Washington Üniversitesi Insaat ve Çevre Mühendisligi Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Erkan Istanbulluoglu, Adiyaman’da “6 Subat Türkiye depreminin es sismik heyelanlari ve basamakli tehlikeleri: Ön veri tabani gelistirme ve modelleme analizi” adli bir proje yürütüyor.
NASA tarafindan desteklenen proje, kayitlara göre, Türkiye’nin 10 ilini etkileyen ve ülkenin en büyük ulusal felaketi olarak degerlendirilen 6 Subat depremin tetikledigi depremsel heyelanlari arastiriyor. Depremden sonra meydana gelen saganak firtinanin, bölgedeki iki sehirde toprak kaymasi birikintilerini harekete geçirdigi, çamur akislari ve ani su baskinlarini tetikledigi görüldü.
Proje kapsaminda, deprem bölgesi olan Güneydogu Anadolu’daki halkin yerlesim yeri, altyapi ve tarim arazilerinin bulundugu yüksek maruziyet alanlarindaki heyelan, moloz akisi, su baskini gibi hidro-jeomorfik tehlikelerin haritalandirilmasi için modelleme analizi gelistirmeyi amaçlaniyor. AFAD is birligi ile gerçeklesecek olan çalismada, pilot sahalardaki model arastirmalari için artan tehlikelere maruz kalma potansiyeli yüksek olan hassas sahalar belirlenecek. Art arda gelen tehlikelerin savunmasiz nüfuslar, altyapi ve yüksek degerli tarim arazileriyle örtüsecegi alanlarin haritasi ortaya çikarilacak. Sonuçlar ise web tabanli ARAS heyelan duyarliligi ve tehlike haritalamasi sayesinde halka açik hale getirilecek.
“Modellemeyi tüm Türkiye’ye yaymak istiyoruz”
Yasar Üniversitesinde konusan Prof. Dr. Erkan Istanbulluoglu, projeyle ilgili sunlari söyledi:
“Deprem, zemini parçaladigindan dolayi sonrasinda yagislarla beraber daha önce 50 milimetre heyelanlar oluyorsa simdi 25 milimetre heyelanlar olusmaya basliyor. Deprem sonrasi Adiyaman’da ve Sanliurfa’da büyük bir taskin felaketi oldu. Bunun nedeni de atmosferik nehir olayinin Basra Körfezi’nden ülkemize gelip büyük miktarda yagis olusturmasi sonucu oldu. Asagi yukari o bölgenin ortalama yagisina yakin bir miktar yagis, 1 buçuk gün içinde olusarak taskinlara neden oldu. Biz projemizde hem bu taskin hem de depremden sonra yüzey sekillerinde gerçeklesen degisimi ve taskin risklerini arastiriyoruz. NASA platformlarindan iklim verileri, bitki örtüsündeki ve topraktaki degisiklikleri izliyoruz. Kendi gelistirdigimiz açik kaynakli Landlab adli modeli bütün deprem bölgesi için kuruyoruz. Projemiz, NASA Afetler Programi hedeflerine katkida bulunacak, çünkü sonuçlar, deprem bölgesindeki savunmasiz insan popülasyonlari, altyapi ve tarim arazilerinin bulundugu yüksek maruziyet alanlarinda afet müdahalesi ve basamakli heyelan tehlikelerinin azaltilmasi çabalari için degerli bilgiler saglayacak eyleme dönüstürülebilecek. Depremden etkilenen bölgelerde gelecekteki yerlesimlerin planlanmasi için bu tür ölçeklenebilir modelleme araçlarinin gelistirilmesine çok acil bir ihtiyaç var. Türkiye’de gelistirilen heyelan ve sel etki veri setleri, NASA’nin Kooperatif Açik Çevrimiçi Heyelan Deposu’nda yayinlanacak. Bu çalismanin bulgulari, sahada yapilacak daha sonraki arastirmalara yol gösterme potansiyeline sahip olacak” dedi.
Türkiye genelinde kullanilmasi amaçlaniyor
Prof. Dr. Istanbulluoglu, “Bu modellemeyi bütün Türkiye genelinde kullanmak ve yaymak istiyoruz. Modellerimizde, orman yanginlari sonucu ortaya çikabilecek olan yüzey su akislarindaki artis, taskin ve erozyon riskleri bulunuyor. Yillarca teoriyle ugrastik, artik daha büyük alanlara belirsizlik ve risk metotlari uygulayarak yayginlastirabiliriz. Gelistirdigimiz model ve teorinin ortaya konmasi ve bunun insanlar için faydali olmasini istiyorum. Bu proje, yerlesim yerlerinin degistirilmesinde ve bundan sonra seçilecek yerlesim yerlerinin seçiminde ve genel olarak tabiati anlamada kullanilabilir” diye konustu.
Deprem Bölgesinde Heyelan Riski Modellemesi
Yasar Üniversitesinde düzenlenen “Dünya Su Günü Zirvesi”ne katilan Washington Üniversitesi Insaat ve Çevre Mühendisligi Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Erkan Istanbulluoglu, Adiyaman’da yürüttügü projeyi anlatti. Proje kapsaminda, deprem bölgesi olan Güneydogu Anadolu’daki taskin ve heyelan riskinin haritalandirilmasi için modelleme analizi gelistirilecek, ortaya çikan risk haritasi ise ilgili yerlerle paylasilacak.
