Antalya’nin kuzeyinde yer alan Elmali ilçesi kültürel ve tarihi mirasin korunmasi için Antalya Kültürel Miras Dernegi koordinatörlügünde, Antalya Büyüksehir Belediyesi, Avusturya’dan Diskeles Dernegi ortakligiyla yürütülen Avrupa Birligince “Ortak Kültür Mirasi: Türkiye ve AB Arasinda Koruma ve Diyalog-II” programinca desteklenen “Kirkambar-Teke Yaylasi, Elmali’da Geleneksel Tahil Ambarlari ve Ari Serenlerinin Belgelenmesi, Sayisallastirilmasi ve Tanitimi Projesi” sona erdi. 16 uzman ekibin çalistigi sahada bin 658 ambar, 16’si ayakta olmak üzere 79 seren kayit altina alindi. Kare kodlu levha takilan yapilari görüntüleyen kisi ambar ve seren hakkinda detayli bir bilgiye ulasabiliyor.
1 yil sürede tamamlanan projede ile tahil ambarlarinin ve ari serenlerinin belgelenerek korunmasi, yerel sahipligin arttirilmasi ve alternatif turizm anlaminda ilçeye yeni bir cazibe katmasi hedefleniyor.
"Farkindalik olusturma hedefi"
Antalya Kültürel Miras Dernegi Baskani Arkeolog Dr. Selda Baybo, Kirkambar Projesi’nin Elmali ilçesinde gerçeklestirildigini belirterek, bölgedeki tahil ambari ve ari serenlerinin belgelenmesi, sayisallastirilmasi ve belgelenmesini içerdigini kaydetti.
Projenin AB tarafindan desteklendigini dile getiren Baybo, “Dernegimiz ve Antalya Büyüksehir Belediyesiyle diger kurumlarin ortakliginda gerçeklestirdik. 60 mahallede çalisma yapildi ve bin 658 ambari kaydettik. Bunlarin 678’inin sahibi oradaydi, diger ambar sahipleri ile görüsemedik. 678 aile düsünüldügü zaman en az 4 kisi olsa 3 bine yakin kisiyle yüz yüze görüsme imkanimiz oldu. Onlara kirsal mirasin ne oldugunu, ambar ve ari serenlerinin önemi ve gelecege aktarilmasi noktasinda bilgiler verdik. Bir farkindalik gelistirmeye çalistik. 4 aylik bir saha çalismasi yaptik. 7 kültürel miras uzmani, toplamda 16 uzman görev aldi. 17 bin kilometre yol yapildi. 678 ambarin tam kaydi yapildi ve levhalari çikarildi. Bu levhalarda kod var ve böylelikle bilmeyen bir kisi kodu okuttugu zaman ambarin hakkinda tüm bilgilere ulasabiliyor” diye konustu.
"Kayitlar daha eskiye gidiyor"
Ari serenleri hakkinda da bilgiler veren Baybo, “16’si ayakta olmak üzere 79 seren kaydettik. 63 tanesi yikilmis. Son 40-50 yildir yogun bir yikima maruz kalmislar. Kara kovan ariciligi yerini fenni kovanlar almaya baslamis. Ambar ve serenlerinin tarihi bayagi bir eskiye gidiyor. Ambarlarla ilgili Osmanli kayitlari var. Ari serenlerini bölgeye 1800’lü yillarda gelen gezginler hep kaydetmis. Bakildigi zaman bu halkin hafizasinda bugüne tasinmis bir mimaridir. Çok daha eskiye gidiyor. Sahadaki çalismalardan sözlü elde ettigimiz veriler 150-200 yillik oldugunu gösteriyor ama kayitlarla daha da eskiye gidebiliyor” dedi.
Baybo, ari serenleri ve ambarlarin kirsal turizm anlaminda degerlendirilmesi anlaminda da çalismalar yaptiklarini belirtti.
Bölgenin kültür rotalari içine alinabilecegini belirten Selda Baybo, ilçenin dogasi, tarihi, yemeklerinin bir arada sunulabileceginin altini çizdi.
