Dünyada 2017 Böyle Geçti (5)

Kuzey Kore'nin nükleer denemesi, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ve İspanya'nın Katalonya özerk yönetimindeki bağımsızlık girişimleri, ABD'nin Las Vegas kentindeki silahlı saldırı ve Myanmar'dan kaçarak Bangladeş'e sığınan Arakanlı Müslümanların dramı eylül ve ekim aylarında dünya gündeminin üst sıralarında yer aldı.

Myanmar'da 25 Ağustos'ta karakol saldırılarıyla başlayan krizin çığ gibi büyümesiyle Bangladeş'e kaçan Arakanlı Müslümanların sayısı, eylül başından ekim sonuna kadar 27 binden 603 bine çıktı.

Kuzey Kore, 2006'dan bu yana altıncı ve en büyük nükleer denemesini 3 Eylül'de yaptı.

Orta Amerika ülkesi Meksika'da 8 ve 19 Eylül'de meydana gelen 8,1 ve 7,9 büyüklüğündeki depremlerde 462 kişi yaşamını yitirdi.

IKBY, Irak Federal Mahkemesinin anayasaya aykırı olduğunu ilan etmesine karşın 25 Eylül'de bağımsızlık referandumu yaptı. Referandumda yüzde 92,73 "evet" oyu çıktı. Uluslararası toplumun tanımadığı referandum sonrası merkezi hükümet güçleri, bölgeye müdahale etti.

İspanya'nın Katalonya özerk yönetimi de 1 Ekim'deki bağımsızlık referandumunun ardından 27 Ekim'de tek taraflı bağımsızlığını ilan etti. Girişim, İspanya Senatosunun Katalonya'daki yerel hükümetin yetkilerini merkezi hükümete devretmesiyle sonuçlandı.

ABD'nin Las Vegas kentinde Stephen Paddock, 1 Ekim gecesi konser alanında bulunan kişilerin üzerine yolun karşısındaki otelden ateş açarak 58 kişiyi öldürdü.

Somali’nin başkenti Mogadişu’da 14 Ekim'de düzenlenen çifte bombalı saldırıda 358 kişi hayatını kaybetti.

Nobel ödülleri sahiplerini buldu. Nükleer Silahların İmha Edilmesi Kampanyası (ICAN), bu yılki Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.

Eylül ve ekim aylarında yaşanan başlıca gelişmeler şöyle:

3 Eylül

- Kuzey Kore, 2006'dan bu yana altıncı ve en büyük nükleer denemesini yaptı. Kuzey Kore'nin denediği 160 kiloton gücündeki hidrojen bombası, 6,1 büyüklüğünde sarsıntıya yol açtı.

4 Eylül

- Kolombiya hükümeti ile ELN, Ekvador'un başkenti Quito'da ateşkes imzaladı.

5 Eylül

- Beşşar Esed rejimi güçleri, Suriye'de Deyrizor ilinin merkezinde 3 yıllık DEAŞ kuşatmasını kırdı.

6 Eylül

- BM Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonu, Esed rejiminin 4 Nisan'daki Han Şeyhun kimyasal silah katliamında sarin gazı kullandığını teyit etti, siviller üzerindeki kimyasal silah kullanımıyla savaş suçu işlediğini açıkladı. Komisyon, 16 Mart'ta Suriye'nin Halep iline bağlı Cine köyünde 38 sivilin öldüğü hava saldırısını ABD'nin gerçekleştirdiğini belirtti.

9 Eylül

- Terör örgütü PYD/PKK, Suriye'de ABD'nin desteğiyle terör örgütü DEAŞ kontrolündeki Deyrizor iline kuzeyden operasyon başlattı.

- İtalya’da 74. Venedik Film Festivali’nde büyük ödül "Altın Aslan"ı Meksikalı yönetmen Guillermo Del Toro’nun "The Shape of Water" isimli filmine verildi.

