MS Hastalarinin Dikkat Etmesi Gereken 6 Altin Kural

Kadinlarda erkeklerden iki ila üç kat daha yaygin olan, daha siklikla 20 -40 yas arasinda görülen Multipl Skleroz (MS), dünyada yaklasik 3 milyon, Türkiye’de ise 35 bin kisiyi etkiliyor. Multipl Sklerozun nedeni tam olarak bilinmese de, bagisiklik sisteminde bir bozukluk sonucunda beyin ve omurilikte plak olusumu ile ortaya çikiyor. Hafif semptomlar arasinda karincalanma ve uyusma bulunsa da siddetli ataklarda görme kaybi ve felç gibi daha agir sonuçlara neden olabiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uzm. Dr. Özden Yener Çakmak MS hakkinda bilinmesi gerekenleri anlatti.

10 yas alti ve 60 yas üstü nadir olarak görülmektedir

Gençlerin daha çok risk altinda oldugunu belirten Uzm. Dr. Özden Yener Çakmak, "Multipl Skleroz (MS) daha siklikla genç ve orta yasta ortaya çikmaktadir. 10 yas alti ve 60 yas üstü nadir olarak görülmektedir. MS’da plaklarin olusma nedeni vücudu savunmakla görevli hücrelerin merkezi sinir sistemi hücrelerine ve sinir hücrelerinin etrafinda bulunan miyelin kilifina saldirmasidir. Beyin ve omuriligin herhangi bir yerinde plaklarin ortaya çikmasiyla tutulan bölgeye ait sikayet ve belirtiler olusmaktadir. Tutulan bölge hastadan hastaya degisir dolayisiyla her hastanin sikayeti birbirinden farklidir. Hastaligin nedeni net olarak bilinmese de yapilan farkli arastirmalar daha önce geçirilmis viral enfeksiyonlarin, bazi çevresel zararli maddelerle maruziyetin, beslenme aliskanliklarinin ve D vitamini eksikliginin MS’e yakalanma riskini artirdigi göstermistir" dedi.



Her hastada farklilik gösteriyor

MS belirtileri etkilenen sinir sistemi bölgesine göre farklilik gösterdigini ifade eden Çakmak, "Dolayisiyla belirtilerin siddeti ve seyri de her hastada farklidir. Siklikla ortaya çikan belirtiler yorgunluk, bacak ve kollarda kuvvet kaybi, uyusma, karincalanma, his kaybi, bas dönmesi ve dengesizlik, çift görme, görme azligi, konusma bozuklugu, idrar kaçirma ya da yapamamadir" sözlerine yer verdi.

MS 3 farkli tipte ortaya çiktigini belirten Çakmak sözlerini söyle sürdürdü: "En sik görülen ve hastalarin yaklasik yüzde 80’ini olusturan tekrarlayan ve düzelen yani relapsing-remitting MS (RRMS)’dir. Ilk ataklarda düzelme kendiliginden dahi olabilir. Ataklarda genellikle tam düzelme beklenir. Ikincil ilerleyici yani sekonder progresif MS (SPMS) ataklar ve iyilesme seklinde baslasa da bir dönemden sonra ataklar sonrasi kalici sikayetler ve giderek kötülesme hali ile devam eder. Primer progresif MS (PPMS) ise baslangiçta atak olmadan en basindan itibaren sürekli bir kötüye gidis ile karakterizedir."

Yorgunluk önemli belirtilerden

Yorgunlugun hastaligin en sik görülen 3 belirtisinden biri oldugunu açiklayan Çakmak, "Tani alan hastalarin yaklasik yüzde 70-80’inde yorgunluk önemli bir yakinmadir. Yorgunluk, özellikle günlük efordan bagimsiz ve normalden fazla ise mutlaka önemsenmeli ve bazi hastalarda tek basina atak belirtisi olabilecegi akilda tutulmalidir. Multipl skleroz teshisinde öncelikle beyin ve omurilik görüntülemesi için MRI tüm hastalara yapilmaktadir. Ayrica tanida görme ve optik sinir degerlendirilmesi için vizuel uyarilmis potansiyeller (VEP) kullanilmaktadir. Gerekli durumlarda belden alinan beyin omurilik sivisinda (BOS) bakilan özel bazi testlerle tani desteklenmektedir. MS tedavisi ataklari sonlandirmayi hizlandirmaya, hastaligin ilerlemesini yavaslatmaya ve MS sikayetlerini yönetmeye odaklanmaktadir" diye konustu.



Tedavinin 3 asamasi

Çakmak, MS tedavisinin 3 asamasini söyle açikladi: Atak tedavisi serum içinde yüksek doz 1000 mg metilprednizolon 3-10 gün verilerek yapilmaktadir. Bu tedavi ile hastanin ataklarinin daha hizli ve tam düzelmesi hedeflenmektedir. Koruyucu tedavide çok farkli ilaç seçenekleri yer almaktadir. Bu ilaçlar ataklarin tekrarlamasini ve yeni plaklarin olusmasini engellemek için kullanilir. Interferonlar, glatiramer asetat ilk basamakta yer alan igne (enjeksiyon) olarak uygulanan ilaçlardir. Dimetil fumarat, teriflunomid ise yine ilk basamakta yer alan agizdan alinan ilaçlardir. Ikinci basamak ilaçlar ise genellikle ilk basamak tedaviyle yeterli yanit alinamayan hastalarda kullanilmaktadir. Bu grupta siklikla kullanilan ilaçlar natalizumab, fingolimod ve okrelizumabdir. Semptomatik tedavide yer alan ilaçlar ise hastada gelisen spastisite, yorgunluk, agri, idrar kaçirma, cinsel problemler gibi sikayetlere yönelik verilen ilaçlari içine almaktadir.

Dikkat edilmesi gerekenler

Çakmak, MS hastalarinin dikkat etmesi gerekenleri de belirtti: "Hastalar asiri stres ve beden yorgunlugu olusturan aktiviteler ve islerden kaçinmali, düzenli ve saglikli beslenmelidir. Saglikli beslenme tüm kisiler gibi MS hastalarinda da Akdeniz tipi, sebze, meyve ve baliktan zengin, yag orani düsük beslenmedir. Alkol ve sigara gibi zararli maddeler kullanilmamalidir. Sigara hem hastaliga yatkinligi artirmakta hem de MS hastalarinda kinikte daha hizli kötülesmeye sebep olabilmektedir. Hastalar mümkün oldugunca çok hareket etmelidir. Agir egzersizlerden kaçinilmali; daha çok günlük açik havada, asiri günes ve sicaktan korunarak yapilan yürüyüslere yer verilmelidir. MS sikayetlerini artirabilecek olan hamam, sauna gibi sicak ortamlar yerine ilik su tercih edilmelidir. Ayrica D vitamini eksikligi kontrol edilmeli, geregi halinde takviye alinmalidir. Öncelikle D vitamini kaynagi gün isigi oldugu için hastalar gün isigi almalidir. Ancak asiri sicaktan kaçinilmalidir."