Gagauz Özerk Yeri'nin Kurulusunun 27. Yil Dönümü Kutlandi

Moldova Cumhuriyeti'ne bagli Gagauz Özerk Yeri'nin kurulusunun 27. yil dönümü nedeniyle tören düzenlendi.

Gagauz Özerk Yeri baskenti Komrat'ta düzenlenen törene, Gagauz Özerk Yeri Baskani Irina Vlah'in yani sira Türkiye'nin Kisinev Büyükelçisi Gürol Sökmensüer, Türkiye’nin Komrat Baskonsolosu Hasan Akdogan, Türk Isbirligi ve Koordinasyon Ajansi Baskanligi (TIKA) Kisinev Program Koordinatörü Selda Özdenoglu ve çok sayida davetli katildi.

Vlah, burada yaptigi konusmada, günün önemine isaret ederek, "27 yil önce Moldova merkez ile yasanan anlasmazligin baris yoluyla çözülmesinin ve Gagauz Özerk Yeri'nin olusturulmasinin, saygiya dayali diyalog ve uzlasmanin bulunmasi yönündeki samimi arzu sayesinde mümkün oldugunu hatirlamanin ve anlamanin çok önemli oldugunu düsünüyorum." dedi.

Bölgenin geleceginin halk arasindaki "dayanismaya" bagli oldugunu belirten Vlah, gençlerin Gagauz Özerk Yeri'nde çalismasi için imkanlarin yaratilacagi inancini dile getirdi.

- "Gagauz Özerk Yeri’nin 1994'te dogusu tarihi bir dönüm noktasi oldu"

Türkiye'nin Kisinev Büyükelçisi Sökmensüer de Gagauz Özerk Yeri'nin özel hukuki statü taniyan yasanin Moldova Parlamentosu’nda kabul edilmesinin üzerinden 27 yil geçtigine dikkati çekerek, "Gagauz Özerk Yeri’nin 1994 yilinda dogusu tarihi bir dönüm noktasi olmustur. Gagauz ve Moldova halklari 27 yil önce çatisma yerine barisi, istikrari, huzuru ve kardesligi seçmislerdir." dedi.

Dönemin Cumhurbaskani merhum Süleyman Demirel'in Moldova ile Gagauz Özerk Yeri arasinda ara bulucu rolü üstlendiginin altini çizen Sökmensüer, bunun Türkiye için gurur kaynagi oldugunu vurguladi.

Sökmensüer, "Demirel, hem Gagauz soydaslarimiz hem de Moldova makamlari ile kurdugu kisisel dostluklar sayesinde ara buluculuk yapmis ve kanli bir çatismaya dönüsme riski tasiyan ihtilafin barisçil bir sekilde sona ermesine çok önemli bir katkida bulunmustur. Dönemin Moldova Cumhurbaskani Mircea Snegur ile Gagauzlarin önderi olan merhum Stepan Topal’in sagduyulu kisilikleri de bu tarihi uzlasiya varilmasinda kilit rol oynamistir." diye konustu.

Gagauz Özerk Yeri yönetimi ile merkez yönetimi arasinda diyalogun sürdürüldügüne dikkati çeken Sökmensüer, sunlari kaydetti:

"Merkezi yönetim ile özerk yönetim arasindaki diyalogun, baris ve huzurun bugüne kadar devam etmis olmasi, özerklik kararinin ne kadar isabetli oldugunu ispatlamaktadir. Birçok akademik çalismada, ihtilaflarin çözümünde Gagauzya modeli örnek olarak gösterilmektedir."

Sökmensüer, bölgenin özerklik statüsüne islerlik kazandirilmasi için hazirlanan 3 yasa tasarisina dair çalismalarin devam ettigini aktararak, "Geçtigimiz yil Aralik ayinda iki tasarinin yasalasmasini büyük memnuniyetle karsiladik. Üçüncü tasarinin da mümkün olan en kisa sürede yasalasmasini temenni ediyoruz." ifadelerini kullandi.

