Haftanın Tarihine Bakış

10.2011 - I. Dünya Savaşı`ndan yenik çıkan Osmanlı Devleti`nin 30 Ekim 1918`de Mondros Mütarekesi`ni imzalamasına karşın, İngilizler ateşkes koşullarına uymayarak, 3 Kasım 1918`de Musul`u işgal etti

İngiltere, I. Dünya Savaşı`nın başında, donanmasının petrole bağımlı olmasından ötürü Basra`ya 9 Kasım 1914`te asker çıkardı. Daha sonra Dicle Nehri boyunca ilerleyen İngiliz-Hint ordusu, Bağdat`a 40 kilometre uzaklıktaki Selmanpak`ta giriştiği savaşta yenildi. Kut-ül Amara`da mevzilenen General Townshend ve 20 bine yaklaşan askeri, 7 Aralık 1915`ten 29 Nisan 1916`ya kadar savunmaya geçti. Kut-ül Amara`da da yenilen İngilizler, Hicaz`da Şerif Hüseyin liderliğinde ayaklanma başlattı

İngilizler, daha sonra, Çanakkale`den geri çektikleri birliklerin bir kısmını bu bölgeye nakletti. Daha iyi silahlanmış ve kendilerinden yaklaşık dört misli bir kuvvet karşısında çekilen Halil Paşa ve Kazım (Karabekir) Bey`in kumandasındaki birlikler, esarete düşmemeyi başararak geri çekildi. 24 Şubat 1917`de Kut, 11 Mart`ta da toplam olarak 367 yıl, 4 ay ve 6 gün Türklerin egemenliği altında kalan Bağdat düştü

Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918`de imzalandığında, petrol bölgesi olan Musul ve çevresi hala Osmanlı`nın kontrolündeydi. Ateşkesle askeri hareketlerin durması gerektiğinden, Osmanlı`nın sınırları, o anda kontrolü altında bulunan bölgeleri içerir biçimde kabul edildi. Ancak İngilizler, Irak`ta ileri yürüyüşlerini sürdürdü ve petrol bölgelerine, 3 Kasım 1918`de el koydu

-Musul sorunu ve yine ayaklanma- Lozan`da Türkiye ile İngiltere`ye bırakılan Musul sorununun çözümü konusunda, Milletler Cemiyeti Konseyi, 29 Ekim 1924`te yaptığı toplantıda Musul`u dışarıda bırakarak Türk-Irak sınırını geçici olarak saptadı. Lozan Konferansı uyarınca dokuz ay içinde anlaşma sağlanamazsa konu Milletler Cemiyetine gidecekti. Bu arada, Ağustos 1924`te Nasturi Ayaklanması baş gösterdi. Ayaklanmanın bastırılması için askeri harekat sürerken, Milletler Cemiyeti 20 Eylül`de Musul sorununu görüşmeye başladı. Türkiye`nin, Musul`da plebisit yapılması önerisine İngiltere karşı çıktı

Türkiye`nin başlattığı askeri harekat sırasında Türk ve İngiliz birlikleri arasında yer yer çatışma yaşanması üzerine İngiltere, 9 Ekim`de Türk birliklerinin 48 saat içinde geri çekilmesini istedi. Türkiye de geçici bir sınır çizilmesi amacıyla Milletler Cemiyetine başvurdu. 29 Ekim 1924`te geçici sınırın saptanması üzerine, sorun geçici olarak dondurulmuş oldu

Musul konusundaki görüşmeler 1925`te de sürdürüldü ve 5 Haziran 1926`da bir anlaşmaya varıldı. Buna göre Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25 yıl süreyle yüzde 10 pay almayı kabul ederek, haklarından vazgeçti

-Belli başlı diğer olaylar- 31 Ekim 1517- Martin Luther, Protestanlığı ilan etti

1661- Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa öldü

1831- Takvimi Vekayi yayına başladı

1919- Sütçü İmam, Kahramanmaraş`ta Fransız işgalcilere ilk kurşunu attı

1922- Mussolini, İtalya Başbakanı oldu

1952- ABD, ilk hidrojen bombası denemesini Marshall adalarında yaptı

1963- Askeri Yargıtay, Talat Aydemir, Fethi Gürcan, Osman Deniz ve Erol Dinçer`in idamını onayladı

1963- 50. kez milli formayı giyen Fenerbahçeli futbolcu Lefter Küçükandonyadis`e şeref madalyası verildi

1963- Besteci Mesut Cemil 62 yaşında öldü

1967- Kıbrıs Türklerinin, Rum çetelerinin saldırılarına maruz kaldığı günlerde, Rauf Denktaş gizlice adaya girdi

1984- Hindistan Başbakanı İndra Gandhi, Sih muhafız tarafından öldürüldü

1989- Turgut Özal, Türkiye`nin Sekizinci Cumhurbaşkanı seçildi

1992- Vatikan, dünyanın güneşin çevresinde döndüğünü söyleyen Galileo`nun haklılığını teslim etti

