Tü ; rkiye ' de sorunun ç ; ö ; zü ; mü ; iç ; in birç ; ok kuruluş onlarca rapor hazırladı . Fakat raflarda kalan raporlar hayata geç ; irilemedi . Rahmetli Turgut Ö ; zal ' ın ç ; ö ; zmek iç ; in yaptığı girişimler sonuç ; suz kaldı . Şimdi AK Parti hü ; kü ; meti sorunu ç ; ö ; zmek iç ; in ç ; alışıyor . 2005 yılında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ' ın Diyarbakır gezisinde sö ; ylediği ' Kü ; rt sorunu bu milletin bir parç ; asının değil , hepsinin sorunudur . Benim de sorunumdur . ' aç ; ıklaması ö ; nemli ç ; ıkış noktası oldu .
Sorunun ç ; ö ; zü ; mü ; iç ; in 3 yıldır yapılan ç ; alışma ' aç ; ılıma ' dö ; nü ; ştü ; . Fakat raporların hazırlandığı dö ; nemlerde yaşanan tartışmalar yeniden başladı . Yıllarca gö ; rmezlikten gelinen veya ' gü ; venlik meselesi ' olarak bakılan Kü ; rt sorunu , yine ü ; lke gü ; ndeminde . Tü ; rkiye ' de şimdiye kadar ç ; eşitli kuruluşlar tarafından sorunun ç ; ö ; zü ; mü ; ne yö ; nelik atılacak adımları iç ; eren 21 rapor hazırlandı .
İlk raporu İsmet İnö ; nü ; hazırladı . 1935 yılında Atatü ; rk ' ü ; n emriyle Doğu ve Gü ; neydoğu illerini , ilç ; elerini adım adım dolaşan dö ; nemin Başbakanı İsmet İnö ; nü ; ' nü ; n hazırladığı ' ç ; ok gizli ' rapor , Tü ; rkiye ' nin bugü ; n tartıştığı tü ; m konuların 74 yıl ö ; nceki sorunlarla aynı olduğu anlaşılıyor .
' Ağrı ' da Kü ; rtlerin medenileşip , sü ; kunet bulmaları bile kardır . ' denilen raporda , Karakö ; se ' nin hü ; kü ; mete bağlı bir Kü ; rt şehri olduğu belirtilirken , Erzincan ' ın Kü ; rt merkezi olması halinde Kü ; rdistan ' ın kurulmasından korkulacağı ifade ediliyor . Rapor , ' Diyarbakır , kuvvetli Tü ; rklü ; k merkezi olmak iç ; in tedbirlerimizi kolaylıkla işletebileceğimiz bir olgunluktadır . Tü ; rkler ve Kü ; rtleri ayrı ayrı okutmakta yarar yoktur . İlk tahsili birlikte yapmalılar . Bu , Kü ; rtleri Tü ; rkleştirmek iç ; in etkili olacaktır ' diye devam ediyor .
Umumi Mü ; fettiş Abidin Ö ; zmen de 1936 ' da yine gizli ' Kü ; rt Raporu ' hazırlamış . Terö ; r ö ; rgü ; tü ; PKK ' nın 1984 yılından itibaren silahlı mü ; cadeleye başlamasıyla birlikte raporlar birbirini izledi . 1990-2002 yılları arasında SHP 2 , CHP 4 , TÜ ; SİAD 2 , TOBB 2 , TOSAV , ANAP , Adnan Kahveci , İşadamı Sakıp Sabancı , Tü ; rk-İş , Hak-İş , İstanbul Sanayi Odası , İstanbul Ticaret Odası , İktisadi Kalkınma Vakfı birer rapor hazırladı .
Raporlarda , OHAL ve Koruculuk sisteminin kaldırılmasından , Kü ; rtç ; e radyo ve tv ' ye , anadilde eğitimden Kü ; rt kimlik ve kü ; ltü ; rü ; nü ; n teslim edilmesine , siyasi genel aftan Bask modeline kadar pek ç ; ok ö ; neriye yer veriliyor . Rapor hazırlayanlar kimi zaman bö ; lü ; cü ; lü ; k ve vatan hainliğiyle suç ; landı . SHP ' nin 1990 yılında hazırladığı rapor ise DGM ' lik oldu .
1990 ve 1993 yıllarında SHP , 1993 , 1998 , 2000 ve 2002 yıllarında da CHP , toplam 7 kez rapor hazırlayarak kamuoyunun dikkatini bu soruna ç ; ekmeye ç ; alıştı . Kü ; rt sorununun ç ; ö ; zü ; mü ; ne yö ; nelik ç ; alışma yü ; rü ; ten başta Cumhurbaşkanı Turgut Ö ; zal olmak ü ; zere Sakıp Sabancı , Andan Kahveci gibi isimler hayata gö ; zlerini yumdu .
RAPORLARDA Ö ; NE Ç ; IKAN İSTEKLER
Hazırlanan Kü ; rt raporlarında birç ; ok talebin ortak olması dikkat ç ; ekiyor . Geç ; mişten gü ; nü ; mü ; ze kamuoyuna yansıyan raporlardan ö ; ne ç ; ıkan talepler şö ; yle : ' Anadil yasağı ilkel bir politika , kaldırılmalı , tek parti dö ; neminde bile uygulanmadı . Anadil ö ; ğrenimi gü ; vence altına alınacak . Resmi dil Tü ; rkç ; e . Koruculuk sistemi kaldırılmalı , bö ; lge kalkınma planı hazırlanmalı , bö ; lgedeki toprak dağılım adaletsizilği giderilmeli , değişik kü ; ltü ; r ve diller iç ; in araştırma birimleri ve enstitü ; ler kurulmalı , terö ; r ve demokrasi sorunlarına ç ; ö ; zü ; m getirilmemiş olması Tü ; rkiye ' yi krize taşıdı , Kü ; rt sorunu etnik duyarlılıklara demokratik ç ; ö ; zü ; m ile ç ; ö ; zü ; lü ; r , devletin ırkı olmaz ' anlayışı temelinde tü ; m yurttaşlar ' TC yurttaşlığı ' ü ; st kimliğinde buluşmalı , Kö ; ye Dö ; nü ; ş Projesi başlatılmalı , anti terö ; r eğitimi gö ; rmü ; ş polis ve jandarma sayısı en az PKK ' nin iki katına ç ; ıkarılmalı , PKK iç ; in ö ; zel tip cezaevleri inşa edilmeli , terö ; rle mü ; cadelede halka zarar verilmemeli , terö ; re destek veren ü ; lkelere caydırıcı ö ; nlemler alınmalı , Kü ; rt kö ; kenli vatandaşların kendilerini doğrudan ifade edecekleri dü ; zenlemelere gidilmeli , bö ; lge halkının Tü ; rkiye ' nin bö ; lü ; nmesi yö ; nü ; nde bir arzusu yok , insan hakları iyileştirilsin , AB reformları hızlandırılsın , işkenceyi ö ; nlemek iç ; in yasal iyileştirmeler yapılsın , seç ; im sistemi yenilenmeli ; siyasi partilerin seç ; im ittifakına olanak verilmeli , baraj makul bir seviyeye indirilmeli , Ulusal Program ' da kü ; ltü ; rel hakların iki ö ; nemli konusu olan anadilde eğitim ve televizyon-radyo yayını konusunda aç ; ıklık yok '
