GRAFIKLI - Vatani Için Sehadeti Göze Alan Mehmetçigin Kahramanlik Mücadelesi Açiklamasi Sarikamis Harekati

SELAMI KÜÇÜKOGLU - Kars'in Sarikamis ilçesinde, 1. Dünya Savasi'nda Osmanli ordusunun Rus isgali altindaki topraklari kurtarmak için baslattigi, çok sayida askerin Allahuekber ve Soganli daglari basta olmak üzere yöredeki çatismalar ve dondurucu soguklar nedeniyle sehit düstügü Sarikamis Harekati'nin 107'nci yilinda anma etkinlikleri yapilacak.

22 Aralik 1914 ile 15 Ocak 1915 tarihleri arasindaki Sarikamis Harekati'nin 107'nci yili dolayisiyla yurdun birçok yerinde düzenlenecek etkinliklerde sehitler anilacak. Harekatta sehit olanlari anmak için ilçede her yil ocak ayinin ilk haftasi düzenlenen etkinlikler kapsaminda sehitleri temsilen kardan heykeller yapilacak. Yurdun çesitli illerinden gelenlerin Sarikamis'ta ecdadinin izinden yürüdügü etkinlik, 7-9 Ocak tarihlerinde gerçeklestirilecek.

Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) Rektör Yardimcisi ve tarihçi Prof. Dr. Murat Küçükugurlu, AA muhabirine, Sarikamis'ta yasanan kahramanlik mücadelesinin tarihte benzerinin olmadigini aktardi. Harekattaki strateji hatasini ve ordunun Ruslari yay içerisine alma girisiminde uygulanan hatalari kroki üzerinde anlatan Küçükugurlu, "Sarikamis Harekati, 1914-1918 yillari arasindaki 1. Dünya Savasi'ndaki en manidar, en hüzünlü, en aci verici hadiselerden biridir. Harekat Aralik 1914'te basladi ve Ocak 1915'te sona erdi. Yasanan kayiplardan sonra 30 Aralik itibariyla Sarikamis'a ulasan 9. ve 10'uncu Kolordu'daki askerlerimizin sayisi 2500'e kadar düsmüs ama önemli ve kahramanca mücadeleyi ölüm pahasina verdiler." diye konustu.

Prof. Dr. Küçükugurlu, harekatin baslamasinin en önemli nedeninin 1 Kasim 1914'de Kafkas Cephesi'nden yapilan saldirilar sonucu Azap ve Köprüköy'de Osmanli ordusunun Ruslari geri püskürtmesi oldugunu söyledi.

- Erzurum'dan hareket eden Osmanli ordusu, Sarikamis'i kusatacakti

Ruslarin bu tarihten sonra Sarikamis bölgesine çekilmek zorunda kalmasiyla Sarikamis'in ileri harekat olarak baslatilmasina karar verildigini anlatan Küçükugurlu, söyle konustu:

"Azap ve Köprüköy savaslarinda elde edilen basarilar Enver Pasa'yi tatmin etmemisti. Enver Pasa'nin gayesi, 1. Dünya Harbi baslangicinda 1914 sinirini asip Kars, Ardahan, Batum gibi bölgeleri ele geçirmek ardindan Kafkasya'ya dogru fetihlere devam etmek, Orta Asya Türk dünyasiyla birlesmekti. O dönem cografyanin iklimin sartlarina uymayan planlamalarla bölgeye gelindi. Harekat 22 Aralik 1914'te baslatildi. Sarikamis Harekati Plani'nda, Sarikamis'ta ve civarinda bulunan Rus askerleri özelikle 3. Ordu'ya bagli 9. ve 10. Kolordularca kuzeyden kusatilacak, cepheden de 11. Kolordu Sarikamis'in karsisinda yani Rus ordusunun karsisinda bulunacakti. Asil isi 9. ve 10'uncu Kolordu görecekti. Bu kolordular Tortum veya Erzurum civarindan harekat ederek iki kol halinde Sarikamis'i kusatacaklardi."

Küçükugurlu, harekat planina göre Hafiz Hakki Bey komutasindaki 10. Kolordu'nun Erzurum'un Oltu ilçesinin ardindan Senkaya ilçesine bagli Bardiz'a gelmesi gerekirken kusatma alanindan uzaklasarak çemberi genislettigini aktardi. Harekatta, 9. Kolordu'nun normal sartlarda Erzurum'un Aziziye ilçesine bagli Çatak'tan ilerleyerek Bardiz'a devam edecegini söyleyen Küçükugurlu, "Iki kolordu Bardiz'da birlesecek ve Sarikamis'i kusatacaklardi. Fakat bu uygulama böyle olmadi. Ciddi hata yapildi ve 10. Kolordu'nun ???????askerleri kusatmayi yaparken çok genis yaylar çizdirilerek, uzun mesafeler yürütülerek Rus ordusunun arkasina sarkitilmaya çalisildi." diye konustu.

