Fatih'in Eseri Türkiye'nin İlk 'Yaşayan Kalesi' Olacak

BÜLENT ERSÖZ - Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul'un kuşatılması sırasında, Papalık Donanması'nın Doğu Roma İmparatorluğuna yardım etmesini önlemek amacıyla 1452'de yaptırılan ve 2011'de başlayan restorasyon çalışmaları tamamlanma aşamasına gelen Kilitbahir Kalesi, Türkiye'nin yaşayan ilk kalesi olacak.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından, kuş bakışı görüntüsü üç yapraklı yonca şeklindeki 7 katlı kalede 6 yıl önce başlatılan restorasyon çalışmalarında sona gelindi.

Düzgün kesme taşlar ve yığma moloz ile şekillendirilen, 120 günde inşa edilen 565 yıllık Kilitbahir Kalesi'nde, restorasyon çerçevesinde çevre düzenlemesi, müzecilik ve diğer alanlarda aslına uygun yenileme yapıldı.

Yapının iç bölümündeki yürüyüş yolları yeniden düzenlendi, kale içindeki gündelik yaşam ve askerlerin boğazdaki savunma anları, heykeller ve maket toplarla tasvir edildi.

Kilitbahir Kalesi'nin içine bu kapsamda, hiperrealist silikon ve balmumundan yapılan 8 heykel, "Yektir Allah" şeklinde seslendirme özelliği bulunan poliüretandan 5 heykel ile aynı malzemeden yapılan 2 topbaşı heykel yerleştirildi.

Kalenin en yüksek yapılarından olan Sarı Kule'ye ise 1914 ve 1918 yıllarındaki Çanakkale Boğazı ve tarihi yarımadayı anlatan harita konuldu.

- "Ne kadar tarihi yapı varsa ayağa kaldırmak istiyoruz"

Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, AA muhabirine yaptığı açıklamada, restorasyon çalışmaları tamamlanan kalenin peyzaj düzenlemelerinin de bitirilmesinin ardından açılacağını söyledi.

Kilitbahir Kalesi'nin, Fatih Sultan Mehmet'in göz bebeği kalelerinden biri olduğunu vurgulayan Kaşdemir, şöyle konuştu:

"Tarihi alanda ne kadar tarihi yapı varsa ayağa kaldırmak istiyoruz. Bu kapsamdaki çalışmalarımız aralıksız devam ediyor. Eceabat ilçemize bağlı Kilitbahir köyünde yer alan Fatih Sultan Mehmet döneminde boğazın en stratejik noktasına inşa edilen Kilitbahir Kalesi'nde uzun zamandan beri restorasyon çalışması yapılıyordu. Çok yakın bir zamanda bitirilerek açılışı gerçekleştirilecek kale, içi boş olan bir kale olmayacak. Kilitbahir Kalesi, Türkiye'nin ilk yaşayan kalesi olacak. Kale hayatında gündelik olarak neler yaşanıyor ise onları burada adeta yeniden canlandıracağız. Umut ediyorum ki birkaç ay içerisinde çevre düzenlemeleri de tamamen bitmiş ve uygun görülecek bir tarihte resmi açılışı yapılmış olacak."

- "Kaledeki çalışmaların yüzde 99'u tamamlandı"

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Restorasyon ve Yapım İşleri Grup Başkanı Gökhan Gümüşdağ da Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüyle yapılan protokol çerçevesinde kalenin müzecilik anlayışına uygun şekilde teşhir ve tanzimine uygun yapılmak üzere çalışmalara başlandığını belirtti.

Kale ve müzedeki çalışmalar sırasında İskender Pala ve Prof. Dr. İdris Bostan ile birlikte, Osmanlı kalesi, kale hayatı, Osmanlı'da kale yaşamı gibi konularda bir çalışma yaptıklarını anlatan Gümüşdağ, şöyle devam etti:

"Kaledeki çalışmaların yüzde 99'u tamamlandı. Geçici kabul işlemleri devam ediyor. En kısa sürede kalemizi vatandaşlarımızın ziyaretine açacağız. Gerek kalenin mimari planı gerekse konumu açısından dünyada tek bir örnek olan Kilitbahir Kalesi'ne yakışır teşhir tanzim projesi hazırlanmış olup yine dünyada bir örneği olmayan Osmanlı'da kale hayatı, Osmanlı'da sosyal yaşamı anlatan teşhir ve tanzim projelerimiz uygulamaya geçirilmiştir. Kilitbahir kalesinin mimari bölümlerinde Sarı Kule diye tabir ettiğimiz Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapılan kulenin içerisinde Osmanlı kalesinin genel tanımları anlatılıyor. Gelen ziyaretçilerimiz Osmanlı'da kale nedir, kale yapısı ne için yapılmıştır gibi teknik bilgiler ve görsel bilgilere ulaşacaklar."

Gümüşdağ, kalenin avlu kısımlarında yapısal dönemi yansıtan kalıntıları bilgilendirici birimler yerleştirildiğini, iç avlu kısmında Piri Reis'i anlatan bir bölüm bulunduğunu, 8 kattan oluşan orta kulede ise Osmanlı'daki sosyal, ticari ve savaş hayatını içeren görseller ve canlandırmaların yer alacağını kaydetti.

- "Kale neredeyse hiç bozulmadan günümüze ulaşmış"

Harp tarihi araştırmacısı Gürsel Akıngüç de Fatih Sultan Mehmet'in Çanakkale Boğazı'nın karşılıklı iki yakasına yaptırdığı kalelerden biri olan Kilitbahir Kalesi'nin eski isminin, denizin kilidi anlamına gelen "Kilid-ül Bahir" olduğunu hatırlattı.

Akıngüç, bu kalelerin yapımındaki en önemli nedenin İstanbul'un kuşatılması sırasında yaşanan bir olaydan kaynaklandığını ifade ederek, şöyle konuştu:

"Kuşatma sırasında Papalık Donanması'nın gönderdiği yardım filosu Çanakkale Boğazı'nda hiçbir direnişle karşılaşmadan çok rahatlıkla İstanbul önlerine kadar geliyor. O zamanki Osmanlı donanmasındaki gemilerin nitelikleri bu filo ile boy ölçüşebilecek düzeyde olmadığından, bu gemiler rahatlıkla Haliç'e girip Doğu Roma'ya yardımı ulaştırıyorlar. Bu olayın akabinde Çanakkale Boğazı'na da ilave bir savunma tedbirleri alınması gerektiği ortaya çıkıyor. İşte bu gerek doğrultusunda Fatih Sultan Mehmet Kilitbahir ve Çimenlik kalelerini buraya yaptırıyor. Denizin kilidi anlamındaki kalenin daha önceki garavürlerden gördüğümüz kadarıyla bugün sahil kesiminde yer almayan bir sur duvarının daha olduğunu görüyoruz. Onun dışında kale bütünüyle yapıldığı gibi günümüze ulaşmış. Kanuni Sultan Süleyman döneminde bazı ilave dış surlar yaptırılmış. Bugün bir de herkesin bildiği kalenin güney bölümünde yer alan Sarı Kule ismiyle anılan büyük kule ilave edilmiştir."

Gürsel Akıngüç, topçuluğun geliştiği 17. yüzyıla kadar savunma mimarisi açısından önemini koruyan Kilitbahir Kalesi'nin mimari üslup açısından da dünyada pek benzeri olmayan bir savunma yapısı olduğunu sözlerine ekledi.