11 Eylül

- Bilim adamları, insan deri hücrelerini kök hücre durumuna getirmeden doğrudan motor nöronlara dönüştürmeyi başardı.

12 Eylül

- Kuzey Kore'ye rafine petrol satışına sınırlama getiren, doğalgaz ve tekstil ihracatına ambargo uygulanmasını talep eden BM Güvenlik Konseyi karar tasarısı, oy birliğiyle kabul edildi.

- Önce Karayipler ve Küba'yı ardından ABD'nin Florida eyaletini vuran Irma kasırgası, 134 kişinin yaşamına mal oldu.

13 Eylül

- Singapur'da cumhurbaşkanlığı seçimini Halime Yakub kazandı. Yakub, hem ülkesinin ilk kadın cumhurbaşkanı hem de dünyadaki ilk başörtülü cumhurbaşkanı oldu.

14 Eylül

- Irak'ın güneyindeki Zikar ilinde terör örgütü DEAŞ'ın düzenlediği saldırılarda 59 kişi öldü, 96 kişi yaralandı.

- Batı Afrika ülkesi Nijerya'da Nijer Nehri üzerinde Bagudo köyü yakınlarında teknenin alabora olması sonucu 53 kişi hayatını kaybetti.

15 Eylül

- Kuzey Kore, Japonya'nın üstünden geçerek 770 kilometre yüksekliğe ulaşan, 3 bin 700 kilometre mesafe katedip Pasifik'e düşen füze denemesi yaptı.

- Kazakistan'ın başkenti Astana'da düzenlenen 6. Suriye konulu toplantıda, Türkiye sınırındaki İdlib ilinde oluşturulacak "çatışmasızlık bölgesi”nin sınırları konusunda anlaşmaya varıldı.

- NASA’nın Satürn keşif aracı Cassini, gezegenin atmosferine nihai dalışını yaparak 20 yıllık görevini tamamladı.

17 Eylül

- Musul'un batısında Sünni aşiret güçlerinin askeri eğitim merkezi olarak kullandığı bir okula yerleştirilen patlayıcının infilak etmesi sonucu 15 kişi öldü, 23 kişi yaralandı.

18 Eylül

- Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinde Boko Haram'ın düzenlediği intihar saldırısında 15 kişi hayatını kaybetti, 43 kişi yaralandı.

19 Eylül

- Beşşar Esed rejimi güçleri, Suriye'de dört çatışmasızlık bölgesinden biri olan İdlib’de 10’dan fazla bölgeye 50’ye yakın hava saldırısı düzenledi. Saldırılarda 11 sivil hayatını kaybetti, çok sayıda sivil yaralandı.

- Bilim adamları, ışığa dayalı verileri ilk kez bir bilgisayar çipinde ses dalgaları olarak depolamayı başardı.

- Meksika’da merkez üssü Rabosso kenti olan, 51 kilometre derinlikte 7,1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Depremde 366 kişi hayatını kaybetti.

20 Eylül

- İspanya'da bağımsızlık referandumu girişimlerini durdurmayan Katalonya özerk yönetimi hükümetinin resmi kurumlarına yönelik operasyon başlatıldı.

- Atlantik okyanusunda etkili olan Maria kasırgası, Porto Riko genelinde ve başkent San Juan'da büyük hasara yol açtı. Kasırga, 66 kişinin yaşamın yitirmesine, milyonlarca kişinin elektriksiz kalmasına neden oldu.

21 Eylül

- Güneş Sistemi'nde Mars ile Jüpiter arasındaki asteroit kuşağında daha önce eşine rastlanmamış, birbirlerinin yörüngesinde dönen iki gök cismi keşfedildi.

22 Eylül

- Bilim adamları yüksek enerjili atom-altı parçacıklardan oluşan kozmik ışınların Dünya'ya Samanyolu Galaksisi dışından geldiğini belirleyerek bu ışınların kaynağıyla ilgili gizemi çözdü.