1993- İtalyan yönetmen Federico Fellini öldü

1993- Yazar Berna Moran 72 yaşında yaşama veda etti

2003- Öykü ve oyun yazarı Fuat Örer 64 yaşında İstanbul`da öldü

2007- Erdal İnönü, ABD`de tedavi gördüğü hastanede vefat etti

1 Kasım 1604- William Shakespeare`in trajedisi ``Othello``nun ilk gösterimi Londra Whitehall Palace`da yapıldı

1922- Saltanat ve Halifelik makamları birbirinden ayrıldı ve saltanat kaldırıldı

1927- Mustafa Kemal Paşa ikinci kez Cumhurbaşkanı seçildi

1928- Yeni Türk harfleri kabul edildi

1929- Ankara`da ``Anadolu Halk Bilgisi Derneği`` kuruldu

Derneğin 124 sayı çıkan ``Halk Bilgisi Haberleri`` adlı dergisi de yayımlanmaya başlandı

1934- Ankara Kızılay`da Güven Anıtı açıldı

1936- Ankara Devlet Konservatuvarı öğretime başladı

1951- Cezayir Ulusal Özgürlük Cephesi, Fransa`ya karşı savaş başlattı

1954- Cezayir bağımsızlığını kazandı

1958- Şair Yahya Kemal Beyatlı 74 yaşında İstanbul`da vefat etti

1959- Tiyatro ve sinema sanatçısı Halide Pişkin 53 yaşında öldü

1962- Sovyetler Birliği, Mars`a ilk roketi fırlattı

1993- Cumhuriyet tarihinin ilk din şurası toplandı

1995- Eski Yugoslavya devletleri ile Bosna barış görüşmeleri başladı

2001- Çin`in Ukrayna`dan satın aldığı yüzer kütle Varyag, İstanbul Boğazı`ndan geçti. Varyag, 2 Kasımda da Çanakkale Boğazı`ndan Ege`ye çıktı

2007- Japonya`nın Hiroşima kentine atom bombası atan B-29 uçağının komutanı ve pilotu Paul Tibbets 92 yaşında öldü

2 Kasım 1870- İstanbul`da ilk mizah dergisi Diyojen`in birinci sayısı yayımlandı

1914- Rusya, Osmanlı Devleti`ne savaş ilan etti

1918- Enver, Talat ve Cemal paşalar, beraberindekilerle bir Alman gemisi ile yurttan ayrıldı

1934- İçişleri Bakanı Şükrü (Kaya) Bey`in genelgesiyle radyo programlarından alaturka musiki kaldırıldı

1936- İngiltere`de BBC, düzenli TV yayınına başladı

1950- İrlandalı eleştirmen ve Nobel ödüllü yazar George Bernard Shaw 94 yaşında öldü

1964- Suudi Arabistan Kralı Suud tahttan indirildi; yerine Prens Faysal getirildi

1970- Salvador Allende, Şili Devlet Başkanı oldu

1989- Malatya Gazeteciler Cemiyeti kuruldu

1990- Fener Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos göreve başladı

1996- Tiyatro ve sinema sanatçısı Duygu Ankara öldü

1998- Prof. Dr. Bahri Savcı, İstanbul`da öldü

2004- Birleşik Arap Emirlikleri devlet başkanı Şeyh Zayid Bin Sultan El Nahayan öldü, yerine oğlu Şeyh Halifa Bin Zayid El Nahayan geçti

2005- Türk radyo ve televizyonculuğunun önemli isimlerinden Altan Aşar, İzmir`de öldü

3 Kasım 1493- Kristof Kolomb, ikinci seyahatinde Karayip Adaları`nı keşfetti

1507- Leonardo da Vinci`ye Lisa Gherardini`nin (Mona Lisa) tablosunu yapma işi verildi. Lisa del Giocondo`nun kocası, eşinin üç dişinin çekilmesi ve yerlerine takma diş takılmasının ardından Da Vinci`ye ``Mona Lisa`` tablosunu ısmarladı

1839- ``Gülhane Hattı Hümayunu``nun açıklanmasıyla Tanzimat devri başladı

1888- Londra`da Karındeşen Jack, son kurbanını öldürdü. 2002 yılında cinayet romanları yazarı Patricia Cornwell, araştırmaları sonucu Karındeşen Jack`in, İngiliz empresyonist ressam Walter Richard Sickert (1860-1942) olduğunu iddia etti

1912- Tamamı metalden yapılmış ilk uçak, Fransa`da, pilotlar Ponche ve Prinard tarafından uçuruldu

1918- İngilizler Musul`u işgal etti

1921- New York`ta süt taşıyıcıları greve gitti ve binlerce galon süt, New York caddelerine döküldü

