Vegan ve vejetaryen beslenme çesidi benimseyen insan sayisi gün geçtikçe artiyor. Gerek hayvan haklari gerek karbon ayak izinin azaltilmasi adina belli duyarliliklarla tercih edilen bitkisel bazli beslenme ayrica artan nüfusun beslenme ihtiyacina da çare olarak düsünülüyor. Her ne kadar saglikli oldugu konusunda tartismalar devam etse de gida sektörü son yillarda vegan ve vejetaryenlere uygun olan bitkisel bazli ürün piyasasina hizli bir giris yapti.
Özellikle büyük firmalar, hayvansal gida ürünlerine ek olarak ayni ürünlerin bitkisel bazli çesitlerini de bünyesine kattigi için marketlerde de vegan-vejetaryen reyonlarin artmasina neden oldu. Restoranlar da ayni sekilde menülerine uygun yemek çesitleri bulundurmaya basladi.
Alternatif proteinler için büyük yatirimlar
Tercihler dogrultusunda etkilenen gida sektöründeki pazar paylarindaki degisim Türkiye Vegan Birligi’nin V-Label Almanya Ofisi tarafindan yapilan Proveg International raporu ile net bir sekilde ortaya konuldu. Rapora göre küresel bitki bazli gida sektörünün 2027 yilina kadar 74 milyar ABD dolarina ulasacagi ve yillik büyüme oraninin yüzde 12 olacagi öngörülüyor. Büyük ülkelerin et, süt, peynir gibi hayvansal proteinlerin yerini alacak olan alternatif bitkisel bazli proteinler için önemli yatirimlar yapildigini aktaran raporda ayrica pazarin bu sayede 2035 yilina kadar dünya çapinda 290 milyar dolara ulasacagi kaydedildi.
“Yapay et 2030’a kadar yüzde 95 deger artisi gösterecek”
Rapor ayrica uzun vadede geleneksel protein ürünlerinin yerini laboratuvar ortaminda üretilecek olan kültür ve bitki bazli ürünlerin alacagini ön görürken suanda tüketilen ve yüzde 90’i hayvansal ürün olan etin 2040’ta yüzde 40 oranina düsecegine örnek verildi ve yapay etin (kültür et) 2030’a kadar yüzde 95 oraninda deger artisi gösterecegi bilgisi aktarildi.
“Satis rakamlari 9 kat daha hizli”
Gida sektöründeki satislarin son iki yilda yüzde 43 arttigi belirtilen raporda daha saglikli oldugu düsüncesi ile pandemi zamani bitki bazli ürünlerin satis rakamlarinin normal gida satislarindan 9 kat daha fazla arttigi da kaydedildi.
“Sera gazi saliniminin yüzde 30’u hayvansal üretimden kaynaklaniyor”
Bitkisel bazli ürünlerin artmasinin sera gazi salinimi için de daha iyi olacagini ifade eden Bahçesehir Üniversitesi Gastronomi Bölümü Baskani Prof. Dr. Y. Birol Saygi daha sürdürebilir bir dünya için gida sektörünün özellikle nüfus artisi adina degisim gösterecegini söyledi.
Prof. Dr. Y. Birol Saygi, “Vejetaryenligin ve veganligin en büyük nedenlerinden birisi çevreyi korumak. Çünkü sera gazi saliniminin yüzde 30’u hayvansal üretimden geliyor. Baska bir sikinti da bu kadar insana nasil hayvan yetistirecegiz. Çünkü gida üretimini 2050’ye kadar 2 katina çikarmamiz gerekiyor. Suanda 7.8 milyar insan var. 2050’lerde bu rakami 10 binlerde bekliyoruz. Önemli olan yeterli ve kaliteli gidanin saglanmasi. Bir Amerikali sanki 4.9 dünya varmis gibi yasiyor, Türkiye de ise 1.9 dünya varmis gibi yasiyoruz. Ortalamaya baktigimizda ise insanlar 1.7 dünya varmis gibi yasiyor. Birlesmis Milletler suanda bu kadar insana nasil gida saglayacak oldugunu düsünmeye basladi ve iki olay ortaya çikti. Birincisi temel gelir digeri, temel diyet. Temel diyette insanlarin kaliteli ve saglikli beslenmesi gerekiyor bu yüzden de düsündükleri hayvansal gidadan kaçmadan ama daha çok bitkisel agirlikli gidalar üretmek. 2021 gida egilimlerine ve trendlerine baktigimizda bir takim temel noktalar var. En önemli trendlerden bir tanesi de yine bitkisel bazli gidalara yönelmek Bu çerçevede gida sanayi zaten degisecekti” seklinde konustu.
