Iran'da Kuraklik Nedeniyle 'Kizil Altin' Safranin Çiçekleri Açmadi

MUHAMMET KURSUN - Iran'in "kizil altini" olarak adlandirilan ve faydalari nedeniyle birçok alanda kullanilan safran da ülkedeki kurakliktan etkilendi ve üretim yaklasik yüzde 75 düstü.

Iran'da ülkenin kuzeybatisindaki Urumiye Gölü'nün kurumasina yol açan, Huzistan'da halkin sokaklara dökülmesine neden olan kuraklik, "kizil altin" safrani da vurdu.

Iklim sartlari nedeniyle dünyada en kaliteli safranin yetistigi yer olarak bilinen Iran'in Rezevi Horasani eyaletine bagli Türbet Haydariye ilçesinde safranin hasat zamani geldi ancak çiftçilerin yüzü gülmüyor.

Bu sene kis aylarinda kar ve yagmurun hiç yagmamasi nedeniyle zor bir dönem geçiren safran üreticileri, devletin kuyu kazilmasina izin vermemesi nedeniyle de sulamayi tankerlerle aldiklari suyla yapmak zorunda kaldi.

Üreticiler verimin önceki yillara göre yüzde 75 düstügünü ve sartlarin bu sekilde devam etmesi halinde safran ekimini birakacaklarini, onun yerine bugday ve arpa gibi ürünleri ekeceklerini ifade ediyor.

AA ekibi, safran hasadini yerinde takip ederek tarla sahipleri, isçiler ve bu isin ticaretini yapan kisilerle konustu.

- Bir hektardan elde edilen safran 22 kilodan 8 kiloya düstü

35 yildir safran üretimi ve satisi yapan Ali Riza Guli, AA muhabirine yaptigi açiklamada, bu sene yagisin az olmasi nedeniyle meydana gelen kurakliktan ötürü verimin çok düsük seviyede kaldigini söyledi.

Yaklasik 25 hektarlik alana safran ektigini belirten Guli, "Önceki yillarda bir hektardan yaklasik 22 kilo safran elde ediyorduk, bu oran simdi 8 kiloya kadar düstü. Safran üretimi kuraklik nedeniyle yaklasik yüzde 75 azaldi." dedi.

- Üretimin az olmasi çiftçilerin maliyetlerini artiriyor

Safran üretiminin az olmasi ve verimin düsmesinin çiftçiler için maliyetleri artirdigini, bunun fiyatlara yansidigini aktaran Guli, söyle konustu:

"Gelecek yil da safrandaki verimlilik ve fiyatlar bu sekilde olursa çiftçiler bu ürünün ekimini birakmak zorunda kalir. Bugday, arpa ve buna benzer ürünleri ekerler. Bir kilo safranin maliyeti 22 milyon, devlet ise alim fiyatini 20 milyon 500 bin olarak açikladi. Isçi yevmiyeleri artti."

Safran çiçeginin kirmizi dallarinin yani sira yapraklarinin da kagitlarda kullanildigini, ancak maliyetlerin yüksek olmasi nedeniyle pek ragbet görmedigini anlatan Guli, bu bitkinin daha fazla alanda kullanilmasinin üreticilerin yararina olacagini ifade etti.

- "Günlük 200-300 kilo çiçek toplardik simdi ise 30-40 kilo ancak elde ediliyor"

Safran tarlasi sahibi Ahmed Guli de her yil 40 ila 50 isçi tutarak hasada basladiklarini ancak bu sayinin simdi 6'ya kadar düstügünü belirtti.

Ahmed Guli, "Önceki yillarda günlük 200-300 kilo çiçek toplardik simdi ise 30-40 kilo ancak elde ediliyor. Isçiler uzak yerlerden çalismaya geliyor ancak is olmayinca onlara karsi da mahcup oluyoruz. Onlarin yevmiyelerini de ödeyemiyoruz." diye konustu.

Hükümetten karsiliksiz kredi imkani sunmasini ve su sorununu çözmesini isteyen Guli, bölgede çiftçiligin ve hayvanciligin devam etmesi için kendilerine destek verilmesi gerektigini söyledi.

- Üretimin az olmasi nedeniyle safran fiyati yüzde 50 artti

Hasadin az olmasi nedeniyle Türbet Haydariye'deki safran pazarinda da durgunluk göze çarpiyor.

Pazarda safran alim satimi yapan Mahmud Gulamzade, üretimin az olmasi nedeniyle fiyatlarin yüzde 50 arttigini ifade ederek su bilgileri paylasti:

"Bu sene kuraklik nedeniyle safran üretimi yaklasik yüzde 75 düstü. Talep arzdan fazla oldugu için bu sene fiyatlar daha yüksek. Elbette alim satim da eskiye göre azalmis durumda. Safran bu sene az oldugu için ürün henüz pazara gelmeden komisyoncular tarladan satin aliyor."

- Kuraklik safran isçilerinin de ekmek kapisini kapatiyor

Safran tarlalarinda çalismak üzere ülkenin güneydogusundaki Sistan-Beluçistan eyaletinin merkez sehri Zahidan'dan 5 kizi ve esiyle Türbet Haydariye'ye gelen Habibullah Naruyi, eski canliligin olmadigini söyledi.

Safran tarlalarinin çiçek açmadigini ve bu nedenle toplayacaklari ürünün olmadigini aktaran Naruyi, önceki yillarda ailece günde 100 kilo topladiklarini, fakat simdi bunun yarisini bile bulamadiklarini belirtti.

Topladiklari kilo basina para aldiklarini aktaran Naruyi, "Sabahtan aksama kadar hepimiz birlikte canla basla çalissak da 35 kilo ancak toplayabiliyoruz. Ailece 7 kisi sabahtan aksama kadar çalisiyoruz, en iyi durumda 35 kilo toplayabiliyoruz. Bu günden güne azaliyor. Bir kisi 7 kilo toplasa 105 tümen kazaniyor (40 Türk Lirasi)." seklinde konustu.

Habibullah'in kizi Sara Naruyi ise çalisma sartlariyla ilgili sunlari anlatti:

"Safran isinde çalismak için geldik ancak is yok, durum çok kötü. Yaptigimiz is de çok agir, günlük 8 saat çalisiyoruz. Sabah gün aydinlaninca geliyoruz ve günesin altinda çalisiyoruz. Gelirimiz de bu çalismaya göre çok az. Yaklasik bir ay burada kaliyoruz. Memlekette 8. sinifi tamamladiktan sonra okula gitmedim, çalismaya gidiyorum."

Sistan-Beluçistan eyaletine bagli Zabul ilçesinden çalismaya gelen Gavseddin Serani ise gelis-gidis, yeme-içme ve barinma gibi birçok giderleri oldugununa ancak is olmadigi için kazançlarinin verdikleri emege degmedigine dikkati çekti.

Çalismak için sabahlari gün dogarken çiçeklerin açmasini beklediklerini dile getiren Serani, "Aileler çocuklariyla buraya çalismaya geliyor. Çocuklar da evin bütçesine katki saglamak amaciyla okullarina ara verip tarlaya çalismaya geliyor. Geçen yillarda bu tarlalar çiçek doluydu, simdi hiç yok." ifadelerini kullandi.