Cemil Meriç özel sayısı

Bir Entelektüel Tedirgin: Cemil Meriç üst başlığıyla yayınlanan Hece Edebiyat Dergisi'nde üslubundan, edebiyat zevkine, kültür yorumlarından, eleştirmenliğine, fevriliğinden dine bakışına dair Meriç hakkında önemli yazılar yer alıyor.

I. bölüm olan 'Hayatı, Kişiliği, Düşüncesi' bölümünde üç yazı Cemil Meriç'in genel anlamda Türkiye'deki siyasî gruplarla, özel olarak da milliyetçi/muhafazakâr kitlelerle olan temasları üzerine odaklanıyor.

Akif Emre, 'Öteki Seyyare Ne Yana Düşer?' yazısında ''Yerli olanı ihya etmek, batılılaşma adına gelenekte açılan yaralara işaret ederken muhafazakâr-sağın Osmanlı nostaljisinden dolayı Cemil Meriç'e gösterdiği ilgi entelektüel anlamdan yoksun olduğunu belirtti.

Sağlı sollu takdir eksikliği

Kendisini sağın anlamadığını düşünür ama sol da ona iltifat etmemektedir.'' cümleleriyle bu ilişkiyi yorumlarken, Ekrem Özdemir 'Cemil Meriç Lâneti' yazısında ''[D]üşüncesiyle sağcı yaşantısıyla solcu üstadın ruhundaki zehir, bir gencin yüreğine bir kez bulaştığında onu hayat boyu etmez.'' dedikten sonra, bu insanların Meriç'in havariliğini yaptığını ve ''Bir zamanlar radikal biçimde savundukları fikirleri bugün terketmiş ve yaşadığı dönüşümden memnun olan bu havarilerin bir gün daha iyisini bulduklarında Cemil Meriç'i terk etmeyeceklerini kim söyleyebilir?'' sorusunu sorarak aynı yere işaret etti.

Tanıl Bora ise bunların üzerine şu tepitini yerleştiriyor, daha geniş bir perspektiften Cemil Meriç'in git-gellerini yorumladığı 'Cemil Meriç: Tutarsızlığın Verimi' başlıklı yazısında: ''En geç Yahya Kemal'den beri Türkiye'de muhafazakârlar, muhafazakâr boyuttan yoksun milliyetçiliğin ülkeye/millete-halka/tarihe gösterdiği ilgiyi aşırı-politikleşmiş, 'kâfi' romantizmden uzak, kitabî, sentetik bulmuşlardı. Meriç, bu rahatsızlığı ifade etme ve giderme arayışına yeni bir ivme vermiştir.''

Zevk-i selim sahibi

'Edebiyat ve Kültür' bölümünde ise ilk olarak Şaban Sağlık'ın 'Cemil Meriç Düşüncesinin Anahtar Kavramları' yazısı göze çarpıyor. Medeniyet, kültür ve insanlar başlıkları altında sıralanan liberalizm, Avrupa, rejim, tercüme, hiciv, üslup, sınıf gibi kavramlar Meriç'in eserlerinden örneklerle temellendirilmiş. Hilmi Uçan 'Fransız Edebiyatı ve Cemil Meriç', Bekir Şakir Konyalı 'Cemil Meriç'in Mihenk Taşı: Balzac' yazılarında Fransız edebiyatı ile özelde de Balzac'la münasebetini ele alıyorlar Meriç'in. İdris Ekinci ise tercümelerinden de hareketle yazarın Batı düşüncesiyle diyalogunu konu ediniyor yazısına.

Gürsel Aytaç Cemil Meriç'in karşılaştırmalı edebiyat başlığının altına giren değerlendirmelerini toparladığı yazısının ardından, Hayriye Ünal'ın Cemil Meriç'i ''gizli bir eleştirmen'' diye belirtmekle başladığı 'Zevk-i Selim Sahibi ve Coşkun Bir Eleştirmen: Cemil Meriç' başlıklı yazısına da değinmeliyim. Mehmed Âkif'in 'İntikad' adlı makalesinde belirttiği eleştiride 'zevk-i selim sahibi olma' düsturuna gönderme yaparak, hem sahte parayı gerçeğinden ayırmak demek olan intikad'ın hem de zevk-i selim sahibi olma'nın eleştirmen kimliği söz konusu olduğunda Cemil Meriç'e uygun düşen sıfatlar olduğunu belirtiyor.

''Ben araftan ileri geçemedim''

''Birinin hayali bir başkasını bu denli ancak yakalayabilir ve birini ancak bu şekilde kendine ram edebilir'' cümlesiyle özetliyor Mustafa Karaosmanoğlu, Bu Ülke kitabının okuru üzerindeki tesirini ve yazısında Bu Ülke'yi okurken aldığın notlardan mürekkep bir bütün oluşturuyor. 'Eserlerinin Bakışaçısı' bölümünün devamında Cemil Meriç'in Bir Dünyanın Eşiğinde'sini Mehmet Aydın, Saint Simon: İlk Sosyolog, İlk Sosyalist'i Mehmet Ali Aydemir, Kültürden İrfana'yı İshak Yetiş, Kırk Ambar'ı konu-yöntem-üslup açısından Selim Somuncu ve Mağaradakiler'i Abdurrahim Karadeniz'in değerlendirmelerinden okuyoruz.

Asım Öz'ün 'Bir Birikimin ve Konumlanışın Denemelerinde Görme Biçimleri', Hüseyin Tuncer'in 'Nemesis’e İnat Körlüğün Nârını İlmin Işığına Çeviren Adamın Aforizmaları' ve Köksal Alver'in 'Cemil Meriç’in Sosyoloji Tasavvuru' yazıları da bu bölümde yer alan eserlerden. Nazan Bekiroğlu ise 'Jurnallerdeki Trajik Kimlik ve Ruh Hali' adını verdiği yazısında harikulâde bir şekilde anlatırken 'harikulâde!' diyerek bitiriyor yazısını Jurnal I'den şu alıntıyı yaparak: ''Ben araftan ileri geçemedim. Geçemem de artık. Ama sana cennetin haritasını veriyorum. Unutma ki biraz da seni taşıdığım için dizlerimin dermanı kesildi. Bu bir şikâyet değil bir ikaz. Nerelerden geçtik bilemezsin.''

En fazla tez çalışması Ankara İlahiyat'ta

Derginin sonundaki, Yusuf Turan Günaydın ve İsmail Çakmak'ın Cemil Meriç Bibliyografyası'ndan başlamak istiyorum, zira ilginç bilgiler barındırıyor. Cemil Meriç hakkında yazılmış toplam yirmi adet telif eser bulunuyor ve bunlardan on iki adedi 2000 yılı ve sonrasında yayınlanmış. Aynı zaman dağılımı Cemil Meriç düşüncesi üzerine hazırlanan tezlerde de geçerli. Hakkında yirmi dört tez çalışması var yazarın ve bunlardan on dört adedi 2000 ve sonrasında yapılmış.

En fazla tez hazırlanan fakülte ise yedi çalışma ile Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Bu bilgilerden hareketle Cemil Meriç düşüncesi üzerine yokluğundan şikayet edilen entellektüel ilginin 2000 yılı ve sonrasında kısmen de olsa arttığını söyleyebiliriz.