GRAFİKLİ - Sudan'da Neler Oluyor?

ÖMER ERDEM - Sudan'da ekonomik gidişatı protesto etmek için düzenlenen gösteriler yayılarak sürerken 5 kentte olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi, 14 muhalif isim gözaltına alındı.

Afrika ve Ortadoğu'nun kavuşma noktasında yer alan, kıtanın 3. büyük ülkesi Sudan'ın çeşitli kentlerinde, hayat şartları ve zamları protesto için 19 Aralık Çarşamba günü gösteriler başladı.

2003'te patlak veren Darfur Krizi ve 2011'de Güney Sudan'ın ayrılması sonrası karşı karşıya kaldığı ekonomik krizle baş etmeye çalışan Hartum yönetimi, ekmek, yakıt, tüp gibi temel gıda ve tüketim maddelerinde görülen aşırı fiyat artışına karşı halkın tepkisiyle karşılaştı.

Muhalefetin birleşerek halkı hükümete karşı harekete geçirmesi, Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'e 29 yıllık iktidarının en zor günlerini yaşatıyor.

Ekmek fiyatlarındaki artış sonrası başladığı için "ekmek protestoları" olarak adlandırılan gösteriler 6 gündür sürüyor.

Gösterilerin patlak vermesinin ardından muhalif "Nida Sudan" ittifakı hükümete müzakere teklif ederken, aralarında "Komünist Parti" ve "Arap Baası" gibi partilerin de olduğu Sudan Muhalefet Koalisyonu'ndan önde gelen 14 kişi gözaltına alındı.

Eylemciler doların aşırı yükselmesi nedeniyle ekmek, yakıt, tüp gibi ürünlerde görülen aşırı fiyat artışı ve ekonomik krizi protesto ediyor.

Rejimin düşmesini de içeren taleplerini dile getiren göstericilere yapılan müdahalelerde hükümet kaynaklarına göre 8, muhalefete göre ise 22 kişi hayatını kaybetti.

- "Ordu, ülke yönetimi çevresinde kenetlendi"

Sudan ordusu ise gösteriler devam ederken yönetime destek verdi.

Darbe söylentilerinin ardından ordudan yapılan yazılı açıklamada, "ordunun ülke yönetimi çevresinde kenetlendiği" vurgulandı ve halkın kazanımları, güvenliği, malı ve canını koruma konusunda kararlı olunduğu kaydedildi.

Silahlı kuvvetler, polis, acil destek ve istihbaratın tek ve uyumlu bir sistemde hareket ettiği belirtilen açıklamada, ordunun Savunma Bakanlığınca ülkedeki güncel olaylar hakkında kapsamlı şekilde bilgilendirildiği ifade edildi.

- Muhalif lider Mehdi 10 ay sonra ülkesine döndü

Sudan'daki gösterilerin eski Başbakan ve muhalefetteki Milli Ümmet Partisi Genel Başkanı Es-Sadık el-Mehdi'nin 10 ayın ardından başkent Hartum'a döndüğü gün başlaması dikkati çekti.

Sudan hükümeti, Mehdi'nin dönüşünden memnuniyet duyduklarını belirtti.

Devlet Güvenlik Savcılığı, nisan ayında Mehdi hakkında aralarında idama varan cezaların istendiği 10 dava açmıştı. Davalar kapsamında Mehdi "rejimi devirmek için silahlı isyancı hareketlerle koordinasyon kurmakla" suçlanıyor.

Savcılığın Mehdi hakkında yakalama kararı çıkarmasının ardından kasım ayında Sudan Enformasyon Bakanı Cuma Beşara, Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in Mehdi için af kararı çıkarabileceğini açıklamıştı.

Sudan'da 1966-1967 ve 1986-1989 yılları arasında iki dönem başbakanlık yapan Mehdi, Ömer el-Beşir tarafından 1989 yılında yapılan darbeyle koltuğundan indirilmişti.

2014'te yaklaşık bir ay gözaltına kalmasının ardından Mısır ve farklı ülkelerde ikamet eden Mehdi, 2017'deki dönüşünün ardından tekrar yurt dışına çıkmıştı.

- Genel grev ve intifada çağrısı

Muhalif lider Mehdi, cumartesi günü başkent Hartum'da düzenlediği basın toplantısında ülkedeki gösterilerde 22 kişinin öldüğünü söyledi.

Yeni bir yönetim kurulması için tüm siyasi gruplarla istişare ederek hükümete müzakere teklifinde bulunacaklarını aktaran Mehdi, "Hükümetin teklife cevap vermesi halinde durum iyi olacaktır. Aksi takdirde genel grev çağrısı yapacağız ve daha sonra intifada senaryosu gelir." ifadelerini kullandı.