- Harekat uzayinca Ruslar yiginak yapmak için zaman kazandi

Küçükugurlu, hazirlanan planin disina çikilmasinin Ruslara hazirlik için zaman kazandirdigini ifade ederek söyle devam etti:

"Planin disina çikilmasinin çesitli mahsurlari oldu, birincisi bu uzun yürüyüsler Rus ordusuna zaman kazandirdi. Rus ordusu aslinda Sarikamis'ta çok zayif durumdaydi. O zafiyetlerini 10. Kolordu'nun gecikmesi sirasinda giderdi ve Sarikamis'a lojistik ve askeri anlamda ciddi yiginak yapti. Iki ordu Bardiz civarinda birlesmesi gerekirken 10. Kolordu Oltu'dan sonra Ardahan'a dogru devam etti, halbuki Bardiz'a inmesi lazimdi. Ardahan Kosor'a giden 10. Kolordu'nun cephe hatti genislemis oldu ve iki kolordu arasindaki irtibat neredeyse koptu. Ayni tarihlerde Hafiz Hakki Bey'in 24 Aralik'ta Kosor'da bulundugu günlerde Enver Pasa da 9. Kolordu ile Bardiz'a gelmisti. Enver Pasa, esirlerden alinan bilgilere göre Sarikamis'i kusatabilecegini, taarruz yapmanin mümkün olabilecegini gördü ve taarruzu baslatti."

Prof. Dr. Küçükugurlu, harekatta görev alan 9. Kolordu'nun verilen bütün emirleri sorunsuz yerine getirdigini ve hepsinin tam bir kahraman olduklarini dile getirdi. Dönemin 9. Kolordu Komutani Ihsan Bey basta olmak üzere çok sayida askerin ya soguktan donarak ya da hastalanarak hareket kabiliyetini yitirdigini aktaran Küçükugurlu, Ihsan Bey ve bazi askerlerin bu savasta Ruslara esir düstügünü söyledi.

- 10. Kolordu'nun büyük bölümü Allahuekber Daglarinda donarak sehit oldu

Küçükugurlu, Ardahan Kosor'da bulunan Hafiz Hakki Bey'in de harekat sirasinda Allahuekber Daglarini asip Kars'in Selim ilçesinden Sarikamis'a geçip Rus ordusunu arkadan kusatmayi amaçladigini ifade etti.

Hafiz Hakki Bey'in kusatma planini genis alana yaymasinin beraberinde hatalari getirdigini belirten Küçükugurlu, "Burada en büyük hatalardan birisi buydu. 26-27 Aralikta bu zor cografya ve zor iklim sartlarinda 3 bin rakimdan daha yüksek olan Allahauekber Daglarinda askerler 18 saat boyunca yürümek zorunda kaldi ve maalesef hemen hemen kolordunun tamami burada donarak sehit oldu. Bu kolorduda yer alan 30. ve 31'inci tümenlerde 26 bin askerimiz varken Allahuekber Daglarinin diger yamacina 27 Aralik'ta ulasildiginda bu sayi 3 bine düsmüs, sadece 3 bin kisi Allahuekber daglarini asmis ve bu zafiyet daha fazla olarak düsünülmesi gerekir. 10'uncu Kolordu kendisine verilen görevleri ve talimatlari yerine getirmedigi gibi stratejik hata ve hedeflerinden dolayi bütün mevcudunu kaybetti."

Enver Pasa'nin çizdigi harekat planina uyulmasi halinde tarihi akisin da degisebilecegini vurgulayan Küçükugurlu, sözlerini söyle tamamladi:

"10. Kolordu Sarikamis'a inseydi, Sarikamis'i kusatmis olan Enver Pasa'ya yardim edecekti. Hafiz Hakki bey yoluna devam ederek Selim'i almaya çalisti ve yaklasik 4 gün sonra Sarikamis'a gelmisti, fakat is isten geçmisti. Harekatta çok cüzi basarilar elde edilmis, Narman bölgesi bizim tarafimiza geçiyor ama bu yeterli olmuyor, Sarikamis'tan öteye gidilemiyor. Askerimiz, kis sartlarindan dolayi yok oluyor, sonuç olarak 3. Ordu'muz ciddi kayiplar vermistir. Gerek Fevzi Çakmak gibi önemli isimler gerekse yapilan son bilimsel çalismalar, harekatta görev alan 120 bin askerimizden 60 bininin hayatini kaybettigini belirtir. Bunlarin içinde esirler ve Allahuekber Daglarinda donarak can verenler de vardir. Diger taraftan 40 bin civarinda hasta ve yarali askerimiz mevcuttur. Bu durumda, harekat nedeniyle yaklasik yüz bin askerimizin savas disi kaldigini söyleyebiliriz."