Cezayir Ile Fas Arasindaki Diplomatik Kriz Avrupa'ya Uzanan Dogal Gaz Boru Hattina Siçradi

HASSAN CIBRIL - Cezayir ulusal petrol sirketi Sonatrach, Avrupa'ya gönderdigi dogal gaz için dogrudan Ispanya'ya uzanan boru hatti kapasitesini artirarak, son dönemde diplomatik iliskilerini sonlandirdigi Fas'tan geçen boru hattini devre disi birakmaya hazirlaniyor.

Cezayir, iliskilerinin on yillardir gergin seyrettigi Fas ile 24 Agustos'ta diplomatik temasini kesme karari aldigini duyurdu. Cezayir'in Fas ile yasadigi bu gerilim bölgedeki enerji hatlarina da yansidi.

Cezayir, Avrupa'ya ihraç ettigi dogal gazi Fas topraklarindan geçen 1996'da hizmete giren Magrib boru hatti ve Cezayir'den direkt Ispanya'ya uzanan 2011'de faaliyete baslayan Medgaz boru hatti üzerinden gönderiyordu.

Sonatrach, geçen hafta yaptigi yazili açiklamada Cezayir'den Ispanya'ya uzanan boru hattinin kapasitesini kasim ayindan itibaren yilda 8 milyar metreküpten 10 milyar metreküpe çikaracagini açikladi. Söz konusu hatta yapilacak çalismalarin ardindan nihai kapasitenin yilda 16 milyar metreküpe çikabilecegi belirtildi.

Cezayir resmi ajansi APS'nin haberine göre, Enerji Bakani Muhammed Arkab, geçen ay sonunda Ispanya'nin Cezayir Büyükelçisi ile yaptigi görüsmede, Cezayir'in ihraç ettigi dogal gazin tamaminin "iki ülke arasindaki Medgaz boru hatti üzerinden saglanmasi konusunda kararliligini" paylasti. Cezayirli Bakan'in, bu kapsamda iki ülke arasindaki boru hattinin genisletilmesine yönelik projeleri degerlendirdigi aktarildi.

Öte yandan, Ispanya'daki enerji konsorsiyum sirketi Naturgy'nin Fas üzerinden kullandigi boru hattinin sözlesmesinin ekim sonunda bitmesi ve bu anlasmanin yenilenmemesi de Fas hattinin devre disi birakilacagi öngörüsünü destekliyor.

Fas, Cezayir gazini Avrupa'ya tasimak için kullanilan 12 milyar metreküp kapasiteli Magrip dogal gaz boru hatti üzerinden hem geçis ücreti aliyor hem de gaz tedariki sagliyordu.

- Fas-Ispanya hattinda gerilim

Ispanya ile Fas'in son dönemde yasadigi gerilimin de süreci hizlandirdigi ifade ediliyor.

Rabat'in egemenlik iddia ettigi Bati Sahra'daki Polisario Cephesi'nin lideri Ibrahim Gali'yi Ispanya'nin tedavi için agirlamasiyla, Fas-Ispanya iliskileri mayis ayinda gergin bir dönemece girdi ve Rabat Ispanya'daki Büyükelçisi'ni geri çekti.

Fas, ayni süreçte Ispanya'ya gitmeye çalisan göçmenler üzerindeki denetimini azaltti. Binlerce düzensiz göçmen Ispanya'nin Kuzey Afrika üzerindeki toprak parçasi Ceuta Yarimadasi'na akin etti.

Ispanyol basini, Fas'in son dönem gerilim yasadigi Ispanya'ya karsi Fas'tan geçen boru hatti anlasmasini yenilememe yönünde baski uygulamaya çalistigini yazdi.

Ancak, Fasli yetkililer, Rabat'in söz konusu boru hattini "kazan-kazan" unsuru olarak degerlendirdigini ifade ederek bu haberleri reddetti.

Cezayir resmi haber ajansi APS ise, ismini vermek istemedigi bir yetkiliye dayandirdigi haberinde, Fasli yetkililerin Kuzey Afrika ve Avrupa'yi Fas üzerinden baglayan boru hattini destekledigi yönündeki açiklamalarini kesin olarak yalanladi.

- "Cezayir olaya ticari açidan yaklasiyor"

Cezayirli Enerji Uzmani Buzina Mihmah, AA muhabirine yaptigi açiklamada, Ispanyollarin Fas ile anlasmasinin ekim ayi sonunda bitecegini göz önünde bulundurarak Cezayir'in konuya bütünüyle ticari açidan yaklastigini söyledi.

Cezayir'in bu yilin ilk yarisinda Ispanya'nin dogal gaz ihtiyacinin yüzde 45,7'sini sagladigina isaret eden Mihmah, Cezayir'in Ispanya'daki gaz tedarikindeki birinci pozisyonunu kaybetmek istemeyecegini vurguladi.

- Fas ile Cezayir arasinda kökleri geçmise uzanan anlasmazlik

Cezayir ve Fas, bagimsizliklarindan itibaren ihtilafli topraklar ve taraflarin birbirlerine karsi farkli suçlamalariyla gergin iliskilere sahip.

Bati Sahra sorunu, Fas ile Cezayir arasindaki iliskilerde eskiden bu yana gerilimin temel unsurlarindan biri olarak öne çikiyor.

Fas, Cezayir'i Bati Sahra bölgesindeki ayrilikçi Polisario Cephesi'ni desteklemekle suçluyor. Cezayir de komsusu Fas'in Bati Sahra'daki egemenlik iddiasina karsi çikiyor.

Marakes kentinde düzenlenen bir terör saldirisinin arkasinda Cezayirlilerin oldugunu iddia eden Rabat yönetimi, Agustos 1994'te Cezayir vatandaslarindan vize talep etmeye basladi. Cezayir, Fas'in bu adimina karsilik Eylül 1994'te iki ülke arasindaki sinir kapilarini kapatti.

Cezayir, Fas'in zaman zaman yaptigi sinir kapisini açma çagrilarina olumlu cevap vermedi. Cezayir Disisleri Bakanligindan 2013'te yapilan açiklamada sinir kapisini açmak için bazi sartlar talep ettigi öne sürüldü ancak sonuç alinamadi.

Taraflar birbirlerini iki ülke topraklari içindeki terör gruplarini desteklemek ve aleyhte hareket etmekle suçlarken, iliskilerde son perde 24 Agustos'ta Cezayir'in Fas ile tüm diplomatik iliskilerini sonlandirmasiyla yasandi.