WASHINGTON – GÜLBİN YILDIRIM – Son yıllarda yavaşlayan küresel savunma sanayisi, 2016’da giderek artan terör tehlikesi ve jeopolitik gerilimler nedeniyle yükselen askeri harcamalarla yeniden ivme kazanıyor.
Küresel savunma harcamalarında başta dünyanın en büyük savunma sektörüne sahip ABD ve diğer ülkelerin bütçe kesintileriyle başlayan düşüş eğiliminin, 2016’da sona ermesi bekleniyor.
Bu beklentiye yol açan faktörlerin başında ise dünya geneline yayılan terör saldırılarının yanı sıra birçok bölgede tırmanan jeopolitik gerilimler geliyor.
Söz konusu gelişmelerden etkilenen birçok ülkenin savunma bütçelerini artırmaya başlaması, son yıllarda inişe geçen sektörün kalkışa hazırlandığı şeklinde değerlendiriliyor.
- Terör saldırılarında ölenler yüzde 82 arttı
ABD Dışişleri Bakanlığının her yıl hazırladığı terör raporlarına göre, 2014’te dünyada 13 bin 463 terör eylemi gerçekleştirildi. Bu saldırılarda 32 bin 727 kişi hayatını kaybetti. Bir önceki yıl meydana gelen 9 bin 707 terör saldırısında ise 17 bin 891 kişi öldürülmüştü.
Bu rakamlar, terör olaylarının 2013-2014 yıllarında yaklaşık yüzde 40, teröre verilen canların ise yüzde 82 arttığını ortaya koydu.
Bakanlığın 2015’te meydana gelen terör saldırılarına ilişkin istatistikleri henüz açıklanmasa da uzmanlar hem saldırı hem de ölen kişi sayısının önceki yıllardan daha yüksek olacağını tahmin ediyor.
- 2015’in en kanlı saldırıları
Özellikle DAEŞ ve El-Kaide bağlantılı militanların Asya, Avrupa ve Afrika’da gerçekleştirdiği büyük çaplı eylemlerin, 2015’in terör bilançosunu ağırlaştıracağı belirtiliyor.
Geçen yıl en çok kişinin hayatını yitirdiği terör saldırılarının başında DAEŞ’e biat ettiğini açıklayan Boko Haram’ın, Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Baga kentine yönelik operasyonları geldi. Ocak ayında yaşanan 5 günlük saldırılar süresince 2 bini aşkın insanın öldürüldüğü sanılıyor.
Bu katliam gibi saldırıyı, Rusya’ya ait bir yolcu uçağının DAEŞ militanlarınca Sina Yarımadası üzerinde düşürülmesi sonucu 224 kişinin, yine DAEŞ’in Türkiye sınırına yakın Kobani’ye (Ayn el Arap) girmesiyle en az 223 kişinin, El-Kaide bağlantılı Eş-Şebab örgütünün, Kenya'nın kuzeydoğusunda Somali sınırındaki Garissa Üniversitesine düzenlediği saldırıda 147 kişinin hayatını kaybettiği terör olayları takip ediyor.
Tüm dünyada büyük yankı uyandıran ve 129 kişinin ölümüne neden olan Paris saldırıları ise en kanlı terör eylemleri listesinde yedinci sırada yer alıyor.
- ABD, İngiltere, Almanya, Fransa
Birçok ülkenin güvenlik önlemlerini en yüksek seviyeye çıkarmasını sağlayan terör saldırıları, doğal olarak savunma bütçelerinin de artırılmasına yol açtı.
İngiltere Başbakanı David Cameron, Paris saldırılarının ardından ülkesinin savunma bütçesini yaklaşık 18 milyar dolar artıracağını açıkladı. Fransa parlamentosu ise henüz Paris saldırısı yaşanmadan önce geçirdiği yasa tasarısında, savunma bütçesini 671 milyon dolar artırarak 32 milyar dolara çıkarmıştı. Söz konusu yasa tasarısında haftalık mizah dergisi Charlie Hebdo’nun, Paris’teki binasına düzenlenen silahlı saldırı etkili olmuştu. Almanya da savunma bütçesini 2020’ye kadar yüzde 6,2 (yaklaşık 8,5 milyar dolar) artırma kararı aldı. Dünyanın en büyük savunma sektörüne sahip ABD de 2011 yılından bu yana ciddi kesintiler yaptığı savunma bütçesini, 2016’da 22 milyar dolar artırarak 607 milyar dolara yükseltti.
Adı geçen bu ülkeler ve daha birçoğunun savunma bütçelerini artırma kararlarındaki ortak vurgu ise yükselen terör tehlikesiydi.
