'İran'da Rafsancani'nin Ölümü Reformistlere Güç Kaybettirdi'

İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Başkan Yardımcısı Dr. Hakkı Uygur, '( eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'nin) Bütün hedefi aslında (dini lider Ayetullah Ali) Hamaney'den sonraki geçiş sürecini sağlamaktı. Rafsancani'nin ölümüyle Ruhani karşısındaki muhafazakarlar, büyük güç kazandı' dedi.

Uygur, AA muhabirine eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'nin vefatının İran siyaseti üzerindeki muhtemel etkileriyle ilgili değerlendirmelerde bulundu.

Rafsancani'nin 1979'daki devrimden bu yana ülkenin en önemli siyasi figürlerinden biri olduğu vurgulayan Uygur, 'Gençliğinden beri (Devrimin lideri) Ayetullah Humeyni'nin yanındaydı. 1980-88 arası meclis başkanlığı yaptı. Yalnız bu meclis başkanlığı, sıradan bir meclis başkanlığı değil. Devletin birinci, ikinci adamı gibi roller oynadı. Humeyni üzerinde müthiş bir etkisi var. Humeyni, birçok konuda 'Gidin, Rafsancani ne derse onu yapın' derdi.' ifadesini kullandı.

Uygur, Rafsancani'nin Humeyni'nin 1989'daki vefatından sonra mevcut lider Hamaney'in seçilmesinde de büyük rol oynadığını belirterek 'Hamaney'in bu şekilde siyasetin merkezine gelmesi, Humeyni ile tanıştırılması, devrim konseyine sokulması, hep Rafsancani ile ilgili. Rafsancani ile çok yakınlardı.' diye konuştu.

Rafsancani'nin 1989-1997'de cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Hamaney ile siyasi çizgilerinin ayrılmaya başladığına işaret eden Uygur, sözlerini şöyle sürdürdü:

'Rafsancani, daha liberal, daha serbest ekonomi, özelleştirme yanlısı, komşularla, Batı ile daha iyi ilişkiler yanlısı. Hamaney daha muhafazakar çizgiye kaydı. (Mahmud) Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığı döneminde Hamaney'in yanında yer alması, Rafsancani'yi zayıflattı. 2009 seçimlerinden sonrası yine bir kırılma noktası. Gücünü daha da kaybetti. Cuma namazı kıldıramaz hale geldi. Kızı, oğlu tutuklandı. 2013'te Hasan Ruhani'nin cumhurbaşkanı seçilmesiyle Rafsancani kendini toparladı ve sistemin içine yeniden girdi.'

Uygur, Ruhani'nin, Rafsancani'nin 'vekili gibi' görev yaptığına işaret ederek 'İran'da bugün siyasetçilerin çoğu Rafsancani'nin etrafında yetişmiştir. İran siyasetinde çok önemli bir isimdi ve Hamaney ile mesafeli olan herkes, Rafsancani'nin etrafında toplanırdı.' ifadelerini kullandı.

-'Hamaney'den sonraki geçişi sağlayacaktı'

Uygur, Rafsancani'nin son dönemdeki hedefinin Hamaney'den sonraki geçişi sağlamak olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:

'Son dönemde Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Başkanlığını yürütüyordu. Lideri seçen Uzmanlar Meclisinin üyesiydi. Ruhani'nin destekçisiydi. Bütün hedefi aslında Hameney'den sonraki geçiş sürecini sağlamaktı. Rafsancani'nin ölümüyle Ruhani karşısındaki muhafazakarlar büyük güç kazandı. Reformistler, büyük bir darbe yedi. Eğer sistem içi dengeler yüzde 65'e 35 ise şimdi 90'a 10 olmuştur diyebiliriz. Çünkü çok güçlü bir adamdı ve lider Hameney'i bile eleştirebilecek gücü vardı. İkna kabiliyeti çok yüksekti.'

Uygur, 'Reformistler, Rafsancani'nin yerini dolduramazlar. Öyle güçlü bir isimleri yok. Muhtemelen Ruhani doldurmaya çalışacak ama nispeten genç ve ulema kişiliğiyle değil, daha çok siyasi kişiliğiyle ön planda. Dolayısıyla kısa vadede Ruhani'nin Rafsancani'nin yerini doldurması mümkün değil.' değerlendirmesinde bulundu.

- 'Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Ruhani'nin işi zorlaştı'

Uygur, Rafsancani'nin rasyonel ve pragmatik dış politikadan yana olduğunu vurgulayarak 'Hamaney'in Suriye politikasını kimse eleştirmeye cesaret edemezken Rafsancani, 'Halkın meşru istekleri var. Biz buna karşı çıkıyoruz.' diyerek eleştirmişti.' dedi.

Rafsancani'nin Türkiye ile yakın ilişkiler kurulmasından yana olduğunu da dile getiren Uygur, 'Rafsancani'nin ekibi, devrimi yapan çekirdek kadro. Ancak işlerin böyle gitmeyeceğini anlaşmışlar. Yani bir kesim, ‘Yok böyle gidelim gittiği yere kadar' derken, bu kesim, 'Bunun ekonomik açıdan, siyasi açıdan bize bir faydası yok. Bazı şeyleri toparlamalıyız' diyordu. Yani, ılımlıların, reformistlerin önde gelen ismiydi.' ifadesini kullandı.

Uygur, İran'da 5 ay sonra cumhurbaşkanlığı seçimleri olduğunu anımsatarak sözlerini şöyle sürdürdü:

'Ruhani, tekrar aday olacak. Anayasa Konseyinden büyük ihtimal veto yemeyecektir. Ancak ikinci dönemde daha yapısal, daha temel değişiklikler planlıyorlardı. Öyle bir zamanda Rafsancani'nin desteği çok önemliydi.'