- "Güçlü bir özerklik, Moldova’yi daha da güçlü kilacak"

Özerkligin tam ve layikiyla islemesi için Kisinev ile Komrat arasindaki karsilikli güven ve diyalogun güçlü ve sürekli olmasinin önemli oldugunu vurgulayan Sökmensüer, söyle devam etti:

"Güçlü bir özerklik, hem Gagauzya (Gagauz Özerk Yeri) ve Moldova arasindaki baglari hem de Moldova’yi daha da güçlü kilacaktir. Bu anlayisla gereken adimlarin atilacagina inaniyorum. Güçlü bir Moldova’da güçlü bir Gagauzya görmek, Türkiye olarak bizim en büyük arzumuzdur. Daha fazla soydasimiz resmi devlet dilini ögrenmelidir. Böylece soydaslarimiz vatandasi olduklari Moldova Cumhuriyeti ile her alandaki bütünlesmelerini daha da derinlestirebileceklerdir. Daha fazla soydasimiz devlet kademesinde önemli görevler üstlenebileceklerdir."

Halk Meclisi (Halk Toplusu) yönetim organlarinin teskil edebilmesinin önemine isaret eden Sökmensüer, "35 kisilik Halk Toplusu’nun hala kendi baskanini, yöneticilerini seçememesi, en çok ihtiyaç duyulan Gagauzya’daki birlik beraberlik ruhu imajina zarar vermektedir. Sahsi beklenti ve siyasi hesaplarin bir kenara birakilip, Gagauzlarin 27 yillik özerklik tarihine yakisir bir tutum benimsenerek, Halk Toplusu’nun sayginliginin korunmasi Gagauzya için önemlidir." diye konustu.

- "Gagauz Özerk Yeri Moldova ile iliskilerimize güç ve zenginlik katiyor"

Büyükelçi Sökmensüer, Moldova ve Türkiye arasindaki iliskilerine deginerek, "Moldova, Türkiye'nin stratejik ortagi ve dostudur. Gagauz Özerk Yeri ise Moldova ile iliskilerimize güç ve zenginlik katan bir dostluk köprüsüdür. Sizler bizim kardesimizsiniz. Sizin de bizi kardesiniz olarak gördügünüzü gayet iyi biliyorum." ifadelerini kullandi.

Gagauz Türklerini her zaman desteklediklerini belirten Sökmensüer, Türkiye'nin Baskonsoloslugunun, Gagauz Özerk Yeri’nin baskenti Komrat’ta Agustos 2020’de açildigini animsatti.

Sökmensüer, Türkiye'nin Gagauz Özerk Yeri'nde birçok proje hayata geçirdigini dile getirdi.

- Gagauz Özerk Yeri'nin kurulusu

Moldova'nin güneyinde "Bucak" olarak adlandirilan bölgede yasayan Gagauz Türkleri, Sovyetler Birligi'nin dagilmasi sürecinde 19 Agustos 1990'da Gagauz Cumhuriyeti'ni ilan etmisti.

Herhangi bir ülke tarafindan taninmayan cumhuriyet, kendi varligini 1994'e kadar sürdürmüstü.

Gagauz Özerk Yeri ise 23 Aralik 1994 tarihinde Moldova Cumhuriyeti sinirlari içerisinde kurulmustu.

Toprak bütünlügü olmayan Gagauz Özerk Yeri, Baskent Komrat, Çadir Lunga ve Valkanes olmak üzere üç sehir ile yaklasik 25 köyden olusuyor.

Gagauzlar, 1994’te Türkiye’nin de katkisiyla kazandigi özerklik haklarini zamanla kaybetme endisesi yasiyor.

Oguz boyundan gelen Hristiyan Gagauz Türkleri, stratejik ortaklik düzeyine tasinan Türkiye ve Moldova arasindaki iliskilerde önemli bag vazifesi görüyor.