'Kanuni Devrinin Dehası'Nın Minyatürleri Çinide Hayat Buldu

Kütahya'da yaşayan çini sanatçısı Fahri Çetinkaya, 2014 senesinin, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütünce (UNESCO) "Matrakçı Nasuh Yılı" ilan edildiği bu sanat dehasının minyatürlerinden bazılarını çiniye işleyerek koleksiyon oluşturdu.
Çetinkaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 1982'den bu yana çinicilikle uğraştığını söyledi.

Tarihsel ağırlıklı çalışmaları kapsamında geçen yıl Piri Reis'in dünya haritasını 59 parça çiniye işleyerek koleksiyon oluşturduğunu belirten Çetinkaya, bunlardan bazılarının, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca müzelerde sergilenmek üzere seçildiğini anlattı.
Piri Reis koleksiyonundan sonra onunla aynı dönemde yaşayan Matrakçı Nasuh'un minyatürlerini çiniye işlediğini belirten Çetinkaya, şöyle devam etti:
"Matrakçı Nasuh, Kanuni döneminde çok önemli bir minyatür sanatçısı olarak tarihteki yerini almıştır. Kanuni Sultan Süleyman, Irak seferine gittiği zaman geçtiği güzergahları resmeden bir minyatür sanatçısıdır. Bağdat, Tebriz, Kerbela, Halep gibi şehirleri de resmetmiştir. Koleksiyonumuz 19 parçadan oluşuyor. Bu eserlerimiz, çeşitli ebatlarda karo, vazo, tabak ve kaselerden oluşuyor. Bunlara, haritaların yanı sıra bir de mozaik çeşnisi katmak istedim. Bu 19 parçayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın düzenleyeceği Matrakçı Nasuh Yılı etkinliklerinde sergilemeyi planlıyoruz."
-"Hoş bir tevafuk oldu"
Eserlerinin özelliklerine ilişkin bilgi veren Çetinkaya, Matrakçı Nasuh'un harita ve minyatürlerini çini ve tabaklara resmedip mozaikle bütünleştirdiğini aktardı.
Usta minyatürcünün, çizimlerinde nadide ve uyumlu renkler kullandığına işaret eden Çetinkaya, "Bu renklere sadık kalmaya çok dikkat ettik. İlk önce tasarımı, tabağa yerleştirilmesi, çizimleri, tahriri, boyaması, kurutulması ve sırçası geliyor. Bu, çok meşakkatli bir iş. Bunları yaparken fırınlarda pek çok parça kırıldı ama yılmadan, özveri ve titizlikle çalıştık" diye konuştu.

Çetinkaya, Piri Reis ile Matrakçı Nasuh koleksiyonlarını oluştururken ilginç bir benzerlik yaşadığına değindi. Piri Reis koleksiyonunu yaptığı sırada UNESCO'nun, 2013'ü "Piri Reis Yılı" ilan ettiğini hatırlatan Çetinkaya, "Bu, bizim için güzel bir tevafuk oldu. Yine bu yıl da Matrakçı Nasuh'u çalıştığım sırada UNESCO bu yılı da 'Matrakçı Nasuh Yılı' ilan etti. Bu da bizim için ayrıca hoş bir tevafuk oldu" ifadesini kullandı.
-Matrakçı Nasuh
Bazı tarihi kaynaklarda yer verilen bilgilere göre, tam adı "Nasuh bin Karagöz bin Abdullah el-Bosnavi" olan Matrakçı Nasuh, 1480 yılında doğdu.
Ölüm tarihi kesin olarak bilinmeyen Matrakçı Nasuh'un, Saraybosna'da doğduğu sanılıyor. Çeşitli kaynaklarda onun 1547'den, 1551'den, 1553'ten sonra ölmüş olabileceği ileri sürülüyor. Matrakçı Nasuh'un ölüm tarihi bazı kaynaklarda 1564 olarak geçiyor.
Sultan 2'nci Bayezid döneminin (1481-1512) sonlarına doğru Enderunda eğitim gördüğü ve sonra matematik eğitimcisi olarak öğrenci yetiştirdiği biliniyor.
Ünlü bir hattat olan Nasuh, nesih yazı stilinde değişiklikler yaptı ve divani yazı stilinde önde gelen kişilerden biri haline geldi.
Sopalarla oynanan ve bir tür savaş oyunu olan "matrak" adlı sporda ustalığından dolayı "matrakçı" lakabıyla anıldı.
Matrakçı Nasuh'un, minyatür-harita karışımı kendine has bir üslubu bulunuyor. Eserlerinde yeryüzünün kuş bakışı görünümünü resmetti. Buna karşı şekilleri tepeden değil, sanki karşıdan görüyormuş gibi çizdi. Bu resimlerde kuş ve tavşan gibi hayvanlar olsa da insanlar asla belirmiyor. Şehirlerdeki binalar tek tek seçilebiliyor.
Geometri ve matematik alanındaki çalışmaları sonucu uzunluk ölçülerini gösteren cetveller de hazırlayan Matrakçı Nasuh, 1'inci Selim zamanında ona adadığı "Cemalü'l-Küttab" ve "Kemalü'l-Hisab" kitaplarını yazdı. Tarih alanında da çalışan Matrakçı Nasuh, Taberi Tarihini "Mecmaü't-Tevarih" adıyla Türkçeye çevirdi.
O, 3 nüsha olarak yayımlanan Süleymanname kitabında 1520-1537, 1543-1551 ve 1542-1543 yıllarını anlattı. 1537-1538'de yazdığı "Fetihname-i Karabuğ"da ise Kanuni Sultan Süleyman'ın İran seferini ele aldı. Bu kitaplarda, yol boyunca ordunun geçtiği şehirlerin minyatür şeklinde haritalarını çizdi. Çizimleri bugün hem estetik hem de geçmişe ait çok ayrıntılı bilgiler içermesi dolayısıyla şaheser olarak tanımlanıyor.
Nasuh, Kanuni'nin Fransa Kralı 1'inci François'ya destek amacıyla Barbaros Hayreddin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya katıldı ve yol boyunca donanmanın uğradığı limanları da resmetti.