İslam dünyası neden bilim üretemiyor

  Nasr , ' Başarıları Batı bilim geleneğinin başarısıdır . ' dedi .

Nasr ' a gö ; re Mü ; slü ; man eğitim mü ; esseseleri Batı bilimini herhangi bir iç ; selleştirme gayretine girişmeksizin kopyalamaya devam ettiği sü ; rece Mü ; slü ; man geleneği de tahrip edilmeye devam edecek .

Yine de Profesö ; r Nasr , bü ; sbü ; tü ; n ü ; mitsiz değil . İslam ü ; lkelerinde yepyeni bir Mü ; slü ; man entelektü ; eller ve bilim adamları kuşağının yetişmekte olduğunu gö ; zlemleyen Nasr , ' Bunlar Derrida , Heidegger , modern astrofizik veya benzer bir konuda yazarken bile Mü ; slü ; man geleneği perspektifiyle yazmaya ç ; alışıyorlar . ' şeklinde konuşuyor .

Profesö ; r Nasr , ö ; zellikle Tü ; rkiye ve İran ' daki entelektü ; el ü ; retkenlikten memnun . Bu arada Batı felsefesinin de bir ç ; ıkmaz sokağa girmiş olduğunu sö ; ylü ; yor . Seyyid Hü ; seyin Nasr , Medeniyetler İttifakı ç ; erç ; evesinde yapılan İstanbul konferanslarının ü ; ç ; ü ; ncü ; sü ; nde konuşmak ü ; zere İstanbul ' a gelmişti .

Gelenekç ; i sınıfın ö ; nde gelen bir temsilcisi olan Nasr ' a İslam geleneği , Doğu ve Batı ' da entelektü ; el ü ; retkenlik ve bilgiyle bilginin ü ; retildiği sosyo-kü ; ltü ; rel ortam arasındaki ilişki konularında sorular soruldu .

İslam ' ın Kalbi adlı eserinizin sunuş yazısında bü ; tü ; n ç ; alışmalarınızı ' geleneği korumak ' iç ; in yazdığınızı sö ; ylü ; yorsunuz . Sizin iç ; in gelenek ne demek? Neden bu kadar ö ; nemli bu geleneğin korunması?

Gelenek kelimesi â ; detler , huylar ve tarihsel aktarım gibi bir dizi anlamda kullanılır ama benim iç ; in gelenek , insanlığa vahiy yoluyla verilen kutsal kaynaklı bir gerç ; ekliktir .

Bu ö ; ğretinin , bu kutsal direktifin korunması ve uygulanmasıyla bizim geleneğimiz ortaya ç ; ıkmıştır . Aynı şey Batı medeniyeti iç ; in de geç ; erlidir . Hıristiyan medeniyeti Hazreti İsa ' nın gelişiyle kurulmuştur . Bu geliş , Hıristiyan geleneğinin başlangıcıdır .

Bu gelenek bü ; tü ; n ç ; eşitleriyle kutsal Hıristiyan mimarisi , teolojisi , etiği ve farklı sosyal yapılarını ortaya ç ; ıkarmıştır . İslam ' da ise Kur ' an vahyi vardır .

Bu da İslam geleneğinin başlangıç ; noktasıdır ve bundan sanatıyla , sosyal yapısıyla , kanunlarıyla bü ; tü ; n bir İslam medeniyeti doğmuştur . Bu geleneği korumak ö ; nemlidir ; ç ; ü ; nkü ; Allah ' tan gelmektedir ve gerç ; ek hakikat odur .

Yani tarihselcilerin kutsal metinlerin kü ; ltü ; rel bağlamın ü ; rü ; nü ; olduğu yö ; nü ; ndeki tezlerini desteklemiyorsunuz . . .

Biz o tezi tü ; mden reddediyoruz . Allah mesajını gö ; nderdiği insanların diliyle konuşmuştur her zaman , ama vahyin sosyolojik aç ; ıklaması kabul edilemez .