- Suriye'nin kuzeyinde muhaliflerin kontrolündeki İdlib'e düzenlenen 70 hava saldırısında 12 sivil hayatını kaybetti.

24 Eylül

- Almanya'da seçmenler, 19. dönem Federal Meclisi (Bundestag) belirlemek için sandık başına gitti. Başbakan Angela Merkel’in lideri olduğu Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ve Bavyera eyaletinde kardeş parti konumundaki Hristiyan Sosyal Birlik (CSU) yüzde 33 oy alarak seçimin galibi oldu.

25 Eylül

- IKBY bölgesinde, Irak Federal Mahkemesinin anayasaya aykırı olduğunu ilan etmesine karşın bağımsızlık referandumu düzenlendi. IKBY Yüksek Seçim ve Referandum Komisyonuna göre, referandumdan yüzde 92,73 "evet" oyu çıktı.

- Suriye'de muhaliflerin kontrolündeki "çatışmasızlık bölgesi" İdlib kentiyle Hama ve Lazkiye'nin kırsalına yönelik hava saldırılarında 27 sivil hayatını kaybetti, 30 sivil yaralandı.

26 Eylül

- Dünyanın ikinci en büyük elması olarak bilinen "Lesedi La Rona (Işığımız)" 53 milyon dolara alıcı buldu.

- Çin'de dünyanın ilk "insansız deniz uçağı" (amfibik drone) üretildi.

- Suudi Arabistan'da kadınlara da ehliyet alarak araç kullanma izni verildi.

27 Eylül

- Filistin, Uluslararası Polis Teşkilatına (INTERPOL) üye oldu.

28 Eylül

- Bilim adamları göbek bağından elde ettikleri damar içi kök hücre infüzyonuyla kalp yetmezliği hastalarında kalbin fonksiyonunu iyileştirmeyi başardı.

- Oxford, Münster ve Exeter üniversitelerindeki bilim adamları, bilgiyi işleme ve saklamada beyin gibi hareket eden bilgisayar mikroçipleri geliştirdi.

29 Eylül

- Hindistan'ın Mumbai kentinde tren istasyonunda çıkan izdihamda 22 kişi öldü, 27 kişi yaralandı.

- Kanada’nın New Foundland-Labrador eyaletindeki Labrador Kayalıklarında 3,95 milyar yıllık karbon kalıntılarına ulaşılmasıyla dünyadaki en eski yaşam izleri bulundu.

- Suriye'de muhaliflerin kontrolündeki İdlib ve Doğu Guta "çatışmasızlık bölgeleri"ne yapılan saldırılarda 67 sivil hayatını kaybetti.

1 Ekim

- İspanyol polisi ve jandarması, Katalonya'daki bağımsızlık referandumuna izin vermedi, oy kullanma merkezlerine baskınlar yaptı.

- Avusturya’da topluma açık yerlerde yüzün tamamının tanınmayacak şekilde örtülmesini yasaklayan ve “burka yasağı” olarak adlandırılan düzenleme yürürlüğe girdi.

2 Ekim

- ABD'nin Las Vegas kentinde Stephen Paddock, konser alanında bulunan kişilerin üzerine yolun karşısındaki otelden ateş açtı. Saldırıda 58 kişi hayatını kaybetti, 525 kişi yaralandı.

- Nobel Tıp Ödülü, biyolojik saat olarak da bilinen sirkadiyen ritmini kontrol eden moleküler mekanizmaları keşfeden Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash ve Michael W. Young arasında paylaştırıldı.

3 Ekim

- Eski Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani, tedavi için bulunduğu Almanya'da hayatını kaybetti.

- Çin'de bin yıllık nadide seramik kase, 250,8 milyon yüene (37,7 milyon dolar) alıcı buldu.

