Fransa'da askerî mahkemeler kaldırılıyor

Sadece yurtdışında suç işleyen askerleri yargılamakla yükümlü mahkeme, görevini Paris Asliye Hukuk Mahkemesi'ne devredecek. Fransa topraklarında işlenen askerî suçları yargılamakla sorumlu barış zamanındaki askerî mahkemeler ise 1999 yılında kaldırılmıştı. Fransa'da son askerî yargı organı olan Paris Askeri Mahke-mesi'nin de lağvedilmesiyle askerler tamamıyla sivil yargıya karşı sorumlu olacak.

Askerî mahkemenin kaldırılması, Fransız Adalet Bakanı Michèle Alliot-Marie'nin geniş çaplı yargı reformu kapsamında gerçekleştirilecek. Adalet Bakanlığı'nın çalışması, Rennes Akademisi Rektörü Prof. Serge Guinchard'ın 2008'de hazırladığı 65 maddelik hukuk reformu raporundan ilham alıyor. Yeni yasa teklifine göre, Paris Asliye Hukuk Mahkemesi bünyesinde biri askeri alanda uzmanlaşmış, diğeri de savaş suçları ve soykırım iddialarını yargılayacak iki uzman mahkeme kurulacak. Askerî alanda uzmanlaşmış sivil mahkemelerin kurulmasıyla birlikte, askeri yargının son temsilcisi olan Paris Askerî Mahkemesi de tarihe karışacak. Adalet Bakanı Marie'nin yasa teklifini 15 gün içinde Anayasa Mahkemesi'ne sunması bekleniyor. Yasanın nisan ayında bakanlar kuruluna sunulması, hazirandan önce de Fransız Meclisi'ne gelmesi bekleniyor. Gazetenin haberine göre, Savunma Bakanlığı da, "Bu reform bir sürecin getirisi. Askerlerin kendi kendini yargıladığı görüşünü zayıflatmak ve tüm şüpheleri ortadan kaldırmak için, askerî yargıyı, sivil yargıya entegre etmeyi başarmalıyız." sözleriyle reformu savunuyor.

Paris Askerî Mahkemesi'nin savcı ve yargıçları Fransız Savunma Bakanlığı tarafından atanıyor ve maaşlarını alıyor. Bugün Fransa'da sadece 28 TAP bulunuyor. Her yıl ortalama 400 karar açıklayan mahkemenin bir süredir gündeminde 1994'teki Ruanda soykırımında rol aldığı gerekçesiyle suçlanan Fransız askerlerinin yargılaması bulunuyor. Le Monde'un haberine göre, Adalet Bakanlığı, zorunlu askerliğin kaldırılması ve ordunun profesyonelleşmesinin ardından askeri mahkemelerdeki davaların azaldığını ve az iş yükü nedeniyle mahkemelerin işlemez halde olduğunu savunuyor.

Savunma Bakanlığı, sadece yabancı ülkelerde suç işleyen askeri personeli yargılayan mahkemenin kaldırılması için, Fransız askerlerinin bulundukları ülkelerdeki yargı dokunulmazlığını kaldırmak istiyor. TAP son yıllarda sert şekilde eleştiriliyordu. 2006 yılında Hâkim Brigitte Raynaud, askeri mahkemenin soruşturmalarına çıkardığı engeller nedeniyle görevinden istifa ettiğini açıklamıştı. Yapılacak reformdan insan hakları kurumları da memnuniyetini açıkladı. Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu Başkanı Patrick Baudouin, "İstisnai bir yargı sistemi kaldırıldığı için sadece mutluluk duyabiliriz." dedi.

Fransa'da barış zamanında ülke içindeki askeri suçları yargılayan askerî mahkemeler kaldırıldığından, 11 yıldır bu tarz yargılamalar sivil yargıda yürütüyordu. Askerlerin barış zamanında ülke dışındaki askeri hizmete ilişkin suçlarına ise Paris Askerî Mahkemesi bakıyordu. Bu mahkeme, 1982'de kaldırılan Barış Zamanı Daimi Askerî Mahkemesi'nin mirasçısı olarak kabul ediliyor.

AVRUPA'DA ASKERİ DAVALAR SİVİL YARGI'YA EMANET

Fransa, askerî mahkemesi bulunan az sayıdaki Avrupa ülkesinden biriydi. Avrupa'nın birçok ülkesinde askerî yargı, sivilleşme yoluyla tamamen kaldırılmış durumda. Askerî mahkemesi bulunan ülkelerde ise, tüm askerî yargı kararları sivil yargının denetimine açık. Almanya, Norveç, İsveç ve Danimarka gibi ülkelerde barış zamanında askerî yargı bulunmuyor. Avusturya'da ise hem barışta hem de savaşta askerî yargı bulunmuyor. Hollanda'da ise 1991 yılında sivil mahkemeler, askerî suçlar üzerinde yetkili kılındı. Askerî mahkemelerin bulunduğu İngiltere ve İtalya gibi ülkelerde ise askeri yargı kararları sivil denetime açık. İngiltere'deki askerî temyiz mahkemesi tamamen sivil yargıçlardan oluşurken, İtalya'daki askerî kararlar sivil yargıya bağlı Temyiz Mahkemesi (Corto di Cassatione) tarafından denetleniyor. ZAMAN