Bö ; ylesi bir fikir tamamen gelenek karşıtıdır . 14 asırdır bü ; tü ; n Mü ; slü ; manlar Kur ' an ' ın Allah ' tan geldiğine ve İslam ö ; ncesi Arap toplumunun veya Mekke ' nin bir ü ; rü ; nü ; olmadığına inanırlar .

Peki vahyin Kur ' an ' ın Allah ' tan Hazreti Peygamber ' in kalp ve zihnine indirilişi ile bu indirilenin Hazreti Peygamber tarafından anlaşılış keyfiyeti arasında bir ayrım yapıyor musunuz? Bazıları bu ikincisinin tarihsel olduğunu iddia ediyor .

Hayır , Hazreti Peygamber , Allah tarafından seç ; ilmiştir ve hatalara karşı korunmuştur . Cebrail de onu hatalardan alıkoymakla sorumluydu . Peygamber ' in Kur ' an ' ı anlayış keyfiyeti , bizim Kur ' an ' ı doğru anlamamızın garantisidir .

İslam dü ; nyasında eğitim malzemesi anlamında Batı yazımına bağımlılık var . Siz geleneği korumaktan bahsediyorsunuz ama eğer en ö ; nemli konularda bile yabancı bir geleneğe bağımlı kalıyorsak bunu nasıl sağlayacağız?

Eğer bö ; yle devam edersek sağlayamayız . Aç ; ıkç ; ası bu , zaten iki asırdır bü ; yü ; k oranda yok etmiş olduğumuz medeniyetimizin tü ; mden tahribiyle sonuç ; lanacaktır .

Eğitim , ç ; ok ama ç ; ok anahtar bir konu . Batılılar İslam dü ; nyasını sö ; mü ; rgeleştirmeye başladıklarında Akdeniz ' de deniz kuvvetlerini kullandılar . Sonra Kuzey Afrika ' da kara kuvvetlerini devreye soktular . Ama her ikisini de İslam dü ; nyasını eğitim yoluyla kontrol altına alma ç ; abası takip etti .

Tabii doğa bilimlerinde Mü ; slü ; manlardan ç ; ok daha iyi durumdaydılar ve Mü ; slü ; manlar bu kontrolü ; kabullendiler . Kısa zamanda Batı eğitim sistemi İslam dü ; nyasında yaygınlaştı . Evet , Batı bilimlerini ö ; ğretmeliydik ama Batılı bir perspektifle değil .

Kendi eğitim sistemimizi yeni baştan inşa etmeliydik . Bakın ilahiyat bilimleri bile ç ; oğu yerde Batı ' nın zayıf yö ; ntemlerini takip ediyor . Zayıf yö ; ntemler diyorum , zira Batılı teoloji varlığını devam ettiremeyecek kadar zayıf bir teolojidir .

Ü ; niversite ne kadar evrensel bir kavram? İslami bir ü ; niversiteden bahsedebilir miyiz mesela?

Her tü ; rlü ; bilgi ile o bilginin bilgi olarak kabul edildiği dü ; nya gö ; rü ; şü ; arasında her zaman bir ilişki olmuştur . Bu konu şü ; phe gö ; tü ; rmez . Modern dö ; nem ö ; ncesi bü ; tü ; n medeniyetlerde dü ; nya gö ; rü ; şü ; din tarafından şekillendirilmişti .

Bu , bü ; tü ; n medeniyetler iç ; in , Hint , Ç ; in ve İslam medeniyetleri iç ; in doğrudur . Batı etkisi dü ; nyada yayılıp durduğundan kendisini dinden bağımsız olarak gö ; ren Batılı dü ; nya gö ; rü ; şü ; de yayıldı . Ama orijininde Hıristiyan dü ; nya gö ; rü ; şü ; nden bağımsız değildi Batı medeniyeti .

17 . yü ; zyılda icat edilen sekü ; ler paradigma da hakikatin doğası hakkındaki gö ; rü ; şleri aç ; ısından aslında bir yalancı dindi . Muğlak bilgi yoktur . Bilgi her zaman bir dü ; nya gö ; rü ; şü ; ç ; erç ; evesinde , hakikatin doğasına hususi bir bakış ç ; erç ; evesinde var olur .

