Matematikçiler Derneği Başkanı Akın: Pi sayısı bilgisayar teknolojisini geliştirdi

Akın, '14 Mart Dünya Pi Günü' dolayısıyla AA muhabirine yaptığı açıklamada, Pi sayısının tarihinin milattan önce 2000 yılına dayandığını söyledi. Pi sayısının, büyüklüğü ve küçüklüğü fark etmeyen her çemberde ya da dairede görülen matematik sabiti olduğunu ifade eden Akın, Pi sayısının, çemberin çevre uzunluğunun çapına bölümüyle elde edildiğini kaydetti.

Diğer bir ifadeyle çemberin çevresinin çapına oranına, Pi sayısı dendiğini ve Yunan alfabesinin on altıncı harfiyle gösterildiğini belirten Akın, 'Bu oran her çember için aynı değer aldığından Pi sayısı bir sabittir. Pi sayısının sırrı; irrasyonel bir sayı olmasından, yani açılımında bulunan virgülden sonraki rakamların periyodik olarak tekrar etmemesindedir. Bu nedenle hesaplamalarda Pi'ye yakın bir sayı kullanılmaktadır.' diye konuştu.

Milattan önce 2000'li yıllarda Babillilerin bütün çemberlerin çevresinin çapına bölümünün sabit bir sayıya eşit olduğunu fark ettiğini anlatan Prof. Dr. Akın, şunları kaydetti:

'Onlar Pi sayısını, 31/8 = 3,125 olarak kullanıyordu. Mısırlılar milattan önce 1650 tarihli papiruslarda Pi'yi 3,165 olarak almışlardır. Heredotes'in, Heredot adlı tarihi eserinde Pi sayısına verdiği değer 3,58'dir. Eski Yunan'da, karekök 10 ya da 3,162 sayısı kullanıldı. Arşimet ise Pi sayısını 3,10/71 ve 3,1/7 arasında kullandı. Çin ve Greek matematikçiler Pi için 3,162 değerini bulmuşlardır. Çinli matematikçi ve astronom Zu Chongzhi Pi'yi 355/113 olarak kullandı. M.S. 500 yılı civarında Pi sayısı 3,1415929 olarak kullanılmaya başlandı.

Bu sayı Pi sayısının gerçek değerine epeyce yakın bir sayıdır. Bilim adamları tarih boyunca Pi'nin açılımdaki bir sonraki rakamın, kaç olacağını merak etmişlerdir. 1436 yılında ünlü Semerkantlı Türk Matematikçi Giyasüddün Cemşid El Kaşi, ilk defa Pi sayısının değerini 16 ondalığa kadar hesaplamıştır. Risalet'ül fi Mahifül Daire isimli eserinde Pi için verdiği değer 3,1415926535898732'dir. Bu, zamanın matematikçilerinden 200 yıl daha ilerde olduğunu ispatlamıştır. Ayrıca ondalık sayılarla ilgili ilk bilgiler yine bu Türk bilginine aittir. 1596 yılında Alman Ludolph van Ceulen, Pi'nin virgülden sonraki otuz beş basamağını hesapladı ve bu sayı Avrupa'da Ludolph sabiti olarak bilindi. Abraham 1699 yılında 72 ondalığa kadar hesaplamışlardır.”

'Pi ile uğraş, insanın doymak bilmeyen bilim açlığı ve merakıdır'

Bugün bilgisayarların yardımıyla Pi sayısının virgülden sonraki milyarlarca basamağının hesaplandığını kaydeden Ömer Akın, “Daha sonra yarış kızışmış, bilgisayarlar icat edildikten sonra IBM ile 704160 ondalığa, 1991'de Chundnovcky Kardeşler Pi'yi 2260321363 ondalığa kadar hesaplamayı başarmış, bilgisayar kitlenmiş ve hata vermiştir. 1999 yılında Prof. Yasumasa Kanada başkanlığında değişik üniversitelerden bir araştırma grubu Tokyo Üniversitesinde bir araya gelerek Pi'yi 206158430300 ondalığa kadar hesapladı. Son olarak Kasım 2002'de yine Prof. Kanada başkanlığında dokuz kişilik bir araştırma grubunun beş yıl süren program hazırlama safhasından sonra, Tokyo Üniversitesinde Hitaci Süper bilgisayar ile 400 saate aşkın bir sürede 1.24 trilyon basamağa kadar hesaplamışlardır. Son rakamı bulunamayan bu sayı aslında iki ondalık sayı arasına sıkışmış bir sayıdır.'

Pi sayısının matematiğin hemen hemen her dalında görüldüğüne değinen Akın, 'Sonuç olarak, Pi ile uğraş, insanın doymak bilmeyen bilim açlığı ve merakıdır. Onun basamakları sonsuza uzarken, matematikte yeni kavramlar ortaya çıktı. Bilgisayarın gücünü ve hızını onunla deniyoruz. Dolaylı olarak bilgisayar teknolojisinin gelişmesini adeta Pi sayısına borçluyuz.' değerlendirmesini yaptı.

Pi sayısının en yaygın kullanımının 3,14 olduğunu belirten Akın, ABD'de tarih formatının ay ve gün biçiminde olduğu için 3/14'ün Mart ayının 14'ünü gösterdiğini vurguladı.

Bugünün 'Dünya Pi Günü' olarak kutlandığını ifade eden Akın, 'Bu tarih aynı zamanda Einstein'ın doğum günüdür. Dünyada ilk 'Pi günü' ABD'nin San Francisco şehrindeki Exploratorium Müzesinde 1988 yılında yılında Larry Shaw tarafından pasta börek ile kutlanmıştır. Türkiye'de de Dünya Pi Günü matematik yarışmaları ile matematiği sevdirmek, matematiği kullandırmak ve matematiğin seviyesini yükseltme amacına yönelik faaliyetlerle kutlanmaktadır.'

'Pi sayısı, şifrelemelerde de belli yere kadar kullanılabiliyor'

Marmara Üniversitesi Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet Şükrü Özdemir ise Pi sayısının, sayılar teorisinin ana konusu olduğunu ifade ederek, şunları kaydetti:

'Pi sayısının üzerine çok çalışanlar olmuştur. Pi sayısı bir sabittir. Periyodik olarak hiçbir zaman devretmiyor. Sonsuza kadar gidiyor. Sürekli farklı rakamlar çıkıyor. Şifrelemelerde de belli yere kadar kullanılabiliyor.'

Çemberin çevresi ile yarıçap arasındaki ilişkinin Pi sayısından çıktığını hatırlatan Özdemir, Pi sayısının, çevre ile çap arasındaki oran olduğunu, çemberin uzunluğunun hesaplanması ve alan hesapları gibi hesaplamalarda Pi sayısının kullanıldığını anlattı.