Kökleriyle Topragi Tutan Ebucehil Çalisi Igdir'da Kum Firtinasina Da Set Oldu

BÜLENT MAVZER - Türkiye'de kurak illerin basinda gelen Igdir'da dogada yetisen ve yörede son dönemde korunmasina çalisilan ebucehil çalisi, kökleriyle topragi tutarak kuraklik, rüzgar erozyonu ve kum firtinalarini büyük oranda önledi.

Agri Dagi eteklerinde yer alan Igdir'da ve özellikle Aralik ilçesinde, kuraklik ve rüzgar erozyonunun önüne geçilmesi amaciyla yapilan çalismalar sonucu, ebucehil çalisinin bu olumsuzluklarin önlenmesine katki sagladigi belirlendi.

Yöre sakinlerinin bitkinin bulundugu bölgede hayvanlarini otlattiginin ya da sökerek yakacak olarak kullandiginin tespit edilmesi üzerine, Il Özel Idaresi ve Orman Isletme Müdürlügü görevlileri, ebucehil çalisi olarak bilinen "ephedra distachya"yi bazi kesimlerde çitlerle sararak korumaya aldi.

Bunun üzerine Aralik ilçesi ve kentin erozyon riski tasiyan kirsal kesiminde yayilimi artan çali, Iran, Nahçivan ve Ermenistan sinirindaki binlerce hektar alani sardi.

Metrelerce derine inen kökleriyle topragi tutup az su tüketerek kuraklik ve rüzgar erozyonunu önleyen bitki, geçmiste zaman zaman trafikte aksamalara yol açan kum firtinalarinin da büyük oranda önüne geçti.

Özellikle Agri Dagi eteklerindeki Dilucu bölgesi ile Aralik çevresinde yasanan, sehir merkezi, köyler ile kara yollarini etkileyen kum firtinalari da son dönemde ciddi oranda azdi.

- "Bazi gazlarin olusumunu minimize etmek gerekiyor"

Igdir Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ögretim Üyesi Doç. Dr. Süleyman Temel, AA muhabirine, 17 Haziran'in "Dünya Çöllesme ve Kuraklikla Mücadele Günü" oldugunu, çöllesmeye neden olan faktörlerin bilinmesi gerektigini söyledi.

Parfüm, buzdolabi sogutuculari ve benzeri birçok etken nedeniyle klorofloro karbonlu (CFC) bazi gazlarin olustuguna isaret eden Temel, "Bu gazlar sanayilesme ya da araç egzoz gazi kaynakli olsun atmosferde birikerek zamanla sera etkisi yapar. Bu da ozon tabakasinin delinmesine ve iklim degisikligine neden olur." dedi.

Temel, meteorolojik, tarimsal ve hidrolojik olarak 3 tip kuraklik oldugunu ifade ederek, sunlari kaydetti:

"Bugün Türkiye'nin güney bölgesinde Adana ve Akdeniz kiyi kesimi yari kurak bölgeyse, bundan 50 yil sonra belki kurak bölge olacak. Yagis miktarinin düsüklügü, tarimsal alanda ekilen bitkilerin fazla su kullanan bitkilerden olusmasindan kaynaklanmaktadir. Kurakligi önlemek için CFC dedigimiz bazi gazlarin olusumunu minimize etmemiz gerekiyor. Sadece Türkiye olarak degil dünya olarak bu gazlarin olusumunun azaltilmasi için önlem alinmasi gerekir. Tarimsal alanda ise su kullanimi az olan ürünler ekmemiz gerekiyor. "

- "Ebucehil çali kümesi ortalama 4-5 ton topragi biriktiriyor"

Igdir'daki kurakliga da dikkati çeken Temel, sözlerini söyle sürdürdü:

"Igdir, Türkiye'nin en kurak illerinden biridir. Diger en kurak bölgelerimiz Konya Karapinar, Ankara Sereflikoçhisar Tuz Gölü bölgesidir. Ebucehil çalisi, Igdir'da 13 bin 560 hektar alandaki rüzgar erozyon bölgesinde yillik 200 milimetrelik yagisa ragmen habitat olusturmus, az yagis alan bölgede gelismistir. Bu bitkiler her bir kümede ortalama 4 ila 5 ton arasinda topragi kök bölgesinde biriktirebiliyor."

Temel, üniversite olarak ebucehil çalisiyla ilgili çalisma yaptiklarini dile getirerek, söyle devam etti:

"Çalismada, bölge halkinin hayvanlarini otlatarak bitkiye yogun sekilde baski yaptigi, köklerini sökerek yakacak olarak kullandigi anlasildi. Bu çok yanlis. Topragi yerinde tutan bu bitkiye zarar verilmesi o bölgenin çöllesmeyle karsi karsiya kalmasina neden oluyor. Ebucehil bitkisinin korumaya alinmasi lazim. Bu bitkinin korunmasiyla ilgi bölgede büyük oranda çalisma var."

- "Yok olmasi durumunda yöremiz adeta çöl haline gelecektir"

Aralik Belediye Baskani Mustafa Güzelkaya da Igdir'da en az yagis görülen ilçenin Aralik oldugunu aktardi.

Ilçenin Konya Karapinar'dan sonra en fazla rüzgar erozyonu olan alan oldugunu vurgulayan Güzelkaya, "Yöremizde geçmiste rüzgar erozyonu ve kum firtinalari çok oluyordu. Fakat ebucehil çalisi korumaya alindiktan sonra rüzgar erozyonu kismen kesildi. Bu bitkinin yok olmasi durumunda yöremiz adeta çöl haline gelecektir." degerlendirmesinde bulundu.