İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Tarihi Zirvesinde

BURHAN SANSARLIOĞLU/ERHAN CİHAN ÜNAL - İhracatın ithalatı karşılama oranı, ekimde yüzde 97,2'ye çıkarak tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan ekim ayı ve ocak-ekim dönemine ilişkin geçici dış ticaret istatistikleri açıklandı.

Buna göre, ihracat, ekimde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 13 artışla 15 milyar 719 milyon dolara yükselirken, ithalat yüzde 23,8 azalarak 16 milyar 176 milyon dolara geriledi. Bu dönemde dış ticaret açığı, yüzde 93,8 azalışla 456 milyon dolara indi.

Geçen yılın ekim ayında yüzde 65,6 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yılın aynı döneminde yüzde 97,2'ye yükseldi. Bu performansı ile ihracatın ithalatı karşılama oranı, serinin hesaplanmaya başlandığı 1988'den bu yana tarihinin en yüksek seviyesine çıktı.

- Dolar kuru ve avro/dolar paritesi önemli

GCM Menkul Kıymetler Araştırma Uzmanı Enver Erkan, konuya ilişkin AA muhabirine yaptığı açıklamada, dış ticaret açığında ağustostan bu yana hızlı bir daralma görüldüğünü, buna bağlı olarak da ağustos ve eylül aylarında cari fazla verildiğini söyledi.

Erkan, dış ticaret açığındaki gerilemenin sürmesiyle ekim ayında da cari fazla vermeye devam edileceğini belirterek, "Mevcut ihracat ve ithalat trendleri çerçevesinde ihracatın da ithalatı karşılama oranı artıyor. Düşük TL ihracat için bir miktar avantaj da oldu. Ancak şimdi kurlarda geri çekilmenin ağırlık kazandığını düşünecek olursak ihracat tarafında biraz hız kaybı olabilir. Ancak yıl sonuna kadar gerek dış ticaret açığında gerekse de buna bağlı olarak cari dengedeki mevcut eğilimin devamını bekleriz." değerlendirmesinde bulundu.

Gelecek yıl için kur ve parite seviyelerinin önemli olacağına işaret eden Erkan, TL'deki daha fazla değerlenme veya avro/dolar paritesindeki daha fazla düşüşün ihracata sınırlayıcı etkide bulunabileceğini kaydetti.

- "Altın ve enerji hariç dış açıktaki azalma güçlenerek devam ediyor"

Halk Yatırım Araştırma Direktörü Banu Kıvci Tokalı da ekim ayında dış ticaret açığının beklentilerin altında, 46 milyon dolar seviyesinde gerçekleştiğini belirterek, "Yıllık dış ticaret açığı, büyümedeki yavaşlama eşliğinde ithalatta devam eden yıllık azalış ve altın dengesinde iyileşmenin sürmesiyle eylül ayı sonundaki 74,1 milyar dolar seviyesinden 67,2 milyar dolar seviyesine geriledi." dedi.

Tokalı, yıllık dış ticaret açığının, büyüme hızında yavaşlama, altın ithalatında normalleşme ve kurdaki değer kaybının gecikmeli etkisiyle ve baz etkisine de bağlı olarak düşüş trendini sürdüreceğini ve yılı 58 milyar dolar seviyesinde bitireceğini, gelecek yılın ikinci ve üçüncü çeyreklerinde ise 45-50 milyar dolar bandına kadar inebileceğini tahmin ettiklerini söyledi.

Tokalı, altın ve enerji hariç dış açıktaki azalmanın güçlenerek devam ettiğini belirterek, mayıs ayından beri 12 aylık "çekirdek" açığın düşüş eğilimini koruduğunu bildirdi.

Ekimde ihracatın ithalatı karşılama oranının ihracattaki hızlı aylık artış ile ekimde yükselerek yüzde 97,2 seviyesinde gerçekleştiğini kaydeden Tokalı, "Altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranına baktığımızda da, 2016 yılında yüzde 79,4 olan oranın 2017’de yüzde 81,1’e çıktığını, bu yılın 10 aylık döneminde de yükselişini güçlendirerek yüzde 91,8’e ulaştığını izliyoruz." diye konuştu.

