Eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'nin Vefatı

MUSTAFA MELİH AHISHALI - İran'da vefat eden eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani, reformistlerin hamisi ve ılımlı muhafazakarların manevi lideri olarak görülüyordu.

Devrim sonrası İran siyasetinin önde gelen isimlerinden Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) Başkanı Rafsancani, geçirdiği kalp krizi sonucu 82 yaşında vefat etti.

Asıl adı Ekber Haşimi Behremani olan Rafsancani, Kerman eyaletinin Rafsancani ilçesine bağlı Behreman köyünde 25 Ağustos 1934'te Şam fıstığı üreticisi zengin bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.

İran devrimi (1979) öncesi Ayetullah Humeyni hareketine katılan Rafsancani, İran-Irak Savaşı (1980-1988) sırasında etkili rol oynadı. 1989 ile 1997 yılları arasında iki dönem cumhurbaşkanlığı görevini yapan Rafsancani, İran'da Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Başkanlığı'nı yürütüyordu.

- Hamaney'in seçimindeki rolü

İran Lideri Ali Hamaney'in yakın arkadaşlarından olan Rafsancani, Hamaney'i İran siyasetine dahil eden kişilerden biri olarak biliniyor.

İran devrim lideri Humeyni'nin vefatından sonra yerine geçecek kişiyi seçmek için toplanan dönemin Uzmanlar Meclisi'nde, Humeyni'den nakil ile 'Hamaney benden sonra lider olsun' sözü damgasını vurmuş ve Hamaney Humeyni'den sonra Rafsancani'nin desteğiyle işbaşına gelmişti.

Muhafazakar kanattan gelen Rafsancani, İran halkının tercihlerine saygı gösteren bir siyasetçiydi. Özellikle son açıklamalarında ülkenin kaderini halkın tercihleri ve seçimin belirlemesini savunuyordu.

Onun bu yönü reformist lider Muhammed Hatemi'nin cumhurbaşkanı seçimlerine katılmasıyla (1997) belirginleşti. Halkın çoğunluğunun reformist bir lideri desteklemesi onu da halkın yanında yer almaya götürdü. Muhafazakar Rafsancani o dönem reformistleri himaye etmeye başladı. Bu yönelişi muhafazakar Mahmud Ahmedinejad'la girdiği cumhurbaşkanlığı seçimlerinde netleşti. Reform yanlıları da o seçimde Rafsancani'yi desteklediler. Böylece Rafsancani'yle kadim dostları muhafazakarlar arasındaki mesafe belirginleşmeye başladı.

Her ne kadar ülkedeki muhafazakarların lideri durumundaki Hamaney'le zamanla bazı konularda anlaşamasalar da aralarındaki ihtilafı direk dile getirme yerine dolaylı eleştirilerle yaptılar.

- Reformistleri desteklemesi

2009 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde reformistlerle birlikte olup Mir Hüseyin Musevi'yi desteklemesi ve sonrasında çıkan olaylarda muhafazakarların Rafsancani'nin ailesine uyguladığı baskılar, aradaki ayrılığı belirginleştirdi.

Rafsancani'nin kızı Faize Rafsancani reformist tavırlar ve açıklamaları nedeniyle muhafazakarlardan ağır hakaretler işiterek gözaltına alındı, oğlu Mehdi Haşimi ise rüşvet verme iddiasıyla 10 yıl hapse mahkum edildi.

Tüm bunlara rağmen Rafsancani'nin makamını kullanarak çocuklarına siyasi ayrıcalık sağlamaması halkın Rafsancani'ye yakınlığını arttırdı.

- Cumhurbaşkanı Ruhani'ye desteği

Rafsancani, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye de nükleer müzakerelerde tam destek verdi. Muhafazakarların Ruhani'yi nükleer anlaşmada sert eleştirmelerine karşın Rafsancani her zaman Ruhani'yi savunan konuşmalar yaptı.

2016 Şubat ayında düzenlenen Uzmanlar Meclisi seçimlerinde Rafsancani'nin listesi halktan tam destek aldı.

- Özeleştiri sahibi siyasetçi

İran'ın dünyaya açılması, Batılı ülkelerle irtibat kurması gerektiğini her fırsatta dile getiren Rafsancani, Suudi Arabistan'la iyi ilişkiler kurulmasını tavsiye eden bir siyasetçi olarak ön plana çıktı.

Rafsancani’nin yaptığı bir açıklamada iki ülke alimlerinin bir araya getirilme çabasında olduğu fakat bu çabanın İran içerisinde birileri tarafından engellendiği yönündeki sözleri İran’da tartışma yarattı.

Bölgedeki aşırılıklar ve mezhebi taassubun meydana getirdiği çatışmalardan rahatsızlığını dile getiren Rafsancani, Şiiler ve Sünniler arasındaki sorunları değerlendirdiği röportajında, Şii dünyasına yönelik özeleştiride bulunarak, 'Şiiler arasında Peygamberimizin sahabesine lanet ediliyor olması, IŞİD gibi yapıların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır' demişti.​