Milletvekillerine Etik Kurallar Geliyor

Milletvekillerinin uyacağı etik davranış ilkelerini belirleyen yasa teklifi, TBMM Anayasa Komisyonunda kabul edildi.

Komisyon; AK Parti milletvekillerinin imzasını taşıyan teklifi, Alt Komisyon metni üzerinden görüştü. Düzenlemenin adı, 'TBMM Üyeliği Etik Kanun Teklifi' olarak değiştirildi.

Düzenleme, TBMM üyeliğiyle bağdaşmayan görev ve işler ile etik davranış ilkelerinin belirlenmesi ve TBMM'de bu amaçla oluşturulacak Komisyon ve kurulların görev, yetki, çalışma usul ve esaslarının düzenlenmeyi amaçlıyor. Bakanlar Kurulu üyeleri, milletvekilliği görevinden kaynaklanan haller bakımından düzenlemenin hükümlerine tabi olacak.

TBMM üyeleri görevlerini yerine getirirken; TBMM üyesi sıfatını kullanarak kendilerine, yakınlarına veya üçüncü kişilere haksız menfaat sağlamaya yönelik davranışlarda bulunamayacak. Milletvekilleri; adalet, eşitlik, dürüstlük ve objektiflik ilkelerini gözetecek, kendilerine tahsis olunan kamu imkanlarını amacına uygun kullanmaya özen gösterecek, açık, şeffaf ve erişilebilir olacak, hesap verebilirliği ve genel yararı gözetecek.

Milletvekilleri; kişisel çıkarlarıyla genel yarar arasında bir çatışma olduğunda genel yarara uygun davranacak, yasama faaliyetlerini etkilemek amacıyla, kendileri nezdinde yapılan girişimler hususunda açıklığa ve şeffaflığa uygun hareket edecek.

TBMM üyeleri, Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu hükümlerine göre mal bildiriminde bulunacak. Bu bildirim takip eden ikinci yılın sonunda yenilenecek.

Milletvekilleri, üyelik sırasında ve sonrasında yapamayacağı işler kapsamı dışında alan görev ve işler ile yasama faaliyetleriyle ilgili olarak kendileri açısından çıkar çatışması oluşturan veya oluşturma ihtimali bulunan durumları, TBMM Başkanlığına beyan edecek.

-Hediye ve bağışlar, TBMM Başkanlığına teslim edilecek

TBMM üyeleri, gerçek veya tüzel kişilerden TBMM Başkanlığı tarafından 'TBMM Üyeliği Etik Komisyonu' görüşü alınarak çıkarılan yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara aykırı hediye veya menfaati kabul etmeyecek.

TBMM üyeleri; milletlerarası protokol, mücamele (güzel geçinme) veya nezaket ilkeleri uyarınca, yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, milletlerarası hukuk tüzel kişiliklerinden kabul ettikleri tarih itibarıyla Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu'nda belirlenen değeri aşan hediye veya bağış niteliğinde eşya kabul etmeleri durumunda, bunları aldıkları tarihten itibaren 1 ay içinde TBMM Başkanlığına teslim edecek. Kişisel başarıları nedeniyle alınan ödüller, hediye kabul etme yasağı dışında tutulacak.

- Siyasi parti grubu etik kurulları ve Karma Etik kurulu

Siyasi parti grupları bünyesinde etik kurullar oluşturulacak.

Siyasi parti grupları, kendi milletvekilleri arasından en az 5, en fazla 9 olmak üzere kurul üyelerini belirleyecek ve TBMM Başkanlığına bildirecek. Kurullar için bir yasma döneminde iki seçim yapılacak. İlk devre için seçilenlerin görev süresi 2 yıl, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise yasama döneminin sonuna kadar sürecek. Siyasi etik kurulları, teklifte öngörülen izleme ve denetim sisteminin bir unsuru olarak kendi partilerine mensup milletvekilleri aleyhindeki başvuruları inceleyecek, karara bağlayacak. Etik kurullarının oluşumu, çalışma usul ve esasları; Komisyonun görüşü alınarak siyasi parti gruplarınca belirlenecek.

Mecliste grubu bulunan bir siyasi partiye mensup olmayan milletvekilleriyle ilgili başvuruları incelemek üzere 'Karma Etik Kurulu' kurulacak. Başvuru tarihi itibarıyla TBMM’de grubu bulunan bir siyasi partiye mensup olmayan TBMM üyeleri hakkındaki başvurular, TBMM Başkanı'nın bildirimi üzerine, TBMM Üyeliği Etik Komisyonu, Dilekçe Komisyonu, Plan ve Bütçe Komisyonu, Bakanlar Kurulu ve TBMM Başkanlık Divanı üyesi olmayan TBMM üyeleri arasından Genel Kurulda ad çekme suretiyle belirlenecek 5 üyeden oluşan 'Karma Etik Kurulu' tarafından incelenecek ve karara bağlanacak. Karma Etik Kurulu için bir yasama döneminde iki defa ad çekimi yapılacak. İlk devre için belirlenen üyelerin görev süresi 2 yıl, ikinci devre için belirlenenlerin görev süresi ise yasama döneminin sonuna kadar devam edecek.