1936- Ankara`da Çubuk Barajı açıldı

1957- Sovyetler Birliği, ikinci yapay uydu Sputnik II`yi yörüngesine fırlattı. Bu uyduda, uzaya giden ilk hayvan olan Laika adlı köpek de bulunuyordu

1969- Fenerbahçe`nin ve milli takımın unutulmaz kaptanı Zeki Rıza Sporel öldü

1971- Tarihi Tepebaşı Tiyatrosu, yangın sonucu harap oldu

1983- Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali`nin temeli atıldı

1992- İllionis`te Demokrat Carol Moseley-Braun, ABD Senatosuna seçilen ilk siyah kadın oldu

1996- Susurluk`taki trafik kazasında eski İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı Hüseyin Kocadağ ile beraber üç kişi öldü, DYP Şanlıurfa Milletvekili Sedat Edip Bucak yaralandı. Ölenlerden birinin ``Mehmet Özbay`` sahte kimlikli Abdullah Çatlı olduğu saptandı

4 Kasım 644- Halife Hz. Ömer, Medine`de suikast sonucu vefat etti

1879- ABD`li James J. Ritty, yazar kasayı geliştirdi

1909- Bağdat Demiryolları kapsamında yapılan Haydarpaşa Garı törenle açıldı

1922- Son Osmanlı hükümeti (Tevfik Paşa kabinesi) istifa etti

1922- Osmanlı Devleti`nin resmi gazetesi Takvimi Vakayi yayınını durdurdu

1922- İngiliz arkeolog Howard Carter ve ekibi, Tutankamon`un mezarını keşfetti

1937- Mark Twain Cemiyeti, Atatürk`e madalya verdi

1940- İngiltere, Girit`i işgal etti

1946- BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) kuruldu

1950- Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Bildirisi`ni imzaladı

1951- Din dersi ilkokullarda ders programına alındı

1956- Sovyet güçleri Macaristan`a girdi

1979- Tahran`daki ABD elçiliğini işgal eden Humeyni yanlıları, elçilik görevlilerini rehin aldı

1982- Şeyhülmuharririn Burhan Felek 93 yaşında vefat etti

1983- Gazeteci, yazar ve siyaset adamı Doğan Avcıoğlu 57 yaşında öldü

1984- Şair Ümit Yaşar Oğuzcan 58 yaşında yaşamını yitirdi

1995- İsrail Başbakanı İzak Rabin, bir öğrenci tarafından öldürüldü

2008- ABD`De, Demokrat Partili aday Barack Obama, ülke tarihinin 44. başkanı seçildi ve ilk siyahi başkan olarak tarihe geçti

5 Kasım 1638- IV. Murat komutasındaki Osmanlı ordusu Musul`a girdi

1757- Prusya Kralı II. Frederic, 7 Yıl Savaşları`nda Fransa`yı, Rosbach`da yendi

1791- Besteci Wolfgang Amadeus Mozart, Viyana`da 35 yaşında öldü

1840- Afganistan, İngilizlere teslim oldu

1895- New York Rochester`dan George B. Selden, benzinle çalışan otomobil için ilk ABD patentini aldı

1914- İngiltere, Türkiye`ye savaş ilan etti

1919- Gaziantep, Fransızlar tarafından işgal edildi

1922- İsmet Paşa başkanlığındaki TBMM Delegasyonu, Lozan görüşmelerine katılmak üzere, İsviçre`ye hareket etti

1925- Ankara Hukuk Fakültesi, Atatürk tarafından açıldı

1930- İlk televizyon reklamı Londra`da gösterildi

1973- Geleneksel Türk tiyatrosunun son temsilcisi İsmail Dümbüllü 86 yaşında öldü

1988- 1931 yılında Türkiye Güzeli seçilen Naşide Saffet Esen öldü

1991- Filipinler`de selde yaklaşık 7 bin kişi öldü

2006- Eski başbakanlardan Bülent Ecevit vefat etti

6 Kasım 1893- Besteci Peter İlyiç Çaykovski 53 yaşında St. Petersburg`da öldü

1913- Hintli lider Mahatma Gandhi tutuklandı

1917- Finlandiya bağımsızlığını ilan etti

1917- Bolşevik Ekim Devrimi (eski Rus takvimine göre Ekim 25): Lenin ve Troçki, Petograd`da kontrolü ele geçirdi

1918- Çanakkale Boğazı, İngiliz ve Fransızlarca işgal edildi

1936- İzmit`te kağıt ve karton fabrikası açıldı

1955- Kayseri Şeker Fabrikasında üretime başlandı

1979- Türkiye`de ``Hoş Memo`` olarak tanınan çizgi bant ``Li`l Abner``in yaratıcısı All Capp 70 yaşında öldü

1981- YÖK Yasası yürürlüğe girdi

1983- Ressam Münif Fehim öldü

1989- Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı kuruldu

2009- Türk dil bilimci İlhan Ayverdi, 83 yaşında vefat etti

(EKİP-SÜF-EHK)