' İslami bir ü ; niversite olabilir mi? ' demiştik . Bö ; yle bir ü ; niversite var mı yeryü ; zü ; nde?

1970 ' te Mekke ' de ilk Dü ; nya İslam Kongresi dü ; zenlendiğinde bu gü ; ndeme gelmiş ve bunu takiben Malezya , Nijerya , Pakistan ve diğer bazı yerlerde İslam ü ; niversiteleri aç ; ılmıştı . Bunlara İslam ü ; niversitesi deniyor ama gerç ; ekte İslami değiller .

Evet şeriat , Arapç ; a ve İslam tarihi gibi konuları ö ; ğretiyorlar ama diğer bilim alanları ö ; ğretime entegre edilmiş değil . Başka yerlerde eski medreselerin modernizasyonu yoluna gidildi .

Ö ; rneğin Ezher Ü ; niversitesi . Buralarda da ü ; niversite İslami olabiliyor ama mesela tıp fakü ; ltesi olmuyor . Tıp fakü ; ltesinde İslam tıbbı ö ; ğretilmiyor .

Mimari fakü ; ltesinde Mü ; slü ; man mimarlar yetişmiyor . Bunlar Batı mimarisini Mü ; slü ; man bir isimle kopyalıyorlar . Mimarın ismi John yerine Ahmed oluyor . Ama yine de bir İslami ü ; niversite mü ; mkü ; ndü ; r .

Bunun iç ; in gerekli olan İslami , felsefi dü ; nya gö ; rü ; şü ; nasıl diriltilecek?

Bü ; tü ; n ö ; nemli entelektü ; el dö ; nü ; şü ; mlerin ç ; oğunluk değil azınlık tarafından başlatıldığına inanıyorum . Modern bilimsel dü ; nya gö ; rü ; şü ; ortaya ç ; ıktığında , yani Galile dö ; neminde , Avrupa ' da onu anlayan ve kabul eden insan sayısı 20 ' den fazla değildi . Dediğim gibi , dö ; nü ; şü ; m her zaman azınlık tarafından gerç ; ekleştirilir .

İslam dü ; nyasında bu değişimi sırtlanabilecek entelektü ; eller yetişiyor mu?

Kesinlikle! Elli yıl ö ; nce İslam dü ; nyasında sadece iki tip entelektü ; el bulunurdu . Birincisi geleneksel ulema , yani Arapç ; a , kelam ve İslam fıkhı konularının bü ; yü ; k alimleriydi .

İkincisi ise tamamen Batılılaşmış entelektü ; ellerdi ama Allah , Batı bilimsel dü ; şü ; ncesinde yoktur . Ama elli yıl sonra bugü ; n Tü ; rkiye , Malezya , Endonezya , İran ve Pakistan gibi ü ; lkelerde genç ; entelektü ; eller ortaya ç ; ıktı .

Bunlar Derrida veya Heidegger hakkında yazarken bile İslam geleneği perspektifinden konuşmaya ç ; alışıyorlar . Bu , ç ; ok ç ; ok iyi bir işaret . Elli yıl ö ; nce bu yoktu . Bu aç ; ıdan gelecek hakkında ç ; ok ü ; mitliyim . Bü ; tü ; n hayatımı bu kuşağın yetişmesine adadım ve inşallah bir şeyler olacak .

Ama İslam dü ; nyasında hâ ; lâ ; daha bir entelektü ; el kısırlık var . Ö ; yle değil mi?

Ben bö ; yle gö ; rmü ; yorum meseleyi . İşte İran ' da ö ; nde gelen bazı bilim adamları fizik ve nü ; kleer bilim alanında bir sü ; rü ; şeyler başardılar . İslam ' ın Batı bilimine ç ; ok da bü ; yü ; k bir katkı sağlayamamış olmasının sebebi kü ; ltü ; reldir .