Karma Etik Kurulu Başkanı, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla seçilecek.

-TBMM Üyeliği Etik Komisyonu

Mecliste, 'TBMM Üyeliği Etik Komisyonu' kurulacak.

TBMM Üyeliği Etik Komisyonu; siyasi parti gruplarının kendi etik kurullarının üyeleri arasından bildirdiği 11 üyeden oluşacak. Üyeliklerin partilere göre dağılımı, TBMM Başkanı tarafından İçtüzük'te belirlenen dağılıma göre belirlenecek.

Mensubu olduğu siyasi parti ile üyelik bağı sona eren, TBMM'de grup kurma hakkını kaybeden bir siyasi partiye mensup olan veya kendiliğinden ayrılma isteminde bulunan TBMM üyesinin komisyon üyeliği kendiliğinden sona erecek. Boşalan üyelikler, aynı usule göre tamamlanacak.

Komisyon üyelikleri için bir yasama döneminde iki seçim yapılacak. İlk devre için seçilenlerin görev süresi 2 yıl, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise yasama döneminin sonuna kadar sürecek. Komisyon başkanı ve başkanvekili, üyeler tarafından Komisyon üye tamsayısının salt çoğunluğuyla seçilecek.

-Komisyonunun görev ve yetkileri

Komisyon, yetkisine giren konuları incelemek ve düzenlenen etik davranış ilkeleri çerçevesinde bunları karara bağlayacak, siyasi etik konusuna ilişkin uluslararası gelişmeleri izleyecek ve ilgili uluslararası kurum ve kuruluşlarca işbirliği yapacak, etik rehber hazırlanması ve bilgilendirici çalışmaları yapacak.

Komisyon; milletvekillerinin talepleri halinde gizlilik ilkesi çerçevesinde etik davranış ilkelerinin uygulanmasına ilişkin danışma hizmeti verecek. Etik davranış ilkelerinin uygulanmasına ilişkin TBMM üyelerine yapılacak bilgilendirmelerin kapsamı ve yöntemleri ile talep halinde TBMM üyelerine gizlilik ilkesi çerçevesinde danışma hizmeti verilmesine ilişkin usul ve esasları karara bağlayacak.

-Milletvekili karara 15 gün içinde itiraz edebilecek

TBMM üyelerinin görevlerini yerine getirirken uyması gereken hususlar kapsamındaki etik davranış ilkelerine aykırı olduğu iddia edilen eylem ve işlemleri hakkındaki başvurular, TBMM Başkanlığına yapılacak.

Başvuruların Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanunda belirlenen esaslara uygun olması şartı aranacak. Başvuruların soyut ve genel nitelikte olmaması, kişi ve olay belirtilmesi, bulgu ve belgelere dayanması zorunlu olacak. Daha önce incelenmiş olan konular, yeni deliller gösterilmedikçe başvuru konusu yapılamayacak. Bu şartları taşımayan başvurular incelenemeyecek.

Belirtilen şartları taşıyan başvurular, TBMM Başkanı tarafından ilgili milletvekilinin mensubu olduğu siyasi parti grubunun etik kuruluna iletilecek. Kurul, kendisine intikal eden başvuruyu inceleyerek, ilgili milletvekilinin görüş ve cevaplarını aldıktan sonra etik davranış ilkelerine aykırılık bulunup bulunmadığı hususunda kararını verecek. Kurul kararını ilgili milletvekiline ve TBMM Başkanlığına bildirecek. Kurulun aldığı kararlara karşı ilgili milletvekili, kararın kendisine tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde komisyona itirazda bulunabilecek. TBMM Başkanı da gerek görmesi halinde aynı süre içinde kurul kararını incelenmek üzere komisyona gönderebilecek. Komisyon, kendisine intikal eden kurul kararları hakkında incelemesini yapacak ve etik davranış ilkelerine aykırılık bulunup bulunmadığı hususundaki kararını verecek. Komisyon, kararını ilgili milletvekiline ve TBMM Başkanlığına bildirecek.

Kurulun ilgili milletvekili tarafından süresi içinde itiraz edilmeyen veya TBMM Başkanı tarafından komisyona gönderilmesine gerek görülmeyen kararları ile komisyonun itiraz incelemesi sonucu verdiği kararlar kesin olacak.

