Deneysel Hayvan Çalismalari Suistimal Edilmemeli

Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), Büyük Deney Hayvanlari Arastirma Laboratuvari’ni Mayis ayinda açmaya hazirlanirken; sosyal medyadaki bazi içerik ve söylemlere de yanit verdi. Son olarak; merkezle ilgili iddialar ve içerikler ile ilgili açiklamalarda bulunan DEÜ Ögretim Üyesi Prof. Dr. Osman Yilmaz, deneysel hayvan çalismalarinin suiistimal edilmemesi gereken bir alan oldugunu söyledi.



Kalkinma Bakanligi’nin 2015 yilindaki ‘Büyük Deney Hayvani Arastirma Altyapi’ çagrisi çerçevesinde desteklenen ülkemizin en deger verdigi projelerden biri oldugunu kaydeden Yilmaz, buradaki çalismalarin bilimsel anlamda son derece önemli oldugunu kaydetti.

Modern tibbin canlilarin yasam hakkina her zaman öncelik ve önem verdigini ifade eden Yilmaz, “Basta insan olmak üzere; birçok canli türü için hayati önem tasiyan deneysel çalismalari, duyusal veya ticari nedenler ile manipüle etmeye çalismak büyük sorumsuzluktur. Bu gerçegi defalarca söylememize ragmen; Üniversitemizde açilacak birimi iskence merkezi gibi tanitmak hem vicdansizliktir hem de toplumu rencide etmektir” dedi.



Deneysel arastirma sart

Günümüzde insanligin sahip oldugu bütün kazanimlarin bilimsel arastirmalar sonucu elde edildigi bilgisini veren Yilmaz, "Özellikle saglik alaninda kullanilan asi, ilaç, biyo-malzeme ve biyo-materyal gibi birçok tibbi ürün ve cerrahi teknik uygulama, deneysel hayvan arastirmalari sonucunda kullanilabilir duruma gelmistir. Bilim insanlari arastirma sorulari ve hipotezlerini test etmek için farkli bilimsel arastirma yöntemlerini kullanmaktadir. Translasyonel tip arastirmalarinda yerine konulmaz durumda olan deneysel hayvan arastirma yöntemleri, sadece insanlar için degil hayvanlar için de gereklidir. Bugün enfeksiyon hastaliklarinin tedavisinde kullanilan antibiyotikler, salgin hastaliklarin önlenmesinde kullanilan asilar ve cerrahi teknikler, hem insan hem de hayvanlarin faydasi içindir. Öyle ki anne karnindaki bebek için bile bu asilarin önemi ortadadir. Bu gerçekleri bilmemek ise mümkün degildir. Daha dogrusu bilmezden gelmek mantikli degildir" diye konustu.



“Hayat kurtaran asilari neden konusmuyorsunuz?”

Asi ve ilaçlarin gelistirilmesinde bilimsel çalismalarin gerekliligini hatirlatan Yilmaz, "Salgin ile mücadelenin etkin sekilde yürütülmesi ve basariya ulasmasi için asi ve ilaç çalismalarina ihtiyaç duyuluyor. Sonuçta, birey ve toplum sagligini ilgilendiren konularda deneye dayali akademik arastirma ve incelemeler yapmak da zorunluluk teskil ediyor. O yüzden konunun hassasiyetini bilerek; etik ve objektif süreçleri de göz önüne alarak bilimsel çalisma ve yatirimlari ele almak gerekiyor. O halde deneysel hayvan çalismalari yapilmasaydi ne olacakti? Bu sorunun cevabini, o çirkin iddialari ortaya atanlarin vermesi gerekiyor" ifadesinde bulundu.

Su an için yok

Translasyonel tip arastirmalarinda hayvan modellerinin yerini alabilecek hiçbir arastirma yönteminin su an için bulunmadigina isaret eden Yilmaz, "Covid-19 pandemisine karsi koruyucu bir asinin gelistirilmesinde preklinik hayvan denemelerinde insanlastirilmis fareler kullanildi. Burada görüldügü gibi insanlastirilmis fare modeli, bu asinin gelistirilmesinde kritik bir rol oynadi. Fare yerine kullanilabilecek baska bir preklinik yöntemin bulunmamasi, hala vazgeçilmez konumunu korumaktadir. Dolayisiyla bu asinin gelistirilmesinde hayvan denemeleri yapilmadan insanlara uygulanmasi mümkün degildi. Sonuçta bu salginla mücadelede asi kullanildi. Buradan sormak lazim, kötü mü oldu?" ifadesinde bulundu.

Is ve isgüzarlik ayridir

Laboratuvar hayvanlari olarak genellikle farelerin ve siçanlarin kullanildigini açiklayan Yilmaz, "Fare ve siçanlarin yani sira kobay, tavsan, hamster, gerbil, domuz, maymun gibi memeliler ile nematodlar, sirke sinekleri, kurbagalar ve zebra baligi gibi alternatif in vivo modellerde model organizmalar kullanilmaktadir. Günümüzde deneysel hedeflerle kullanilan memeli modeli ise fare ve siçandir. Insan hastaliklarina dayali tanimlanmis genetik ve mikrobiyolojik özelliklere sahip laboratuvar faresi ve siçaninin birçok alt soyu da vardir. Elbette hayvanlar bizim can yoldasimizdir; degerlidir. Onlarin yasam hakki da evrenseldir ama elestirileri bu noktaya getirmek de is degildir isgüzarliktir" dedi.



Nobel ödülü veriliyor

Kamuoyunu yaniltmaya yeltenen kisi ve paylasimlar hakkinda DEÜ Rektörlügü’nün hukuki islem baslattigini kaydeden Yilmaz, "Üniversitemizin itibarini; buradaki bilimsel çalismalari ve hocalarimizi zan altinda birakan dayaniksiz ve çirkin iddialar karsisinda Rektörlügümüz de gerekli süreci baslatmistir. Hayvan deneylerinin sonuçlari translasyonel tip için çok degerli olup, her yil verilen nobel ödüllerinin üçte ikisi hayvan deneyi çalismalarina verilmektedir. Hayvan deneyleri, bir insanin yeni bir ilaca verebilecegi tüm yanitlari öngöremese de, daha sonra insanlar üzerinde yapilacak testlere hazirlanilmasina yardimci olacak birçok bilgi verebilir. Bunu lütfen unutmayalim" diye konustu.



Etik ve yasal zorunluluk var

Hizmete girecek laboratuvarin Tarim ve Orman Bakanligi’nin ilgili mevzuatina ve yasal iznine tabi olarak çalisacagini aktaran Yilmaz, sözlerini söyle sürdürdü: “Bu merkezimiz ilgili mevzuat çerçevesinde çalisacak. Zaten baska türlü bir sey yapilmasi da hem hukuken hem de ahlaken mümkün degil. Ülkemizde kamu kurum ve kuruluslarda 150 üzerinde bakanligin çalisma izni verdigi deney hayvani laboratuvari bulunuyor. Bizim merkezimiz de bunlardan birisi olacak. Dogadan alinmis herhangi bir hayvan veya sokaktan getirilen kedi köpekler laboratuvarda kullanilmayacak. Merkezimizde sadece DEÜ Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulunun onayladigi çalismalar yapilacak ve denetlenecek. Sonuç olarak buradaki çalismalari haksiz ve bilgisizce elestirmek, saglik sorunu yasadigi zaman modern tibbin imkanlarini kullanmamak demektir. Bu bazilarinin tercihi olabilir ancak birey ve toplum sagligi için bu gerçekçi bir yaklasim degildir. Tavsiyemiz, insan hayati konusunda makul ve mantikli olunmasidir.”