Dünya klasiklerini katediyorlar

Tolstoy'un başyapıtı Savaş ve Barış' ı okumak için satın alıyorsunuz ve kitap bitince bir bakıyorsunuz ki savaştan hiç bahsedilmiyor. Ya da orijinali 2282 sayfa olan Victor Hugo'nun Sefiller romanı, 80 sayfalık bir çeviri ile okura sunuluyor. Türkiye'de dünya klasikleri olarak bilinen birçok roman kimi yayınevleri tarafından, ticari çıkarlar uğruna kesilip biçilerek katlediliyor. Kitap Çevirmenleri Meslek Birliği ve Yayıncılar Meslek Birliği'nin hazırladığı 'İntihal Komisyonu Raporu' bu acı gerçeği gün yüzüne çıkardı. Milli Eğitim Bakanlığı'nın (MEB) okullarda okutulması için tavsiye ettiği 100 Temel Eser arasında bulunan 10 dünya klasiğinin piyasada bulunan 160 farklı versiyonu üzerinde yapılan araştırma sonucunda, eserlerin yüzde 30'unun orijinalinden bir hayli farklı olduğu ve intihal yapıldığı tespit edildi. Araştırmayı yapan ekipten Kitap Çevirmenleri Meslek Birliği üyesi Mehmet Moralı durumu çok vahim olarak nitelendiriyor ve "İnsanlar dünya klasiklerini okuduklarını düşünüyor ama farkında olmadan katledilmiş bir metin okuyorlar" diyor. Moralı, "MEB, 100 Temel Eser listesi açıklandıktan sonra dünya klasikleri olarak nitelendirilen kitaplara ilgi arttı ve ciddi bir ticari getirisi olduğu anlaşıldı. Kimi yayınevleri de yasal olmadığı halde var olan çevirileri alıp kah üzerinde oynamalar yaparak kah kısaltarak bu eserleri yayımlıyor ve satıyor," diyor. İntihallerin artmasının bir diğer nedeni de korsan yayına karşı verilen sıkı mücadele. Mücadele sonucunda korsan yayıncılar, dünya klasiklerinin var olan çevirilerini kısaltıp, biçerek korsan dünya klasikleri üretmeye başlamış. Moralı, her iki durumda da çevirmen haklarının kanuna aykırı olarak hiçe sayıldığını söylüyor. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na göre bir yazarın vefatının üzerinden 70 yıl geçtikten sonra eserin yayımlanması için yazara telif ödemeye gerek yok. İsteyen yayıncı bir dünya klasiğini orijinaline uygun bir şekilde çevirtip yayınlayabilir. Ama iş, var olan çevireleri yeniden basmaya ya da kısaltmaya gelince kanuna göre hak sahibi çevirmen oluyor ve ondan izinsiz işlem yapmak mümkün değil.

KOMİSYON KURULACAK

Dünya klasiklerindeki bu intihal konusu Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın da gündeminde. Bu işin önüne geçmek için de bakanlık temsilcileri, yayıncılar ve çevirmenlerden oluşan bir komisyon kurulması planlanıyor. Böylece dünya klasiklerinin aslına uygun bir şekilde çevrilip, çevrilmediği incelenecek. Moralı, ilköğretim öğrencileri için kitapların kısaltılmış versiyonun yayımlanabileceğini ama bunu yaparken de üzerinde 'kısaltımış hali' uyarısının bulunması ve kısaltmanın da nasıl yapıldığını anlatan bir metnin kitapta yer alması gerektiğini söylüyor.