- Nobel Fizik Ödülü, yer çekimi dalgaları konusundaki çalışmaları ve keşifleri sebebiyle ABD’den Rainer Weiss, Barry Barish ve Kip Thorne adlı bilim adamlarına verildi.

4 Ekim

- Yahoo, 2013'teki siber saldırıda yaklaşık 3 milyar kullanıcının hesaplarının bilgisayar korsanları tarafından ele geçirildiğini duyurdu.

- Nobel Kimya Ödülü, numunelerin son derece düşük sıcaklıkta incelenmesine olanak tanıyan kiro-elektron mikroskobisini geliştiren İsviçreli Jacques Dubochet, Alman Joachim Frank ve İngiliz Richard Henderson'a verildi.

5 Ekim

- Irak'ın Kerkük kentine bağlı Havice ilçesi terör örgütü DEAŞ'tan kurtarıldı.

- Nobel Edebiyat Ödülü'nün bu yılki sahibi Japon asıllı İngiliz 62 yaşındaki Kazuo İşiguro oldu.

- Pakistan'ın güneybatısındaki Belucistan eyaletinde bir türbeye düzenlenen intihar saldırısında 24 kişi yaşamını yitirdi, 30 kişi yaralandı.

6 Ekim

- Orta Amerika'da etkili olan tropikal fırtına Nate, bölge ülkelerinde 45 kişinin ölümüne neden oldu.

- Nobel Barış Ödülü'nü, Nükleer Silahların İmha Edilmesi Kampanyası (ICAN) kazandı.

- ABD yönetimi, Sudan'a 20 yıldır uyguladığı ekonomik yaptırımları kaldırdı.

8 Ekim

- Suriye'nin Türkiye sınırındaki İdlib'in Maret Numan ilçesinde pazar yerine düzenlenen hava saldırısında 12 sivil öldü, 15 sivil yaralandı.

9 Ekim

- Nobel Ekonomi Ödülü, "davranışsal iktisat teorisine katkılarından dolayı" Amerikalı iktisatçı Richard H. Thaler’e verildi.

- California eyaletinin 17 ayrı yerinde çıkan yangınlar, 1 hafta boyunca kontrol altına alınamadı. Yangınlarda 40 kişi yaşamını yitirdi.

11 Ekim

- Vietnam'da fırtına ve şiddetli yağışlar, birçok bölgede sele yol açtı. Sel felaketinde 68 kişi yaşamını yitirdi, 34 kişi kayboldu.

12 Ekim

- Irak'ın batısındaki Enbar vilayetine bağlı Hit ilçesindeki bir kafeye düzenlenen intihar saldırısında 11 sivil öldü, 15 sivil yaralandı.

- ABD, “İsrail karşıtı tutumunu” gerekçe göstererek Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünden (UNESCO) çekilme kararı aldı.

13 Ekim

- Küçük bir ev büyüklüğündeki gök taşı, Dünya'nın yakınından, Antarktika'nın 42 bin kilometre üzerinden geçti.

- ABD, "teröre destek verdiği" gerekçesiyle İran Devrim Muhafızlarını yaptırım listesine aldı.

14 Ekim

- Orta Afrika Cumhuriyeti'nde bir camiye düzenlenen silahlı saldırıda 20 kişi öldü.

- Somali’nin başkenti Mogadişu’da biri Safari Otel yakınlarında, diğeri Medine-i Münevvere bölgesinde 2 bombalı saldırı düzenlendi. Saldırılarda 358 kişi yaşamını yitirdi, 300’e yakın kişi yaralandı.

15 Ekim

- Kırgızistan'da cumhurbaşkanı seçimi yapıldı. Seçimi Sosyal Demokrat Partinin adayı Sooronbay Ceenbekov kazandı.

- Avusturya'da Federal Meclis üyelerinin belirleneceği genel seçim düzenlendi. Seçimleri oyların yüzde 31,5'ini alan Dışişleri ve Entegrasyon Bakanı Sebastian Kurz liderliğindeki Avusturya Halk Partisi kazandı.

