GRAFİKLİ - İsrail Siyasetinde Filistinlileri Temsil Eden Partiler Gücünü Artıyor

KUDÜS – MUSTAFA DEVECİ – İsrail vatandaşı Filistinlileri temsil eden 4 partinin oluşturduğu Ortak Arap Listesi Bloku, İsrail'de 17 Eylül'de yapılan seçimlerde 13 milletvekili çıkararak meclisin en büyük üçüncü partisi oldu.

İsrail'in 14 Mayıs 1948'de, tarihi Filistin topraklarında bağımsızlığını ilan etmesinin ardından başlayan ve "1948 Arap-İsrail Savaşı" olarak adlandırılan muharebe sonrasında, bölgede yaşayan 700 binden fazla Filistinli evlerini terk etmek zorunda kalırken, çok sayıda Filistinli ise burada kaldı.

Bugün itibariyle nüfusları 1,8 milyonu aşan İsrail vatandaşı Filistinliler son yıllarda siyasette etkili olmaya başladı.

İsrail'in kuruluşunun ilk yıllarından itibaren Filistinli adaylar ülkedeki sol partilerin çatısı altında siyasetteki yerlerini aldı.

Daha sonraki yıllarda ise Filistinlileri temsil eden partiler tek başlarına seçimlere katılmaya başladı.

"Birinci İntifada" sırasındaki tavrı nedeniyle İşçi Partisi'nden ayrılan eski milletvekili Abdullahvahab Daravşe tarafından 1988'de kurulan Arap Demokratik Partisi, İsrail Meclisine giren ilk Arap partisi oldu.

İsrail'de 1988'de yapılan seçimlerde yüzde 1'lik barajı kıl payı aşan parti, meclise sadece 1 milletvekili gönderdi.

Arap Demokratik Partisi, 1992'deki seçimlerde ise oylarını artırarak meclise 2 milletvekili göndermeyi başardı.

- Meclise giren Filistin partileri 1999'da ikiye yükseldi

İsrail vatandaşı Filistinlileri temsil eden partilerin siyasetteki etkisi giderek artarken, ilk büyük parti 1996'da kuruldu.

Birleşik Arap Listesi adıyla kurulan parti, 1996'daki seçimlerde 120 sandalyeli meclise 4 milletvekili gönderdi.

Ülkede 1999'da yapılan seçimlerde ise Birleşik Arap Listesi'nin yanı sıra 1996'da kurulan Balad (Tecemmu) Partisi de meclise girmeyi başardı.

Birleşik Arap Listesi 5, Balad ise 2 milletvekiliyle İsrail Meclisindeki yerini aldı.

Bu iki parti ilerleyen yıllardaki seçimlerde de gösterdikleri başarıyla İsrail Meclisinde Filistinlileri temsil etmeye devam etti.

- 2015'te en büyük üçüncü parti oldular

İsrail vatandaşı Filistinlileri temsil eden partiler, 2015'teki seçimlere ortak listeyle girme kararı aldı.

Cephe (Hadaş), Arap Değişim Hareketi (Ta'al), Birleşik Arap Listesi (İslami Hareket) ve Balad (Tecemmu) Partisi, 2015'teki seçimlere Ortak Arap Listesi Bloku adı altında girdi ve 13 milletvekili çıkararak meclisteki en büyük üçüncü grup olmayı başardı.

Bu yıl 9 Nisan'da yapılan erken seçimlere bu 4 parti iki ayrı blok halinde katılırken oylarında büyük düşüş yaşanarak toplamda milletvekili sayıları 10'a geriledi.

- Oylarını yeniden artırdılar

Filistinlileri temsil eden partilerin nisan ayındaki seçimlere iki ayrı blok halinde katılması nedeniyle Hadaş, Arap Değişim Hareketi, Birleşik Arap Listesi ve Balad'ın oylarında ciddi düşüş yaşandı.

İsrail'deki kamuoyu yoklamalarına göre, bu ayrılığa tepki gösteren İsrail vatandaşı Filistinlilerin yarısı 9 Nisan'daki seçimde sandığa gitmedi.

Bunu gören bu 4 parti, 17 Eylül'deki seçimlere 2015'te olduğu gibi yine tek listeyle katılma kararı aldı.

Hem bu karar hem de İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun Arapları hedef alan açıklamaları Filistinlileri yeniden sandığa yöneltti.

İsrail'de geçen hafta yapılan erken seçimlerde Ortak Arap Listesi Bloku yeniden oylarını artırarak meclise 13 milletvekili gönderdi ve tekrar üçüncü büyük parti oldu.

- Başbakan olarak Gantz'ı önerdiler

Resmi olmayan sonuçlara göre, 17 Eylül'deki seçimlerde Netanyahu'nun partisi Likud'un başını çektiği sağ blokun milletvekili sayısı 55 olurken, eski Genelkurmay Başkanı Benny Gantz'ın önderliğindeki Mavi-Beyaz İttifakı ve ona destek olan sol partilerin milletvekili sayısının ise 44'te kalması, İsrail vatandaşı Filistinlileri temsil eden partilerin önemini bir kez daha gözler önüne serdi.