- Küresel savunma gelirleri yüzde 2,7 artacak
Bununla birlikte ülkeleri, savunma bütçelerini genişletilmeye iten tek faktör artan terör değil. Son yıllarda dünyanın birçok bölgesinde yaşanan jeopolitik gerilimler de silah yatırımlarında büyük rol oynuyor.
Deloitte’in '2016 Küresel Havacılık, Uzay ve Savunma Sanayi Görünümü' raporunda, savunma ve askeri ürünlere yönelik talebin Orta Doğu, Doğu Avrupa, Kuzey Kore ve Çin Denizi’ndeki bölgesel gerilimlerden kaynaklanan belirsizlik nedeniyle artacağı öngörülüyor.
Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Hindistan, Güney Kore, Çin, Japonya, Rusya ve Hindistan gibi ülkelerin yeni nesil askeri ekipmanlar için savunma bütçelerini artırdığına dikkati çeken rapora göre, küresel savunma gelirleri 2016’da artan terör eylemleri ve jeopolitik gerilimler yüzünden yüzde 2,7 artacak.
Bu oran, sektörün geçen yıl yüzde 1,3 daraldığı göz önüne alındığında oldukça iyi bir sıçrama olarak değerlendiriliyor.
- Savunma sektörüne yarayan jeopolitik gerilimler
Geçen yılki jeopolitik anlaşmazlıklar arasında Çin'in, Güney Çin Denizi'nde denizi doldurarak, yapay adacıklar oluşturmaya yönelik faaliyetleri öne çıkıyor. İddialara göre, Çin'in 3 kilometre uzunluğunda ve 200-300 metre genişliğinde inşa ettiği adacık, uçakların iniş kalkış yapabilmeleri için yeterli büyüklüğe sahip.
Çin'in bu adayı askeri amaçlar için kullanabileceğinden şüphelenen bölge ülkelerinin, ABD’yi yeniden bölgeye davet etmesi ve Amerikalıların bu davete savaş gemileriyle icabet etmesi gerilimin daha da yükselmesine yol açtı.
Japonya hükümeti, geçen aralık ayında Çin'in, birçok ülkenin hak iddia ettiği bu bölgede yapay ada oluşturmasına karşılık olarak yaklaşık 30 milyar dolarla tarihindeki en büyük savunma bütçesini onaylamıştı.
Öte yandan, dünyanın en büyük ikinci savunma bütçesine sahip Çin'in, ekonomisindeki yavaşlamaya rağmen askeri harcamalarını artırmayı sürdüreceği öngörülüyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün (SIPRI) analizlerine göre, ülke 2014'te 216 milyar dolara ulaşan savunma bütçesini, 2020'ye kadar her yıl ortalama yüzde 7 genişletecek.
Ayrıca Şubat 2014'ten bu yana Doğu Ukrayna'ya askeri müdahalelerde bulunan Rusya'nın da petrol fiyatlarındaki rekor düşüş ve uluslararası yaptırımlar nedeniyle krize sürüklenen ekonomisine karşın savunma bütçesini artırabileceği belirtiliyor.
Son olarak, Tahran ve Riyad arasında Şii din adamı Nemr Bakır en-Nemr'in de aralarında bulunduğu 47 kişinin idam edilmesini takiben hızla gerilen ilişkiler ve Kuzey Kore'nin nükleer denemeleriyle yükselen tansiyon da savunma sektörünün ekmeğine yağ sürecek gelişmeler olarak öne çıkıyor.
Küresel Savunma Sanayisi 2016'Da Toparlanacak
2015'te yüzde 1,3 daralan küresel savunma sanayisinin, bu yıl artan terör saldırıları ve jeopolitik gerilimlerle tekrar büyümeye başlayacağı öngörülüyor ABD Dışişleri Bakanlığının yıllık terör raporlarına göre, dünya genelindeki terör saldırılarında ölenlerin sayısı 2014'te bir önceki yıla kıyasla yüzde 82 artarken, 2015'teki terör bilançosunun bundan daha ağır olabileceği tahmin ediliyor Aralarında ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Japonya ve Çin'in de bulunduğu birçok ülke, büyüyen terör tehdidi ve jeopolitik gerilimler nedeniyle savunma bütçelerini genişletirken, bunun son 3 yılda zayıflayan küresel savunma sanayisini yeniden canlandırması bekleniyor Deloitte '2016 Küresel Havacılık, Uzay ve Savunma Sanayi Görünümü' raporuna göre, küresel savunma gelirleri 2016’da artan askeri harcamalar sayesinde yüzde 2,7 artacak.