"Turizm için satiliyor"
Bu çalisma ile bölgeye dikkat çektiklerini ifade eden Baybo, “Halk da bahçelerindeki tahil ambarlarinin kiymetli oldugunu ögrendiler. Yerel sahiplenme yükseldi. Satmayi düsünenler vazgeçti. Bahçede yer açmak için yakmayi planlayanlari önledik. Herkes çocuklarina, torunlarina kalmasini istedi dedelerinin ismiyle. Eskimis oldugu için yakmayi düsünenler var. Onun yaninda daha çok tehdit olusturan konu bunlarin özellikle sahilde turizm yapan yakin bölgelerdeki turizmcilerin gelip bunlari satin alarak bunlari degerlendirmeleridir. Ambarlar ya otelin bahçesinde bir biblo, çiftliklere oyun evi, görsel malzeme olarak görülüyor. Çok sevimli bir yapisi var, geçme teknigiyle sedir agacindan yapilmis lego gibi. Her yeri ahsap olan bir yapi o nedenle çok ragbet görüyor. Turizmciler bunlari ayrica pansiyona çevireni de duyduk. Su an en büyük tehlike bu. Bunun da önüne daha çok sahiplenmeyle geçebiliriz” ifadelerine yer verdi.
"Halkla korumak"
30 Haziran’da tamamlanan proje ile bir alt yapi hazirladiklarinin altini çizen Baybo, “Bunlar restore edilmek istenirse elimizde bir veri var, sayi var. Tanitimina dair projeler yapilabilir. Bizim amacimiz Antalya’daki tüm kültürel miras varliklarini korumak. Bunu halkla beraber korumak ve bilgilenmektir. Belirli bir kuruma ya da gönderme yapmadan nasil beraber koruruz gelecege aktaririz bunu hedefliyoruz” açiklamasinda bulundu.
"Yüzde 70’i aktif"
678 kayitli ambarin yüzde 70’inin aktif olarak kullanildigini kaydeden Selda Baybo, “Arpa, bugday, nohut, ceviz saklaniyor. Ancak son yillarda hayvan yemi ambari olarak kullanildigini gördük. Kuru tarim arazisiyken bölgede sulu tarima geçildi. Ambarini 20-30 yildir ambarlarini kullanmayan çiftçiler son yillardaki gida krizinden dolayi ambarlarini doldurmaya basladigini da gördük” dedi.
Seren ve ambar hakkinda
Arilar için bir siginak islevi gören Elmali’nin yaylalarindaki serenlerin tarihinin 5 bin yil öncesine kadar uzandigi tahmin ediliyor. Serenlerin Likya lahitlerinden esinlenerek, yirtici hayvanlarin saldirilarindan arilari korumak için yapildigi biliniyor. Tarihi tahil ambarlari ise Likya mimarisinin izlerini tasirken, dayanikli ve uzun ömürlü olan sedir agaçlarindan, metal çivi kullanilmadan yapildigi görülüyor. Tahil ambarlari evlerin bahçesinde ayri bir yapi olarak görülürken, binlerce yillik sivil mimari geleneginin önemli örnekleri arasinda da yer buluyor.
Likya Lahitlerinden Esinlenerek Yapilan Bin 658 Ambar Ve 16'Si Ayakta 79 Seren Kayit Altina Alindi
Turizm kenti Antalya’nin Elmali ilçesinde tarihi binlerce yila dayandigi tahmin edilen ari serenleri (kara kovan) ile Likya lahitlerinden esinlenerek yapilan tarihi tahil ambarlarini koruyarak gelecege tasimak amaciyla hazirlanan Kirkambar Projesi sona erdi. Proje çerçevesinde 16’si ayakta 79 ve bin 658 ambar kayit altina alindi. Tarihi yapinin önündeki en büyük tehlikelerden birinin ise ambarlarin turizmde degerlendirilmek üzere bölgeden satin alinmasi olarak degerlendirildi.