Bilimsel bir problem değil yani . Biz ö ; zgü ; venimizi , kendi kendimize gü ; venimizi kaybettik ve sadece Batı ' yı kopya etmeye ç ; alıştık . Mü ; kemmel Tü ; rk veya Arap kalp cerrahları var Amerika ' da . Ama bu başarıları kendi medeniyetine mal etme ayrı bir şeydir . Bu da ö ; zgü ; ven yokluğundan dolayı olmadı .

Batı ' nın durumu nasıl? Felsefeciler noktasından bakıldığında Batı da bir tü ; r felç ; geç ; iriyor gibi . . .

Batı bugü ; n ç ; ok ama ç ; ok ciddi bir entelektü ; el kriz geç ; iriyor . İnsanların bunun farkında olmamasının sebebi , teknolojinin ve Batı askerî ; kudretinin gü ; cü ; .

Tam da Roma İmparatorluğu ' nun son dö ; nemlerini andırıyor . O zaman da Roma lejyonlarları Libya ' yı kontrolleri altında tutabildiği mü ; ddetç ; e yanlış giden bir şey yokmuş gibi gö ; rü ; lü ; yordu . Şimdi ç ; ok benzer bir durum yaşanıyor . Batı felsefesi artık bir ç ; ıkmaz sokakta .

Heidegger bile , ' Batı felsefesi benimle bitmiştir . ' demişti . Bir felsefi kriz var ve onun da yol aç ; tığı dinî ; bir kriz var . Bunların da dışında bir ç ; evre krizi var ki Batı yaşam tarzını , dü ; nya gö ; rü ; şü ; nü ; değiştirmediği mü ; ddetç ; e ç ; ö ; zü ; lemeyecek bir kriz bu .

Bunu da yapmaya hazır değiller . Sü ; rekli kozmetik ç ; ö ; zü ; mler ü ; retiyorlar . Meksika Kö ; rfezi ' nde yaşananlara bakın . Bu , insanlık tarihinin bü ; yü ; k bir trajedisi .

Ama kimse bu konuda konuşmak istemiyor . Evet , Batı bü ; yü ; k bir kriz yaşıyor ve bu aşamada Batı ' yı kö ; rü ; kö ; rü ; ne taklit etmeye ç ; alışmak bir intihar olur .

Peki Batı bu duruma nasıl geldi?

Kur ' anî ; terminolojiyi kullanmak gerekirse Batı ' nın toplumsal liderleri ahiretlerini dü ; nyalarına feda ettiler de ondan oldu bu . Bü ; yü ; k Alman şair Goethe , Faust ' unda bu durumdan bahseder .

Faust , gü ; ç ; ve teknolojiye sahip olmak iç ; in şeytanla anlaşır ve ruhunu şeytana satar . Aynen onun gibi maddi kazanımlar ve insanın dü ; nyevi refahı iç ; in her şey feda edildi . Ama insanın manevi ihtiyaç ; ları da vardır .

Batı demokrasisi iç ; in de mana buudu eksik deniyor . Demokrasiyi manevi ihtiyaç ; larımızı da karşılayabilecek bir şekilde geliştirmek mü ; mkü ; n mü ; peki?

Ö ; ncelikle demokrasi bir metot , bir değerler sistemi değil . Daha fazla insanın katılımını sağlamaya ç ; alışan bir yö ; netim metodu . Ama bakın Osmanlı dü ; nyasına . İstanbul ' da ç ; ok gü ; ç ; lü ; sultanlar bulunuyordu ve pek ç ; ok insan Osmanlı ' da demokrasi olmadığını iddia etmiştir .

Ama kö ; ylerde muhtarları kim seç ; iyordu? Bunlar bü ; tü ; n Anadolu ' yu yö ; netiyorlardı . Topkapı Sarayı ' ndaki sultan atamıyordu bunları . Yerel halk seç ; iyordu .

Yani o zamanlarda İslam toplumunda ciddi bir iç ; demokrasi vardı . Buna bakarak daha makro dü ; zeyde bir İslami demokrasi modeli geliştirebiliriz ve bunu yaparken manevi değerlerimizi de kurban etmemiz gerekmez .

