Çanakkale Kara Savaslari'nda Brosürle Propaganda Savasi

109 yil önce dünya harp tarihine ‘son centilmenler savasi’ olarak geçen Çanakkale Kara Savaslari’nda Türk ve Ingiliz askerleri silahli mücadelenin yaninda propaganda savasiyla da karsi karsiya kaldi. Savas sirasinda her iki tarafta da sayisiz propaganda brosürleri ve yöntemleri kullanildi. Gelibolu Yarimadasi’ndaki siddetli Çanakkale Kara Savaslari sirasinda Türkçe ve Ingilizce metinlerin yer aldigi propaganda brosürleri siperlere hem uçaklardan hem de gönüllü askerler tarafindan atildi.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Insani ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Ögretim Üyesi Dr. Mithat Atabay, Çanakkale Kara Savaslari’nda propaganda savasinin askerlere etkilerini anlatti. Çanakkale’de Kara Savaslari’nin 25 Nisan 1915 tarihinde basladigini belirten Ögretim Üyesi Dr. Mithat Atabay, "Burada özellikle Anzaklarin buraya gelmesi ile ilgili olarak daha hemen savas baslar baslamaz Ingiltere Kralligi, Avustralya ve Yeni Zelanda’dan asker almaya karar verdi. Oraya gönderdigi emirnameler çerçevesinde oradaki gençleri askere çagirdi. Bu askere çagirma sirasinda özellikle o gençlerin Avrupa’ya gidecekleri ve Avrupa’yi görecekleri, orada yasayacaklarina da dem vuruldu. Pek çok insan oralar issiz oldugu için ve oradaki yasamdan kurtulmak için savasa gönüllü olarak yazildilar ve hatta orada tarimsal alanda çalisacak insan konusunda büyük zafiyet çekildi. Anzaklar Misir’a geldiler, orada egitim yapmaya basladilar. Bu egitim sirasinda özellikle Dogu’nun ve Osmanli Cihan Devleti’nin elinde bulunan Sam, Bagdat, Kudüs, Istanbul gibi sehirlerin Dogu’nun gizemli sehirleri oldugu, oradaki yasam biçimlerinin çok farkli olduguna vurgu yapilarak, onlari cezbedecek sekilde propaganda yapildigi görülmektedir. 25 Nisan tarihinde Kara Savaslari’nin baslamasi ile birlikte Anzak askerleri özellikle ilk önce Mondros‘a geldiler, oradan da Gelibolu Yarimadasi‘na sevk edildi. Iste o zaman savasin gerçek yüzüyle tanismis oldular. 25 Nisan tarihinde savasin birinci günü Anzak askerleri çetin bir direnisle karsi karsiya kaldilar. Ve savas sirasinda özellikle propaganda çok dikkat çekici oldu. Bu propaganda içerisinde özellikle cepheye gönderilen dergiler, mecmualar, gazeteler propagandada bir araç olarak kullanilmistir. Ayrica savas sirasinda özellikle Ingilizlerin Osmanli askerlerine din vurgusu yaparak asil Müslümanligi kendilerinin korudugunu, kendilerinin Müslümanligin gelismesi için çaba sarf ettiklerini belirten brosürler attiklari görülmektedir. Özellikle Osmanli askerlerine eger teslim olurlarsa çok iyi bir sekilde yasayacaklari, iyi beslenecekleri konusunda propagandalar yapildigi görülmektedir. Hatta uçaktan atilan propaganda metinlerinde sisman bir Ingiliz askeri ile zayif Osmanli askerini çizilmis sekilde gösteren brosürlerle karsi karsiya kaliyoruz. Türk askerlerinin mesela 2 Mayis tarihinde yaptiklari taarruz sirasinda ceplerinde findik, fistik, kuru üzüm gibi kendilerinin aç kalmadigini, hatta bu kadar güzel yiyecekler yediklerini gösteren gidalari da ceplerine sokarak taarruz yaptiklari görülmektedir” dedi.

Çanakkale Savaslari’nda özellikle siper savaslari oldugu dönemde baska askerlerin Türk dilini kullandigini ifade eden Atabay, söyle devam etti:

“Özellikle Ermeni askerlerinden yararlanildigi görülmektedir. Türkçe’yi kullanarak Türklere seslendikleri, hatta ezan okuduklari ve ezan okunuyor diyerek ortaya çikan Türk askerini özellikle sehit ettikleri görülmektedir. Buna karsilik da Türk askerleri çesitli hücumlar yaparak özellikle bu propagandayi ortadan kaldirmaya çaba sarf ettiler. Ayrica o dönemde çikan çesitli gazeteler ve brosürler vasitasiyla da bu propagandaya büyük önem verildigi ve resmi tebligler yayinlayarak savas meydanindaki gerçek olayla halkin bilgilendirmesi konusundaki metinler arasinda büyük farkliliklar görüldügü anlasilmaktadir. Bu metinler içerisinde Sarikamis yenilgisi sonrasinda ve Erzurum’un düsman isgaline geçmesi konusunda yayinlanan bir tebligde, Enver Pasa Osmanli askerinin Erzurum’un dogusundan Erzurum’un batisina geçtigini belirterek, yeni bir savunma kuruldugunu ifade etmektedir. Halbuki bunun Türkçe karsiligi Erzurum düstü demektir. O yüzden halki yaniltici bilgilerin de yer aldigi bu propaganda sirasinda görülmektedir.”