Kriz, vergi gelirlerini düşürdü

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi birçok ülkede vergi gelirleri düştü.

OECD'nin Gelir İstatistikleri 2010 raporuna göre, geçen yıl OECD bölgesinde vergi gelirlerinin gayri safi yurt içi hasılaya (GSYH) oranı (vergi yükü) geriledi. Rapora göre, OECD bölgesinde 2006 ve 2007 yıllarında yüzde 35,4 olan vergi yükü oranı, önceki yıl yüzde 34,8'e ve 2009 yılında da tahminen yüzde 33,7'ye düştü. 

2008 yılıyla karşılaştırıldığında geçen yıl vergi yükü 17 ülkede düşerken, 7 ülkede arttı. GSYH içinde vergi oranının düşük kalması doğrudan vergi yükünün düşük olduğu anlamına gelmeyebiliyor. Yasal olarak bir ülkede vergi yükü yüksek bile olsa, kayıt dışı ekonomi büyük boyutlardaysa, vergi gelirlerinin GSYH oranı düşük kalabiliyor. Vergi yükü yasal olarak yüzde 40'larda olsa dahi, vergi kaçırma, dolayısıyla kayıtdışı ekonomi yüksek ise bu ülkede vergi gelirlerinin GSYH'ye oranı yüzde 20-25'lere kadar inebiliyor. 

OECD'nin raporu, 2009 yılı için üye 33 ülkeden 28'inin verdiği geçici rakamlara dayanarak hazırlandı. 2008 yılında yüzde 34,8 olan vergi yükü oranının geçen yıl yüzde 1'den fazla azalarak, yüzde 33,7'ye düştüğü tahmin ediliyor. OECD'de en yüksek vergi yükü oranı 2005 yılında yüzde 35,5 olmuştu. Vergi yükü oranı OECD ülkelerinin yarısında üst üste iki yıl düşerken, bu oran Kanada, Fransa, İzlanda, İrlanda, Yeni Zelanda, Norveç ve İngiltere'de üst üste üç yıl geriledi. 

IMF ve AB'den yardım alan Yunanistan'ın 2008 yılında yüzde 32,5 olan vergi yükü oranın geçen yıl yüzde 29,4'e, İrlanda'nın ise 2008 yılında yüzde 28,7 olan vergi yükü oranının ise 2009 yılında yüzde 27,8'e düştüğü öngörülüyor.
OECD raporunda, geçen yıl vergi gelirlerinin Türkiye, İsviçre ve Lüksemburg hariç bütün ülkelerde düştüğü ifade edildi.

VERGİ YÜKÜ YÜKSEK VE DÜŞÜK ÜLKELER
OECD raporuna göre, geçen yıl en yüksek vergi yüküne sahip ülke yüzde 48,2 ile Danimarka oldu. Danimarka'yı yüzde 46,4 ile İsveç ve yüzde 43,5 ile İtalya takip etti. Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa ve Norveç'in vergi yükü oranı yüzde 40'ın üzerinde olurken, en düşük vergi oranı yüzde 17,5 ile Meksika oldu. Meksika'dan sonra en düşük vergi oranına yüzde 18,2 ile Şili ve yüzde 24 ile ABD sahip oldu. 

Türkiye, geçen yıl yüzde 24,6 ile 28 ülke içinde en düşük vergi oranı sıralamasında 25'inci sırada yer aldı. Türkiye'nin 2008 yılında vergi yükü oranı yüzde 24,2 iken, bu oran Meksika'da yüzde 21, Şili'de yüzde 22,5 ve ABD'de yüzde 26,1 olarak kayıtlara geçti. 

Rapora göre, 2007 ve 2009 yılları arasında vergi yükü oranı yüzde 5'den fazla azalan ülkelerden İspanya'da bu oran yüzde 37,3'den yüzde 30,7'ye, İzlanda'da yüzde 40,6'dan yüzde 34,1'e ve Şili'de yüzde 24'ten yüzde 18,2'ye geriledi. Yunanistan, İrlanda, Yeni Zelanda ve ABD'de 2007 ve 2009 yılları arasında vergi yükü oranı yüzde 3-4 oranında düştü. 2008 ve 2009 yılları arasında ise vergi yükü oranı yüzde 3'den fazla düşen ülkeler Şili (yüzde 4,3), Meksika (yüzde 3,5) ve Yunanistan (yüzde 3,2) oldu. 

Bu arada 2007 yılında yüzde 12,9 olan gelir vergisi ve kurumlar vergisinin GSYH'ye oranı, 2008 yılında yüzde 12,5'e düştü. 2007 ve 2008 yılları arasında, kurumlar vergisi gelirlerindeki düşüş, toplam vergi yükündeki düşüşün yarısını oluştururken, bunu tüketim vergisi ve gelir vergisi izledi.

VERGİ YAPISINDA TARİHİ DEĞİŞİMLER
OECD ülkelerinde, 1965 yılında toplam hükümet gelirlerinde yüzde 18 olan sosyal güvenlik katkıları 2008 yılında yüzde 25'e çıkarken, kurumlar vergisi yüzde 9'dan yüzde 10'a yükseldi. 1965 yılında gelir vergisinin payı yüzde 26 iken 2008 yılında bu oran yüzde 25'e geriledi. 

1965 yılında yüzde 36 olan tüketim vergisinin payı 2008'de yüzde 30 oldu. Ancak mal ve hizmetler vergisi esaslı değişiklik geçirdi. 1960 yılında toplam hükümet gelirlerinde yüzde 12 olan katma değer vergisi (KDV) oranı 2007 yılında yüzde 20'ye çıktı. Bununla birlikte özel tüketim vergilerinin oranı yüzde 24'ten yüzde 10'a geriledi. Emlak vergilerinin toplam hükümet gelirlerindeki oranı 1965 yılında yüzde 8 iken 2008 yılında bu oran yüzde 5'e indi. (AA)