Libya'da Genel Seçimler Yaklasirken Anayasa Referandumu Ve Seçim Kanunu Tartismalari Sürüyor

TRABLUS -MÜCAHIT AYDEMIR- Libya'da 24 Aralik'ta yapilmasi planlanan genel ve devlet baskanligi seçimleri, taraflarin "anayasa referandumu ve seçimlerin hukuki altyapisinin olusturulmasi" gibi konularda hala uzlasamamasi nedeniyle çikmaza girdi.

Üzerinde uzlasilamayan konular "devlet baskaninin dogrudan halk veya parlamento tarafindan seçilmesi, 24 Aralik seçimlerinden önce anayasa referandumunun yapilmasi ve seçimlerin hukuki altyapisini olusturacak anayasal temelin belirlenmesi" tartismalari etrafinda sekilleniyor.

BM öncülügündeki Libya Siyasi Diyalog Forumu (LSDF), 26-27 Mayis'taki toplantilarin sonunda Temsilciler Meclisinden (TM) "sorumluluklarini yerine getirmesini" isteyerek, "Devlet Yüksek Konseyi (DYK) ile istisare halinde en geç 20 Haziran'a kadar seçimlerin anayasal temelini netlestirmesi ve bir seçim yasasi çikarmak için harekete geçmesi" çagrisi yapti.

DYK Baskani Halid el-Misri de ülkede referanduma götürülmesi için taslak halinde bekleyen anayasanin seçimlerden önce referanduma sunulmasi gerektigini vurguluyor.

Anayasa referandumunun, 24 Aralik'ta yapilmasi planlanan genel ve devlet baskanligi seçimlerini geciktirecegi görüsünü reddeden Misri, anayasanin kabulünün seçimlerin zamaninda yapilmasini etkilemeyecegini belirtiyor.

Referandum için gerekli kanunun 2019'da tamamlandigini kaydeden Misri, Yüksek Seçim Komisyonunu da "anayasayi referanduma götürme noktasinda isteksiz olmakla" elestiriyor.

Öte yandan Misri'nin, ülkenin dogusundaki gayrimesru silahli güçlerin lideri Halife Hafter'in siyasi müttefiki olan TM Baskani Akile Salih ile devlet kurumlarinin birlestirilmesi konusunda yürüttügü müzakerelerde de su ana kadar bir sonuca ulasilamadi.

Ülkedeki devlet kurumlari, merkezi hükümetin kontrolündeki batida ve Hafter kontrolündeki doguda olmak üzere bölünmüs, çift basli bir halde bulunurken, Misri, bu kurumlarin birlestirilmesinin ordunun birlestirilmesi ile baglantili olmasi gerektigini belirtiyor.

DYK Baskani Misri, ordudaki bölünmüslük çözülmedikçe, diger devlet kurumlarinin birlestirilmesi konusunu tamamlamayacaklarini vurguluyor.

- Anayasa taslagina göre çifte vatandasligi bulunanlar devlet baskanligina aday olamiyor

Libyali gazeteci ve aktivist Isam Zubeyr, AA muhabirine yaptigi açiklamada, Libya halkinin yillardir en temel talebi ve hedefinin anayasa oldugunu söyledi.

Zubeyr, 2016'da dogrudan halk tarafindan bir Anayasa Komisyonu seçildigini ve referanduma sunulmak üzere bir anayasa taslagi hazirlandigini ancak sonrasinda bu konunun "bir kenara atildigi" ifade etti.

Geçmiste BM Libya Özel Temsilciligi yapan Gassan Selame ve Stephanie Williams gibi isimleri "anayasa referandumu ile ilgilenmemekle" elestiren Zubeyr, "Anayasaya odaklanilmasi istenmiyor. Çünkü bu anayasa (taslagina) göre seçim haritasinda Hafter'in yeri yok." dedi.

- ABD vatandasi Hafter, anayasa referandumu sürecini tikiyor

Referanduma sunulmayi bekleyen anayasa taslaginin, çifte vatandasligi olanlara ve aktif askeri görevde bulunanlara baskanlik seçimine girme hakkini tanimadigina isaret eden Zubeyr, ABD vatandasi Hafter'in tam da bu nedenle süreci tikadigini belirtti.

Hafter'in anayasa referandumunu sahsi çikarlari için istemedigini söyleyen Zubeyr, "Bu yüzden Libyalilarla oyun oynaniyor ve anayasal temel alternatifi öne sürülüyor. Bu, Libyalilarla dalga geçmek ve seçimlerden uzaklasmak için zamana oynamaktan ibaret." degerlendirmesinde bulundu.