Ama Mü ; slü ; manların bunun ü ; zerinde ç ; alışması lazım ve kabul etmeliyiz ki politika alanındaki durumumuz iç ; ler acısı .

Son 200 yılda İslam dü ; nyasında idari gü ; ç ; sü ; rekli olarak arttı , azalmadı . Basamak basamak ç ; oğaldı . Sonuç ; olarak bü ; tü ; n mü ; esseselerimiz yıkıldı .

Şimdi dö ; nü ; p Batı geleneği ile bina edilmiş modelleri kullanmaya ç ; alışıyoruz . Bunlar da her zaman işe yaramıyorlar ; ç ; ü ; nkü ; farklı bir medeniyetin ü ; rettiği kurumlar bunlar . Bizim ihtiyacımız olan sadece uyarlama değil , aynı zamanda orijinalite .

Demokrasi Batı ' da da ideal bir durumda değil . Batı ' da para bireyden ç ; ok daha gü ; ç ; lü ; . Bunu Amerika ' da gö ; rü ; yoruz . Eğer milyoner değilseniz partinin adayı olmak iç ; in başvuruda bile bulunamazsınız .

Son bir soru : Orijinal ve yenilikç ; i fikirlerin yeşermesi iç ; in ö ; zgü ; rlü ; k ortamının olması gerektiği sö ; ylenir . Tü ; rkiye ' deki ö ; zgü ; rlü ; k ve demokrasi ortamını bu anlamda nasıl değerlendiriyorsunuz?

Ö ; ncelikle şu ' yenilikç ; i fikirler ' meselesine değinmek isterim . ' Doğru ' kelimesine ne oldu? Bu konuda doğruluk nerede? Her yenilikç ; i fikir iyi fikir değildir .

Siyaseten Karl Marx ' ın gayet de yenilikç ; i olan fikirlerinin aynı zamanda iyi olduklarını sö ; yleyemeyiz . Marx ' ın ö ; lü ; mü ; nden sonraki bir yü ; zyıl boyunca on binlerce insanın ö ; lü ; mü ; ne sebep oldu bu fikirler . Yani asıl kriter doğruluk olmalı .

Her toplumda fikirlerin test edildikleri ve sadece doğru fikirlerin hayatta kalabildiği bir ambiyans olmalıdır . Altın ç ; ağında İslam medeniyeti bö ; yle bir ambiyans oluşturabilmişti . Aksi olsaydı o muhteşem filozofları yetiştiremezdi .

İnsanlar birbirleriyle Allah ' ın birliği dışında her konuda tartışabiliyorlardı . Tevhid her şeyin ü ; stü ; nde bir şemsiye gibiydi . Onun iç ; inde net bir tartışma ö ; zgü ; rlü ; ğü ; vardı .

Ama bunu kaybettik artık . Son asırda modernizmin yü ; kselişiyle birlikte daha da kısıtlayıcı bir durum ortaya ç ; ıktı . Ö ; zgü ; rlü ; k adına o İslami ambiyans atmosferi tü ; mden yıkıldı .

İnsanlar ö ; zgü ; rdü ; ler ama sadece Batılı fikirleri ifade etmekte ö ; zgü ; rdü ; ler . Yoksa hapse atılıyorlardı .

Bugü ; n Tü ; rkiye ' deki atmosfer oldukç ; a iyi durumda . İdeal olduğunu sö ; yleyemem ama eğer entelektü ; el ü ; retkenlik alanında iki ü ; lke sayacaksak bunlar Tü ; rkiye ve İran ' dır .

Bü ; tü ; n bilimsel gelişmelerin kalbi olan saf felsefe diğer İslam ü ; lkelerinden daha fazla bu iki ü ; lkede ü ; retiliyor .

Ben Tü ; rkiye ve İran ' ın entelektü ; el konulara ciddi olarak eğilen kitapları en fazla basan iki ü ; lke olduğunu dü ; şü ; nü ; yorum .

Zaman