- "Enerji ve altın dışı yıllık açık 5 aydır üst üste geriliyor"

AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi ise dış ticaret açığının ekimde geçen yılın aynı döneminin çok altında gerçekleştiğini ifade ederek, dış ticaret dengesini enerji grubunun olumsuz etkilediğini, enerji ve altın dışı açığın ise sert düştüğünü ve 5 aydır üst üste gerileyerek 18,5 milyar dolara indiğini, bunun Şubat 2010’dan beri en düşük değer olduğunu söyledi.

Bürümcekçi, dış ticaret açığının trend değerinin dengelenme hareketinin çok güçlendiğini yansıttığını belirterek, ithalat alt gruplarından gelen sinyallerin yatırımlar, üretim ve iç talep açısından olumsuz bir tablo çizdiğini kaydetti.

Bürümcekçi, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Sermaye malı ithalatı, yıllık bazda yüzde 34,9 ile sert daralırken, tüketim malı ithalatı yüzde 50,2 ile üst üste 5 aydır gerilemekte, ara malı ithalatı ise enerji ve altın ithalatındaki artışlara rağmen yüzde 17,3 ile 5. aydır üst üste azalış gösterdi. Öte yandan, sanayi üretimi açısından öncü olduğunu düşündüğümüz enerji ve altın hariç ara malı ithalatı (avro bazında) önceki aya göre düşerken, yıllık bazda da yüzde 22,7 ile sert daralma gösterdi. Bu durum, ekim ayı sanayi üretimi arındırılmamış yıllık değişimi ön tahminimiz (yüzde 8 civarı daralma) üzerinde risklerin dengeli olduğunu düşündürdü.

Dış açık için kasım sinyalleri; altın dışı ihracat artacak, enerji ithalatı yükselişini koruyacak, altın ticaretinde ise baz etkisi lehte... İhracatçı birliklerinin öncü verilerinden izlediğimiz kadarıyla kasım ayı Türkiye İhracatçılar Meclisi verileri, ihracatın (altın hariç) yıllık bazda artış (yüzde 8 civarı) gösterebileceğini düşündürmektedir. Ancak enerji ithalatının olumsuz etkisi gözlenmeye devam edilecektir. Buna karşılık altın ticareti kaynaklı baz etkisi lehte bulunmaktadır. Daha net bir görünümü 3 Aralık’ta açıklanacak gümrük verilerinden edinmeyi bekliyoruz. Dış ticaret verisinden sonra ekim ayında cari denge 2 milyar dolar fazla verebilir diye düşünmekteyiz. Geçen yılın aynı ayında cari denge 3,8 milyar dolar açık verdi. Bu şekilde gelirse son 12 aylık cari açık, 40 milyar dolar seviyesine gerileyebilir."

- "(Cari fazla) Bunun devam etmesini bekliyoruz"

İntegral Yatırım Araştırma Uzmanı Seda Yalçınkaya Özer, ihracatın ithalatı karşılama oranının ekim ayında yüzde 97,2’ye yükseldiğini belirterek, "İhracatın ithalatı karşılama oranı, geçen yılın ekim ayında yüzde 65,6'ydı. İhracatımızın yüzde 60-70’i ithalata dayalı. Bu nedenle ilerleyen dönemde ithalatta yaşanan gerilemenin artması bu cephede etkili olacaktır." dedi.

Özer, dış ticaret dengesinin de yaşanan daralmanın cari fazla vermeye devam edeceğine işaret ettiğini kaydederek, "Son iki aydır cari fazla vermekteyiz. Bunun devam etmesini bekliyoruz. Diğer yandan dolar kurunda yaşanan geri çekilmenin devam etmesi halinde ihracat tarafındaki artışın yavaşlaması beklenebilir." ifadelerini kullandı.