Anayasa referandumu yapilmaksizin, sadece anayasal temel belirlenerek seçimlere gidilmesinin sakincali olduguna dikkati çeken Zubeyr, sunlari kaydetti:

"Anayasal temel halk tarafindan degil, BM'nin tanimladigi belirli zümreler tarafindan belirlenecek. Yani seçilmis bir organi birakip, belirli taraflarca belirli sartlara göre atanan ve halkin onayini almamis organlara mi yönelecegiz?

Bu anayasal temelin ne oldugu ise hala belli degil. Müphem, sinirlari ve siyasi yönelimleri belli olmayan kisilerin olusturacagi bir temel. Bu temelin, seçimlere ve baskanin yetkilerine iliskin birtakim kanun ve esaslari dayatmayacagini kim garanti ediyor? Kim bize askeri darbe olmayacagi ve askeri yönetime dogru gitmeyecegimizin garantisini verebilir?"

- "Parali askerler tarafindan isgal edilmis bir ülkede seçime gidilemez"

Hafter, ülkenin dogusunu parali askerlerle kontrol altinda tutarken seçimlere gidilmesinin mümkün olmadigini vurgulayan Zubeyr, söyle devam etti:

"Hafter'in yaptigi askeri gösterilerden, Cham Wings uçaklariyla ona yapilan askeri sevkiyatlardan ve Rusya'nin onu silahlarla donatmasindan da çok açik bellidir ki, seçimlere gidilmesi yolunda güvenlik ve istikrara isaret eden hiçbir sey yok. Parali askerler tarafindan isgal edilmis bir ülkede nasil seçime gidebilirsiniz?

Kadin Milletvekili Siham Sergiva'nin kaçirilarak kaybedildigi, kadin aktivist Henan Berasi'nin öldürüldügü Hafter kontrolündeki dogu ve güney bölgelerinde seçimlerin güvenligi nasil saglanacak? Hafter'e karsi ses çikaranlarin öldürüldügü yerlerde insanlar nasil oy kullanacak?"

- Seçimlerin önündeki en büyük engel "sandik güvenligi" ve açiklanacak "anayasal temel"

Libyali siyasi analist Mehdi Abdulati ise Libya hakkinin en temel talebinin parlamento seçimlerinin yapilmasi oldugunu belirtti.

"DYK'nin bati bölgesinde, Akile Salih'in de bazi TM üyeleri ile dogu bölgesinde kontrol ve hakimiyet kurmasindan kaynaklanan bölünmüslügü bitirecek, yeni yüzlerin oldugu yeni bir yönetime geçilmeli." diyen Abdulati, söyle devam etti:

"Seçimlere gidilmesinin önündeki en büyük engellerden biri seçim merkezleri ve sandiklarin güvenligidir. Içisleri Bakanligi su ana kadar, Yüksek Seçim Kurulu ile bir araya gelip, seçimlerin güvenligini saglamakla görevlendirecek bir ortak komisyon kuruldugu yönünde bir açiklamada bulunmadi. Bu planin acilen devreye girmesi ve belirli bir zaman çizelgesine göre isletilmesi gerekiyor."

Seçimlere gidilmesinin önünde bir diger sorunun da, 1 Temmuz'da LSDF üyeleri tarafindan ilan edilecek anayasal temelin tüm taraflarca kabul edilip edilmeyecegi oldugunu kaydeden Abdulati, "Temsilciler Meclisinin bu anayasal temeli taniyip tanimayacagi konusu çekince uyandiriyor." dedi.

Abdulati, anayasa taslaginin referanduma götürülmesi fikrini destekledigini ancak bir an önce seçimlere gidilmesi için bir anayasal temelin belirlenmesi gerektigini söyledi.

Anayasa referandumunun parlamento seçimleri sonrasina ertelenmesi gerektigini savunan Abdulati, bunun nedenlerini ise söyle açikladi:

"TM'nin çikardigi referandum kanunu utanç verici, dünyada benzeri olmayan bir kanun. Çünkü bu kanuna göre referanduma götürülen anayasanin ülkedeki üç bölgenin hepsinin (batida Tripolitanya, batida Sirenayka ve güneyde Fizan) 50+1 oyu ile kabul edilmesi sarti getiriliyor. Böylelikle Libya'nin bölgelere bölünmüs oldugu itiraf edilmis oluyor ki bu kabul edilemez.

Biz Libya'nin tek, egemen ve bölünmemis bir ülke olmasini istiyoruz. Libya için en iyi yönetim, merkeze bagli sehirlerden olusan, genel denetim mekanizmasinin isledigi bir yönetimdir. TM üyeleri olarak adlandirilan, Libya halkinin omuzlarinda yük olan bazi kesimlerin belirledigi bu kanunun yeniden düzenlenmesine ihtiyaç var. Bu utanç verici kanunla tüm bölgelerin 50+1 ile anayasa üzerinde uzlasabilmesi mümkün degil."