Hem sağ hem de sol blokun koalisyon hükümetini kurmak için gerekli 61 milletvekili sayısına ulaşamaması nedeniyle Filistinlileri temsil eden partilerin tavrı merak konusuydu.

Pazar günü İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin ile görüşen Hadaş, Arap Değişim Hareketi, Birleşik Arap Listesi, Netanyahu'yu devirmek için başbakan olarak Benny Gantz'ı önerdi.

İttifakta yer alan ve 3 milletvekili bulunan Balad ise Gantz'ın Netanyahu'dan farklı olmadığını dile getirerek Mavi-Beyaz liderine destek vermeyeceğini açıkladı.

Bu üç partinin başbakan olarak Gantz'ı önermesiyle Mavi-Beyaz liderinin eli Netanyahu'ya karşı az da olsa güçlendi.

Zira Ortak Arap Listesi'ndeki 10 milletvekilinin de desteğiyle Gantz'ı başbakan olarak öneren milletvekillerinin sayısı 54'e yükseldi.

Sağ partilerin desteğini alan Netanyahu için ise bu sayı 55 oldu.

Her ne kadar tamamı İsrail vatandaşı Filistinlileri temsil etse de bu dört partinin görüşlerinde az da olsa farklar bulunuyor.

- Cephe (Hadaş)

İbranice "yeni" anlamına gelen ve baş harflerinin açılımı "Barış ve Eşitlik için Demokratik Cephe" olan Hadaş, 1977'de İsrail Komünist Partisinin devamı olarak kuruldu.

Bugün itibariyle Eymen Avde'nin liderliğini yaptığı parti yönetiminde, sol görüşlü Yahudiler de yer alıyor.

Sol görüşleriyle öne çıkan parti, Filistin-İsrail çekişmesinde iki devletli çözümü destekliyor.

Hadaş, işgal altındaki Batı Şeria'da yer alan yasa dışı Yahudi yerleşim birimlerinin boşaltılmasını, İsrail'in 1967'deki Altı Gün Savaşı sırasında işgal ettiği tüm topraklardan çekilerek, söz konusu topraklarda bağımsız Filistin devletinin kurulmasını talep ediyor.

Parti ayrıca, İsrail'in baskıları nedeniyle evlerinden olan 6 milyona yakın Filistinli mültecinin de topraklarına geri dönüşüne izin verilmesini istiyor.

- Arap Değişim Hareketi (Ta'al)

Mevcut başkanı Ahmed Tibi tarafından 1996'da kurulan partinin politikalarında Arap milliyetçiliği öne çıkıyor.

Ta'al Partisi de Hadaş gibi 1967 sınırlarında bağımsız Filistin devletinin kurulmasını destekliyor.

Ayrıca, İsrail'de yaşayan Araplar ile Yahudiler arasındaki yaşam kalitesi, gelir dağılımı gibi alanlarda farkın kapatılması için çaba sarf ediyor.

- Birleşik Arap Listesi (İslami Hareket)

Mevcut başkanı Mansur Abbas tarafından 1996'da kurulan Birleşik Arap Listesi (İslam Hareket), adından da anlaşılacağı üzere İslami görüşleriyle biliniyor.

1948 Filistin İslami Hareketi'nin güney kanadını oluşturan Birleşik Arap Listesi, diğer partiler gibi İsrail'in Altı Gün Savaşında işgal ettiği topraklardan çekilerek, 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin’in kurulmasını talep ediyor.

Birleşik Arap Listesi ayrıca işgal altındaki Doğu Kudüs ve Batı Şeria'daki yasa dışı Yahudi yerleşim birimlerinin boşaltılmasını, topraklarından sürülen Filistinli mültecilerin evlerine geri dönüş hakkı verilmesini istiyor.

Parti ayrıca, İsrail vatandaşı Filistinlilerin ve diğer Arapların Yahudilerle aynı haklara sahip olmasını savunuyor.

- Balad (Tecemmu)

Ünlü Arap düşünür Amzi Bişare tarafından 1996'da kurulan Balad Partisinin politikalarında Arap milliyetçiliği öne çıkıyor.

Bişare'nin partisi kuruluşunun üzerinden 3 yıl geçtikten sonra ilk kez 1999'da 2 milletvekiliyle İsrail Meclisine girmeyi başardı.

Bişare, 2006'daki İsrail-Lübnan savaşında "Hizbullah örgütüne bilgi aktardığı" iddiasıyla hakkında açılan dava nedeniyle ülkeyi terk ederek milletvekilliğinden istifa etti.

Bugün itibariyle İmtanis Şahada'nın liderliğini yürüttüğü Balad da diğer partiler gibi 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin'in kurulmasını, yasa dışı Yahudi yerleşim birimlerinin boşaltılmasını ve yerlerinden edilen Filistinli mültecilere geri dönüş hakkı verilmesini istiyor.