-Gizlilikle yürütülecek

Başvuru tarihi itibarıyla TBMM'de grubu bulunan bir siyasi partiye mensup olmayan milletvekilleri hakkındaki başvurular Karma Etik Kuruluna gönderilecek. Karma Etik Kurulu, yaptığı değerlendirme sonucu etik davranış ilkelerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönündeki kararını ilgili TBMM üyesine ve TBMM Başkanlığına bildirecek. İlgili TBMM üyesi veya gerek görmesi halinde TBMM Başkanı, Karma Etik Kurulu kararını, kararın kendisine bildirilmesinden itibaren 15 gün içinde itiraz yoluyla Komisyona götürebilecek. Komisyonun itiraz üzerine verdiği kararlar ile Karma Etik Kurulunun süresi içinde itiraz edilmeyen kararları kesin olacak.

Kurullar ve Komisyon, başvuru incelemelerini gizlilik ilkesi çerçevesinde yürütecek. Kurullar ve Komisyonun, başvurulara ilişkin toplantılarına, Komisyon ve Karma Etik Kurulunda görevlendirilenler hariç, kurullar ve komisyonca çağrılmayan hiç kimse katılamayacak, dosya ve belgeleri incelemeyecek ve bilgi alamayacak. Kurullar ve Komisyon adına veya şahsen, üşeler ya da toplantılara katılan görevli personel ve diğer kişiler tarafından, başvuru dosyaları hakkında yazılı veya görsel basına veya kamuoyuna açıklama yapılamayacak, bilgi ve belge verilemeyecek.

Komisyon ve kurulların tutanakları ile bilgi ve belgeleri basına ve kamuoyuna kapalı olacak. Tutanaklar yazıldıktan sonra sadece Komisyon ve kurularla paylaşılacak ve gizlilik esasları çerçevesinde arşiv birimine teslim edilecek.

-Üyelikle bağdaşmayan ve üyelik sonrası yapılamayacak işler

TBMM üyeleri görevleri devam ettiği sürece; devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamayacak, vekili olamayacaklar.

Herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemeyecekler, temsilcilik, hakemlik, iş takipçiliği, komisyonculuk veya danışmanlık yapamayacak; genel sekreter, sekreter veya benzeri herhangi bir isim altında hiçbir yönetim görevi alamayacaklar.

Serbest mesleklerini icrada, ferdi işletmelerini idarede milletvekilliği unvanlarını kullanamayacaklar. Yürütme organının teklif, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemeyecekler.

Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, TBMM'nin kararına bağlı olacak.

Yabancı bir devlet veya milletlerarası bir kuruluş tarafından verilen idari ve siyasi, ücretli herhangi bir işi veya görevi TBMM'nin kararı olmadıkça kabul edemeyecekler.

Bunun yanı sıra TBMM üyelerinin yapamayacakları işlere ilişkin diğer kanunlarda yer alan hükümler saklı kalacak.

TBMM üyeleri, üyeliklerinin sona ermesinden itibaren üç yıl süreyle hizmetinde bulundukları daire, idare, kurum ve kuruluşlara; o daire, idare, kurum ve kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolaylı olarak görev ve iş alamayacaklar, taahhüde giremeyecekler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamayacaklar.

- Uyarma cezası

Etik davranış ilkelerine aykırılık tespit edilmesi halinde Komisyon tarafından ilgili üyeye uyarı kararı verilebilecek.

TBMM üyelerinin Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu hükümlerine göre mal bildiriminde bulunmamaları halinde 'Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu' hükümleri, Komisyon ve kurullarla ilgili gizlilik kararına aykırı hareket edenler için TCK'nin ilgili hükümleri uygulanacak.

Milletvekillerinin TBMM üyeliği ile bağdaşmayan işler yapması halinde TBMM İçtüzüğü hükümleri uyarınca işlem yapılacak. Üyeliğin düşmesine, üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla karar verilecek.

TBMM üyelerinin, üyeliklerinin sona ermesinden itibaren üç yıl süreyle, TBMM'ye karşı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun'a aykırı işler yapmaları halinde aynı kanunun ilgili hükmü uygulanacak.

Teklifi göre, kanunda hüküm bulunmayan hallerde TBMM İçtüzüğü hükümleri uygulanacak.

Teklifin yasalaşması halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılacak.

Düzenlemenin yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde siyasi parti grupları etik kurullarını oluşturacak ve kendilerine düşen Komisyon üyelikleri için TBMM Başkanlığına gerekli bildirimde bulunacak.

Karma Etik Kurulu üyeleri, düzenlemenin yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde TBMM üyeleri içinden ad çekme suretiyle belirlenecek. Kurul ve Komisyon üyeleri, 26. Dönemin birinci devresinin sonuna kadar görev yapacak.

Düzenlemenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, TBMM Üyeliği Etik Komisyonunun görüşünü alarak Meclis Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek. Yönetmelik, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde çıkarılacak.