarının tazmin edilmesi ve düzenlemeden kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesini teminen kullanılacak. Ödeme ve elektronik para kuruluşları, fon sahiplerinin haklarının tazmin edilmesinden sorumlu olacak.

Düzenleme kapsamındaki belgeler ve kayıtlar en az 10 yıl süreyle güvenli ve istenildiği an erişime imkan sağlayacak şekilde yurt içinde saklanacak.

Banka ve kredi kartlarına ilişkin ödeme sistemleri de düzenleme kapsamında olacak.

Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi,BDDK'dan izin almak zorunda olmayacak ve ödeme kuruluşu olmak için getirilen şartlardan muaf tutulacak. BDDK, düzenleme kapsamında yapılacak denetim sonucunda, PTT AŞ'nin ödeme hizmeti sunma faaliyetlerini geçici veya süresiz olarak durdurabilecek.

-Pay devrinde izin şartı-

Belli oranlardaki pay sahipliğinin devrinde, sistem işleticisi için Merkez Bankası'nın, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu için BDDK'nın izni alınacak. Oy hakkını içeren intifa hakkı tesisi ve sona ermesi, söz konusu oranlar dahilinde edinim ve devir sayılacak.

Yönetim kuruluna veya denetim komitesine üye belirleme imtiyazı veren payların tesisi, devri veya yeni imtiyazlı pay ihracı, oransal sınırlara bakılmaksızın sistem işleticisi için Merkez Bankası'nın, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu için ise BDDK'nın iznine tabi olacak. Kuruluş sermayesinde yüzde 10 ve üzeri paya sahip olan tüzel kişilerin kontrolünün el değiştirmesi sonucunu doğuran pay devirlerinde de sistem işleticileri için Merkez Bankası'nın, ödeme ve elektronik para kuruluşları için BDDK'nın izin şartı aranacak.

İzne tabi pay devirlerinde pay devralacakların, Bankacılık Kanunu'na göre banka kurucuları için aranan niteliklere sahip olması şart olacak.

-Yaptırımlar-

Tasarı, düzenlemeye aykırı ödeme hizmeti sağlayıcısı ve sistem işleticisi olarak faaliyet gösteren tüzel kişilere idari para cezaları öngörüyor.

Gereken izinleri almadan sistem işleticisi, ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu gibi faaliyet gösteren, faaliyet gösterdiği izlenimi yaratan, izni iptal edildiği halde faaliyete devam eden gerçek kişilerle tüzel kişilerin görevlileri 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacak.

Merkez Bankası ve BDDK tarafından yapılan denetim ve gözetim görevlerinin yerine getirilmesini engelleyen kişiye, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilecek. Denetim ve gözetim faaliyetleri kapsamında istenen bilgi ve belgeleri vermeyen kişi ise 3 aydan 1 yıla kadar hapis ve bin 500 güne kadar adli para cezasına çarptırılacak.

Sistem işleticisi, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşları, belgelerinde gerçeğe aykırı beyanlarda bulunmaları halinde, bu belgeleri imzalayan kişiler, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 2 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak. Belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davrananlara, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 500 günden 1500 güne kadar adli para cezası verilecek.

Üçüncü kişilerin ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerine erişimlerinin engellenmesi amacıyla gerekli önlemleri almayan kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişiler, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak.

Sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun ve elektronik para kuruluşunun ortakları, yönetim kurulu üyeleri ve diğer görevlilere, bu kuruluşlara ve müşterilerine ait sırları, görevden ayrılmış olsalar dahi, başkasına açıklamaları durumunda 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ile bin güne kadar adli para cezası verilebilecek.

İletişim araçları vasıtasıyla sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun ve elektronik para kuruluşunun itibarını kırabilecek hususa kasten sebep olanlar ya da bu yolla asılsız haber yayanlar, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve bin günden 2 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak.

Ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşunun işlemlerinin kayıt dışı bırakılmasından, gerçek mahiyetlerine uygun düşmeyen bir şekilde muhasebeleştirilmesinden dolayı, bu belgeleri imzalayan kişi ve kişilere 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 2 bin güne kadar adli para cezası verilecek.

-Zimmete para geçirmenin cezaları-

Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan ya da koruma ve gözetime yükümlü olduğu para ya da para yerine geçen evrak veya senetleri kendisinin ya da başkasına zimmetine geçiren sistem işleticisi, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu yetkili ve görevlileri, 6 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak.

Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, söz konusu kişi ya da kişilere 12 yıldan az olmamak üzere hapis ve 20 bin güne kadar adli para cezası verilecek. Adli para cezasının miktarı, ilgili kuruluşun uğradığı zararın üç katından az olamayacak.

Soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen paranın aynen iade edilmesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisi indirilecek. Kovuşturma başlamadan önce, gönüllü olarak, zimmete geçirilen paranın aynen iade edilmesi halinde, verilecek cezanın yarısı indirilecek. Bu durumun hükümden önce gerçekleşmesi halinde, verilecek cezanın üçte biri indirilecek. Zimmet suçunun konusunu oluşturan paranın azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilebilecek.

-BDDK'nın yapısı değişiyor-

Tasarıda, Merkez Bankası'nın görevleri arasında bulunan, ''kurulmuş ve kurulacak sistemlerin denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak'' hükmü, ''kurulmuş ve kurulacak sistemlerin gözetimini sağlamak'' olarak değiştiriliyor.

Tasarıyla BDDK'da başkan yardımcısı sayısı üçten beşe çıkarılacak. Kurulda daire başkanlıklarının sayısı 20'ye kadar yükseltilebilecek.

Kuruldaki Destek Hizmetleri Daire Başkanlığında 8 müdürlük oluşturulabilecek. Mevcut kanuna göre en fazla 4 müdürlük oluşturulabiliyor. Kurul, üyelerin talebi halinde kurum merkezi dışında yurt içi temsilciliklerini ilgili üyenin daimi çalışma yeri olarak belirleyebilecek.

Kurumun taraf olduğu dava ve icra takibi hizmetlerini yürütmek için sayısı onu geçmemek üzere sözleşmeli avukat çalıştırılabilecek. Özel uzmanlık gerektiren ve geçici nitelikteki işler için, Kamu İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın hizmet satın alınabilecek.

Kurumun giderlerinin karşılanmasında, ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşlarınca katılma payı adı altında yapılacak ödemeler de kullanılacak.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla faaliyette bulunan sistem işleticileri, sistemlerini, Merkez Bankası'nca ilgili yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde kanuna uyumlu hale getirecek.

Muhabir: Ali Hakan Der-Kubilay Çelik

Yayıncı: Sefa Salantur