Sokaktaki gösterilere karşı tutumlarının iyimser olduğunu söyleyen Mehdi, anayasa uyarınca yeni bir geçiş hükümetinin kurulması çağrısı yaptı.

- 5 kentte OHAL ilan edildi, eğitime ara verildi

Sudan devlet televizyonu, Eğitim Bakanlığının talimatıyla başkent Hartum'da pazar gününden başlamak üzere tüm okullarda eğitime "süresiz" ara verildiğini duyurdu.

Devlet televizyonu ayrıca, çarşamba gününden bu yana yaşanan olaylarda 8 kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi.

Gösteriler nedeniyle, Beyaz Nil, Dangola, Gadarif, Kuzey Kurdufan ve Atbara kentlerinde OHAL ilan edildi.

Beyaz Nil eyaleti yerel hükümetinden yapılan açıklamada, OHAL ilan edilen eyalette ikinci bir emre kadar 18.00 ile 06.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağının ilan edildiği belirtildi.

Açıklamada, eyaletteki yüksek öğretim dahil bütün okullardaki eğitim ve öğretime ara verildiği aktarıldı.

Beyaz Nil eyaletine bağlı Rabak kentinde de göstericiler iktidardaki Ulusal Kongre Partisi'nin merkezini ateşe verdi.

- Futbol taraftarlarından protesto, doktorlardan grev çağrısı

Görgü tanıklarından edinilen bilgiye göre, başkent Hartum'a bağlı Ummu Durman (Omdurman) kentindeki Hilal Stadyumu'nda, Sudan'ın Hilal takımı ile Tunus'un Afriki takımı arasında yapılan Afrika Kulüpler Kupası maçının ardından binlerce taraftar, ülkede yaşanan hayat pahalılığını protesto etti.

Sudanlı bir grup doktor, Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'e istifa çağrısında bulunarak, pazartesi gününden itibaren greve gideceklerini açıkladı.

Sudanlı doktorlar ayrıca, çarşamba gününden itibaren de genel greve gidilmesi çağrısı yaptı.

- Ekmeğin fiyatı 50 kuruştan 3 cüneyhe, 1 dolar ise 23 cüneyhten 70 cüneyhe yükseldi

Sudan Başbakanı ve Maliye Bakanı Mutez Musa, daha önce yaptığı açıklamada, hükümetin, çok büyük zarara uğramasına rağmen 2019'da da aralarında ekmek ve yakıtın da bulunduğu stratejik malları desteklemeye devam edeceğini söylemişti.

Ancak Sudan'da bir yıl içinde ekmeğin fiyatı 50 kuruştan 3 cüneyhe, 1 dolar ise 23 cüneyhten 70 cüneyhe yükseldi. Gıda, benzin ve ilaç dahil birçok temel tüketim malzemesinde fahiş artışlar yaşandı.

Başbakan Musa, ülkede yaşanan sıkıntıların döviz eksikliği nedeniyle ekonomik dengesizlikten kaynaklandığını aktarmıştı.

Ülkede doların aşırı derecede yükselmesiyle ekmek, un, yakıt ve mutfak tüpü gibi ürünlerin bulunmasında sıkıntı yaşanıyor.

Devlet Başkanı Beşir de yaptığı açıklamada, ülkenin istisnai bir durumdan geçtiğini, bu durumun sağlam önlemler ve başarılı çözümlerle yakında atlatılacağını söylemişti.

- Güney Sudan’ın ayrılması ekonomiyi vurdu

Sudan 2011'deki bölünme ile petrol gelirlerinin yüzde 75’ini, nüfusunun ise 4'te birini kaybetti.

Petrol gelirlerindeki azalma kamu harcamaları ve döviz rezervlerine olumsuz yansıdı. Petrol gelirleri, 2011 yılına kadar devlet bütçesinin yarıdan fazlasını finanse ederken bu kaynağın son bulması kamu harcamalarında ciddi alternatif nakit ihtiyacı doğurdu. Döviz üzerinde artmaya başlayan baskıyla döviz kurları arasında giderek büyüyen bir uçurum başladı.

Hartum hükümetinin Güney Sudanlı isyancı gruplarla yaptığı barış görüşmeleri sonrasında 2005'te Kapsamlı Barış Anlaşması imzalandı ve 2011'de ülkenin güneyinde referandum kararı alındı.

Referandumdan bağımsızlık kararının çıkmasının ardından petrol gelirlerini büyük ölçüde kaybeden Sudan, dış ticarette verdiği açık yüzünden hızlı ekonomik gerileme yaşadı.

Petrol rezervlerinin çoğunu güneydeki komşusuna kaptıran Sudan, yüksek enflasyon ve döviz kıtlığı gibi ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya kaldı.