GRAFIKLI - Milli Mücadele'nin Temel Tasi Açiklamasi Amasya Genelgesi

CIHAN OKUR - Milli Mücadele'nin yol haritasini belirleyen bir belge özelligini tasiyan Amasya Genelgesi'nin 22 Haziran 1919'da yayimlanmasinin üzerinden 102 yil geçti.

Limni Adasi'nin Mondros Limani'nda demirli Agamemnon zirhlisinda 30 Ekim 1918 aksami Mondros Mütarekesi imzalandi. Çanakkale'de Türk askerinin destan yazmasina ragmen, düsman gemileri Çanakkale Bogazi'ndan geçerek Istanbul'a demirledi, 15 Mayis 1919'da ise Izmir Isgal edildi.

Vatanin bütünlügü ve milletin bagimsizliginin tehlikede oldugu dönemde tek kurtulusun büyük Türk milletine güvenmek ve ona dayanmak oldugunu bilen Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayis 1919'da Samsun'a çikti.

Ingilizlerin denetimindeki Samsun'dan Havza'ya geçen Mustafa Kemal, daha güvenli olan Amasya'ya geçmek için Amasya Müftüsü Haci Tevfik Efendi'ye bir telgraf göndererek, kente gelmek istedigini bildirdi.

Haci Tevfik Efendi'den, "Amasya halki vatan, din ve devlet yolunda mücadele edenleri bagrina basmakla müftehir olacaktir (övünç duyacaktir)" cevabini alan Büyük Önder, sehrin girisinde Haci Tevfik Efendi ve vatandaslar tarafindan karsilandi.

Vatandaslar tarafindan coskuyla karsilanmasi karsisinda mutlu olan Mustafa Kemal'i Haci Tevfik Efendi'nin "Beldemize hos geldiniz Pasa. Bütün Amasya emrinizdedir. Gazaniz mübarek olsun" sözleri daha da mutlu etti.

Saraydüzü Kislasi'nda, Mustafa Kemal Atatürk, 20. Kolordu Komutani Ali Fuat Pasa, "Hamidiye Kahramani" olarak taninan eski Bahriye Naziri Hüseyin Rauf Bey ve 3. Kolordu Komutani Refet Bey'in hazir bulundugu, Kurmay Yarbay Arif Bey, eski Izmit Sancak Beyi Ibrahim Süreyya Bey, Yüzbasi Osman Nuri, Tufan Bey, Yedek Tegmen Recep Zühtü, Efganli, Tegmen Abdurrahman, Maliye Müfettisi Arif Bey, Erzurum 15. Kolordu Komutani Kazim Karabekir Pasa, Yildirim Kitasi Müfettisi İçelli Cemal Pasa ve 1. Kolordu Komutani Cafer Tayyar Bey'in de telgraf vasitasiyla katildigi genelge görüsmeleri, 21 Haziran'da basladi.

Ertesi sabaha kadar devam eden görüsmelerin ardindan bütün dünyaya vatanin bütünlügünün ve milletin istiklalinin amaçlandigi, yüksek sesle duyuruldu.

"Milletin istiklalini yine milletin azim ve karari kurtaracaktir" vurgusu, alinan bütün kararlarin özeti ve bagimsizliga giden yolun baslangici oldu.

- "Amasya Genelgesi, Milli Mücadele'nin rotasini belirleyen bir belgedir"

Amasya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Baskani Prof. Dr. Mehmet Evsile, AA muhabirine, Amasya Genelgesi olarak adlandirilan belgenin, direnis yolunda atilan ilk ciddi adim oldugunu söyledi.

Amasya Genelgesi ile dünyaya güçlü bir mesaj verildigine isaret eden Evsile, "Amasya Genelgesi, Milli Mücadele'nin rotasini belirleyen bir belgedir. Bundan sonra bu hareketin, hangi istikamette yürüyecegini belirleyen bir belgedir." dedi.

Amasya Genelgesi'nin ilk cümlelerinde, "Vatanin bütünlügü, milletin istiklali tehlikededir, milletin istiklalini yine milletin azim ve karari kurtaracaktir." ifadelerinin yer aldigini hatirlatan Evsile, "Bize mevcut yapinin yikildigini, ülkenin isgal altina alindigini, milletin birliginin parçalandigini, yikilan bu yapinin yerine yeni bir yapinin kurulacagini isaret etmektedir." diye konustu.

- "Amasya Genelgesi demokratik rejime geçilmesi için atilmis ilk adim"

Amasya Genelgesi'nde Milli Mücadele'nin temel parolasinin ortaya konuldugunun altini çizen Prof. Dr. Evsile, sunlari kaydetti:

"Amasya Genelgesi'nde gördügümüz 'milletin azim ve karari' ifadesi, Sivas Kongresi'nde gördügümüz 'milli irade' kavrami, Türkiye Büyük Millet Meclisi açildiginda gördügümüz 'millet hakimiyeti' kavrami, bize tek bir düsünceyi tarif etmektedir, o da demokrasi. Yani biz sunu anliyoruz; Türkiye'de demokratik hayata geçilmesinin ilk adimlarinin Amasya'da atilmis oldugunu anliyoruz. Bu haliyle Amasya Genelgesi yeni bir devletin kurulusunun isaretlerini vermekte, yani Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulusunu bize tarif etmektedir. Millet kavramini, millet iradesini öne çikararak da bu devletin demokratik esaslara göre kurulacak bir devlet olacaginin isaretini vermektedir. Amasya Genelgesi'nin Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasi ve demokratik rejime geçilmesi için atilmis ilk adim oldugunu söyleyebiliriz."