- BM, Haiti'de 13 yıldır görev yapan barış gücü misyonunu (MINUSTAH) kapattı.

16 Ekim

- Kerkük'teki askeri üs ve petrol kuyularını IKBY'den almak üzere operasyon başlatan Irak merkezi hükümetine bağlı güvenlik güçleri, 24 saat içinde Kerkük’ün tamamında kontrolü sağladı.

- Portekiz'in orta ve kuzey bölgelerinde 300'den fazla noktada çıkan yangınlarda 36 kişi hayatını kaybetti, 63 kişi yaralandı.

17 Ekim

- Nijerya'nın orta kesimindeki Plateau eyaletinde bir köye düzenlenen silahlı saldırıda 29 kişi hayatını kaybetti.

- Taliban militanlarının, Afganistan'ın Paktiya Vilayeti İl Emniyet Müdürlüğüne düzenlediği saldırıda 41 kişi öldü, 158 kişi yaralandı.

- Terör örgütü PYD/PKK, Suriye'de DEAŞ'ın kalesi olarak bilinen Rakka'nın tamamını ABD destekli operasyonla ele geçirdi.

18 Ekim

- Edebiyat dünyasının en saygın ödülleri arasında gösterilen Man Booker, Amerikalı yazar George Saunders'a verildi.

- Çin Komünist Partisi 19. Ulusal Kongresi’ni düzenledi. Bir haftalık kongrede Çin Devlet Başkanı ve ÇKP Merkezi Komitesi Genel Sekreteri Şi Cinping’in adı ve fikirleri parti tüzüğüne eklendi.

- Kanada'nın Quebec eyaletinde, kadınların otobüsler dahil kamu alanlarında peçe takmaları yasaklandı.

19 Ekim

- Afganistan'ın Kandahar vilayetinde askeri kampa bomba yüklü 2 araçla düzenlenen intihar saldırısında 43 asker yaşamını yitirdi.

20 Ekim

- Lübnan Meclisi, 12 yıl aradan sonra devletin ilk bütçesini onayladı.

- Mars'ın Güneş rüzgarıyla etkileşim içine girerek bükülen görünmez bir manyetik kuyruğu olduğu keşfedildi.

- Çekya’da düzenlenen genel seçimi, Slovak asıllı milyarder ve eski Maliye Bakanı Andrej Babis’in Gayrimemnun Vatandaşlar Hareketi yüzde 29,8 oyla kazandı.

- Afganistan'ın başkenti Kabil'de Hazara Şiilerine ait bir camide düzenlenen intihar saldırısında 56 kişi yaşamını yitirdi, 55 kişi yaralandı.

- Afganistan'ın batısındaki Gur vilayetinin Doline ilçesinde camide düzenlenen intihar saldırısında 30 kişi yaşamını yitirdi.

21 Ekim

- Latin Amerika ülkesi Peru'da marihuananın tıbbi amaçlı kullanımı yasallaştı.

- İspanyol hükümeti, Katalonya özerk yönetimi hükümetini feshetti, 6 ay içerisinde erken yerel seçime gitme kararı aldı.

- Afganistan'ın başkenti Kabil'de Mareşal Kasım Fahim Askeri Üniversitesi öğrencilerini hedef alan intihar saldırısında 15 kişi yaşamını yitirdi.

22 Ekim

- Japonya'da parlamentonun alt kanadı Temsilciler Meclisi üyelerinin belirlenmesi için düzenlenen seçimin galibi, Başbakan Şinzo Abe liderliğindeki Liberal Demokratlar koalisyonu oldu.

- Terör örgütü PYD/PKK, Suriye'nin Deyrizor ilinde terör örgütü DEAŞ'ın kontrolündeki ülkenin en büyük petrol sahasını ele geçirdi.