“Önü açik bir sektör ama tüketicinin kabul edecegi sekilde olmasi lazim”
Sektörde vegan ve vejetaryen ürün yatirimi yapmak isteyenlerin önünün açik oldugunu fakat lezzet noktasinda çok dikkatli olunmasi gerektiginin altini çizen Birol Saygi, “Pazar paylarinda da bitki bazli ürünlerde 2020-2025 dilimine baktiginizda nerden baksaniz yüzde 30’luk bir büyüme öngörülüyor. Bu egilim artarak devam edecek. Belli bir yatirim yapilmasi lazim ancak tüketicinin kabul edebilecegi lezzete de ulasmak gerekiyor. O yüzden dogru bir reçete ile bilimsel çalismalarin yapilmasi lazim. Kesinlikle önü açik bir sektör” dedi.
Beslenme aliskanliklarindan hangisi daha saglikli?
Saygi ayrica sadece bitki bazli beslenme aliskanliginin ne kadar saglikli olduguna dair sorulara ithafen bu anlamda yapilan baska bir arastirmaya da deginerek, “Yaklasik 4 ay önce ‘dünyada nerelerde 100 yasinin üzerinde yasayan insanlar daha fazla’ denilerek bir arastirma yapildi. Yapilan çalismalarda 5 bölge tespit edildi. Beslenme disinda tabi ki de birçok etken var ama ortak beslenme aliskanliklarina bakildiginda gidalarin bitkisel agirlikli oldugu ve bunun yaninda balik tüketiminin es geçilmedigi görüldü.
Beslenmenin temel ilkelerine baktigimizda günlük aldigimiz enerjiyi mevcut gida gruplarindan almak zorundayiz. Beslenme için iki kelime çok önemli; yeterli ve dengeli. Bir diger üçüncü kural ise çesitlendirilmis. Tek bir gidadan bütün faydalari saglayamayiz. O yüzden çesitlendirmeliyiz. Çok fazla diyet modelleri var. Her diyetin artilari veya eskileri var. Önemli olan beslenme ilkeleri çerçevesinde o diyeti yorumlamak fakat bu islerin en kritik noktasi bilinçli yapmak. Vegan ve vejetaryenlik de bir diyet modelidir. Hangi diyeti tercih ederseniz edin mutlaka saglik kontrolü altinda yapmaniz gerekmektedir” diyerek sözlerini sonlandirdi.
“Son yillarda ürün çesitliligi artti”
9 yildir vegan olarak beslenen ve en büyük sebebinin ise hayvan haklari oldugunu ifade eden Merve Arli ise gida sektöründe yasanan degisim sonrasi veganlar ve vejetaryenler için alternatif ürünlerin arttigini söyledi.
Bu degisim öncesi çesit ürün bulmakta zorluk çektigini vurgulayan Arli, “Özellikle sosyal hayatta disarida yemek yemek benim için çok zordu. Çünkü alternatiflerim yoktu. Ama artik böyle bir durum yok. Hemen hemen tüm restoranlarin menüsüne bizim için çesitler eklendi. Ayrica temel gida olarak adlandirilan peynir, süt gibi ürünlere de vegan alternatifler eklendi. Bu çesitlerin artmasi bizim için çok umut verici. Çünkü insanlar bunlari merak edip deniyor ve arasinda çok büyük bir fark olmadigini da görüyorlar. Hayvansal kaynakli ürünlerin tüketilmesindense bitkisel kaynakli ürünlerin tüketilmesi bizim için daha sevindirici bir durum” dedi.
Gida Sektörünün En Hizli Büyüyeni Vegan Pazari Oldu
Gida sektöründe son yillarda bitki bazli gida çesitliliginin artmasi ile birlikte pazar paylarinda degisimler meydana geldi. Sektöre yön veren firmalarin da çesitlilikte bitki bazli ürünleri tercih etmesiyle birlikte vegan pazar payi sektörün en hizli büyüyen pazar payina sahip oldu. ABD’de bitki bazli gidalarin perakende satislari 2020’de yüzde 27 artarken piyasa degeri ise 5,5 milyar dolardan 7 milyar dolara çikti. Sektörün ayrica 2027 yilina kadar 74 milyar ABD dolarina ulasacagi öngörülüyor.
