GRAFİKLİ - Suudi Arabistan-Mısır İlişkilerinde Yeni Dönem

Mısır'ın, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) Rusya'nın Suriye ile ilgili karar tasarısına lehte oy kullanması, Mısır'da 2013 yılındaki askeri darbeye destek veren Suudi Arabistan'da hayal kırıklığına yol açtı.

Mısır heyeti, Fransa ile İspanya'nın Amerika birleşik Devletleri'nin (ABD) desteğiyle BMGK'ya sunduğu 'Suriye'nin Halep kentinde çatışmaların durması ve kent üzerinde askeri uçuşlara son verilmesini' içeren karar tasarısına destek verdi. Ancak Mısır'ın, hava saldırılarına atıfta bulunmayan ve sadece ateşkes çağrısı ile insani yardımların ulaştırılmasını talep eden Rusya'nın sunduğu tasarıyı da desteklemesi Suudi Arabistan'ın tepkisine neden oldu.

Suudi Arabistan’ın BM nezdindeki daimi temsilcisi Abdullah El-Muallimi, oylamanın ardından basına yaptığı açıklamada, Mısır'ın tutumunu 'acı verici' olarak nitelerken, Mısır'ın BM temsilcisi Amr Abdullatif Aboulatta ise 'Suriye halkının trajedisini sonlandırmak için Kahire her türlü girişimin yanında yer alır.' diyerek Mısır'ın tutumunu savundu.

Suudi Arabistan'ın ABD Lobisi Başkanı Selman El-Ensari de sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, 'Kusura bakma ey Mısır, Rusya'nın karar tasarısına lehte oy vermen, Arap alemi ve dünyaya anneliğin konusunda beni şüpheye düşürdü.' ifadeleriyle Mısır'ın oy tercihine tepki gösterdi.

BMGK'da yaşanan diplomatik krizden bir kaç gün sonra, Suudi Arabistan'ın ulusal petrol şirketi ARAMCO'nun ekimden itibaren Mısır'a petrol yardımlarını askıya aldığı haberleri uluslararası basına yansıdı.

Basına yansıyan haberlerin ardından ARAMCO tarafından yapılan açıklamada, Ekim ayı boyunca petrol sevkiyatının askıya alındığının Mısırlı yetkililere iletildiği belirtildi.

Konuyla ilgili AA'ya değerlendirmelerde bulunan Suudi Arabistanlı uzmanların genel görüşü, Mısır'ın BMGK'da Beşşar Esed rejiminin en büyük destekçilerinden Rusya ile birlikte hareket etmesinin Suudi Arabistan'da 'hayal kırıklığı' oluşturduğu yönünde. Uzmanlar Kahire'nin Suriye'de Rusya ile hareket etmesinin aynı zamanda Tahran'ın yanında yer almak olduğunu ve Riyad'ın Mısır'dan bir açıklama beklediğini belirtiyor.

Suudi Arabistan yönetiminin nabzını yakından tutan El-Arap Televizyon Kanalı Genel Müdürü Cemal Kaşıkçı, diplomatların ve Suudi Arabistan basınının tepkilerine bakıldığında 'bunun bardağı taşıran son damla olduğunu' söyledi.

Kahire'nin bu tutumuyla Riyad'ın bölgedeki stratejik çıkarlarına zarar verdiğinin altını çizen Kaşıkçı, Mısır'ın tutumunu gözden geçirmesi gerektiğini ancak krizin tırmanma ihtimalinin olmadığını belirtti.

Kaşıkçı, 'Şurası kesin ki Suudi Arabistan, Mısır'a bu durumdan memnuniyetsizliğine ilişkin bir mesaj göndermiştir. Mısır'ın bu son pozisyonu Suudi Arabistan'ın önünü kesmektedir. Mısır'ın Suriye'de Rusya'yı desteklemesi Suriye'de İran'ı desteklemek gibidir. Bu da Suudi Arabistan'ın stratejik çıkarlarına tamamen terstir.' dedi.

Kaşıkçı, Suudi Arabistan ulusal petrol şirketi ARAMCO'nun Mısır'a petrol desteğini kesmesinin mümkün olduğunu ancak resmi açıklama olmadan konuşmanın erken olacağına işaret etti.

Kaşıkçı, 2013'teki darbe sırasında Müslüman Kardeşler'e (İhvan) karşı tutum izleyen ve bunu bugüne kadar sürdüren Suudi Arabistan yönetiminin Kahire yönetimine tepki olarak İhvan'ı destekleyeceğine ilişkin yorumları şöyle değerlendirdi:

'Suudi Arabistan her ne kadar bölgedeki İslami gruplar ve İslami partilerle yönetilen ülkelerle ilişkilerini geliştirmeyi başardıysa da Mısır'da İhvan'ı destekleyeceğini söylemek için henüz erken.'

Cidde merkezli Ortadoğu Siyasi ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Enver Macid ise 'Mısır'ın BMGK'da hem Rusya'nın hem de Fransa'nın karar tasarılarına lehte oy kullanması çelişkidir.' diye konuştu.

ARAMCO'nun Mısır'a petrol yardımını askıya alma kararına değinen Macid, Riyad yönetiminin bu konuda bir açıklama yapmadığını dolayısıyla bu kararı Suudi Arabistan'ın değil, şirketin kendi kararı olarak kabul etmenin doğru olacağını savundu.

Mısır'ın BMGK'da Suudi Arabistan ve Arap dünyası ile beraber hareket etmesi gerektiğini savunan Macid, Suudi Arabistan'ın, Kahire'den diplomatik tutumuyla ilgili bir açıklama beklediğini dile getirdi.

Macid, 'Suudi Arabistan, Mısır'ı her zaman yönetim değil halk olarak esas alır. Mısır halkını daima kardeş ve Arap dünyasında önemli bir role sahip olarak görür.' ifadelerini kullandı.

Mısırlı Araştırmacı Yazar Muhammed Ez-Zevavi ise Mısır-Suudi Arabistan gerginliğinin kontrol dışına çıkabileceğini öne sürdü.

BMGK sürecinin ardından iki ülke arasındaki görüş ayrılığının iyice belirgin hale geldiğini söyleyen Zevavi, şunları söyledi:

'İki ülke birbirine muhtaç olmasına rağmen gerginlik kontrol dışına çıkabilir. ARAMCO’nun Mısır’a petrol ve petrol ürünleri tedariğini kesmesine Mısır bir yıl Umre'yi engelleme gibi bir tavırla karşılık verebilir. Suudi Arabistan’ın yeni ekonomik durum nedeniyle Mısır yardımlarını kesmek zorunda kalmasının ardından, Mısır’ın Rusya’ya yaklaşması hatta daha da ötesi Mısır’da askeri üs açılacağına yönelik söylentiler, gerginliği tırmandırmaktadır.'

Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz'in Nisan 2016'da Mısır'a gerçekleştirdiği ziyarette, iki ülke arasında 23 milyar dolarlık petrol anlaşması imzalanmıştı. Anlaşmaya göre, Riyad yönetimi, Kahire'ye 5 yıl boyunca aylık 700 bin ton petrol ürünü tedarik etmeyi kabul etmişti.

Bu ziyaret sırasında ayrıca Mısır yönetimi, Kızıldeniz’de çizilen yeni sınır antlaşması ile Tiran ve Sanafir adalarından feragat etmişti. Mısır halkının anlaşmaya tepki göstermesi üzerine konu mahkemeye taşınmış, anlaşma İdare Mahkemesi tarafından iptal edilmişti. Yüksek Mahkeme ise İdare Mahkemesi’nin söz konusu kararını bozmuştu.