23 Ekim

- Myanmar'daki şiddet olaylarından kaçarak Bangladeş'e sığınan Arakanlı Müslümanların sayısı 603 bine ulaştı.

- Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinde Boko Haram örgütüne yönelik hava operasyonlarında 411 örgüt üyesi etkisiz hale getirildi.

24 Ekim

- Beşşar Esed rejimi güçleri, Suriye'nin doğusundaki Deyrizor kentinin merkezinde kendi kontrolündeki mahalleye "yanlışlıkla" saldırdı. Saldırıda 15 sivil öldü.

- Amerikalı mühendisler, cam işlevi görebilecek şeffaf ve geçirgen güneş enerjisi hücreleri üretti.

25 Ekim

- Albert Einstein'ın 1922'de Japonya'da bir kuryeye bahşiş yerine verdiği ve mutluluğu tarif ettiği not, Kudüs'te yapılan açık artırmada 1,56 milyon dolara satıldı.

- Kırım’da Rus mahkemesinin hapis cezası verdiği Kırım Tatar Milli Meclisi Başkan Yardımcıları Ahtem Çiygöz ve İlmi Ümerov serbest bırakılarak Türkiye'ye gönderildi.

26 Ekim

- Kenya'da halk, 8 Ağustos’taki seçimin iptal edilmesi üzerine devlet başkanını seçmek için yeniden sandık başına gitti. Seçimi mevcut Devlet Başkanı Uhuru Kenyatta kazandı.

- Endonezya'da bir havai fişek fabrikasında meydana gelen patlamada 47 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı.

- Hollanda'da 15 Mart'ta düzenlenen erken genel seçimden 225 gün sonra hükümet resmen kuruldu.

- Amerikalı bilim adamları, bilgisayar ortamında üç boyutlu canlı beyin hücresi modeli oluşturmayı başardı.

- Bilim adamları, DNA'daki genomlarda doğrudan ve kalıcı değişiklik yapmayı sağlayan yeni bir tür enzim buldu.

27 Ekim

- BM misyonu JIM, BMGK'ya sunduğu raporda, 4 Nisan'da İdlib'e bağlı Han Şeyhun beldesine yönelik kimyasal silah saldırısından Suriye rejimini sorumlu tuttu.

- İspanya'nın Katalonya özerk yönetimi parlamentosu, tek taraflı bağımsızlık ilan etti. İspanya Senatosu, Katalonya'daki yerel hükümetin yetkilerini merkezi hükümete devrederek Katalonya'yı doğrudan yönetme yetkisi verdi. İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, anayasanın 155. maddesini yürürlüğe sokarak Katalonya özerk yönetimi hükümetini ve yerel polis müdürlerini görevden aldı.

- Burundi, Uluslararası Ceza Mahkemesinin kurucu Roma Anlaşması'ndan çekildi.

28 Ekim

- Somali'nin başkenti Mogadişu'da bomba yüklü araçla düzenlenen saldırıda 27 kişi yaşamını yitirdi.

29 Ekim

- Suriye'de Esed rejimine bağlı güçlerin, "gerginliği azaltma" bölgeleri arasındaki Doğu Guta beldelerine düzenlediği saldırılarda biri çocuk 11 sivil öldü, 7 sivil yaralandı.

30 Ekim

- Suudi Arabistan, 2018 yılı itibarıyla kadınlara ülkedeki 3 stada girme izni verdi.

31 Ekim

- Libya'nın doğusundaki Derne kentine yönelik hava saldırısında 17 kişi öldü, 30 kişi yaralandı.

- New York'ta bir sürücü, kamyonetini bisiklet yolundaki insanların üzerine sürerek 8 kişinin ölümüne neden oldu.

- Suriye'de rejime bağlı güçlerin, başkent Şam'da ''gerginliği azaltma'' bölgeleri arasında yer alan Doğu Guta'daki beldelere yönelik saldırılarında 6'sı çocuk 13 sivil yaşamını yitirdi.