Okan Demiriş ve Opera Festivali

 

Yarın başlayacak olan 1 . Opera Festivali , operayı yeniden konuşup tartışmak için iyi bir fırsat . Harbiye Açık Hava Sahnesi ' nde Rossini ' nin ' Fatih Sultan Mehmet ' eseriyle açılacak olan festivalde , Mozart ' ın ' Zaide ' ve ' Saraydan Kız Kaçırma ' sının yanı sıra Üzeyir Hacıbeyoğlu ' nun ' Köroğlu ' operası da sahnelenecek . Bu güzel organizasyonda keşke , geçtiğimiz günlerde vefat eden Okan Demiriş ' in bir eserine de yer verilseydi .

Kısa bir süre önce kaybettiğimiz kompozitör Okan Demiriş ' le Karyağdı Hatun operasının İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından sahnelendiği 1986 yılında , bu eseri hakkında Tercüman ' da yazdığım bir yazı vesilesiyle tanışmıştım . Ertesi yıl IV . Murat operası hakkında yazdığım yazıyla pekişen dostluğumuz sayesinde , operaları için seçtiği konular yüzünden kendi çevresinde yaşadığı sıkıntıları da öğrendim .
İstanbul Belediye Konservatuarı ' nda keman eğitimi aldıktan sonra Ankara Devlet Konservatuarı ' nı bitiren ve Doğu Anadolu ' da askerliğini yaparken halk müziğiyle ilgilenmeye başlayan Okan Bey , bizim tarihimizin ve efsanelerimizin işlendiği , bizim seslerimizle beslenen yerli bir operanın peşindeydi . Karyağdı Hatun ' da bir evliya menkıbesini , Yusuf ile Züleyha ' da kısas-ı enbiyadan bir aşk hikâyesini , IV . Murat ' ta ise bir Osmanlı padişahının trajik hayatını operaya taşımıştı . Büyük Hakan Alparslan ve Deniz Kurdu adlarında iki operasının daha bulunduğunu Şefik Kahramankaptan ' ın bir yazısından öğrendim . Bu da demektir ki , operayla tanıştığımız tarihten bu yana bizim kompozitörlerimizce bestelenen on küsur operanın beşi Okan Demiriş imzasını taşıyor .
Okan Bey ' in operalarını seyrederken çok tanıdık sesler duyarsınız . Kulaklarınız mesela IV . Murat ' ın uvertüründe " Salât-ı Ümmiye " den , Mehter müziğinden , Misket havasından nağmeleri hemen seçer . Bun­ ; lar , polifoni ve armoni kaidelerine göre yeniden düzenlen­ ; miş olsalar bile , bize ait seslerdir . İkinci perdedeki " ayak divanı " sahnesinde korodan Itrî ' nin " Tekbir " ini , üçüncü perdedeki başka bir sahnede güftesi Nef ' i ' ye , bestesi Itrî ' ye ait olan ünlü Segâh Yürük Semai ' yi dinlersiniz .
Atatürk ' ün yerli opera hedefi
Bizde çoksesli müzik çevrelerinin yerli konulardan ve Dede ' lerden , Itrî ' lerden pek hazzettikleri söylenemez . Sabahattin Kalender ' in Deli Dumrul operasının yazılışından tam kırk beş yıl sonra sahnelendiğini söylesem , inanır mısınız? Hâlbuki Atatürk , Adnan Saygun ' a bestelettiği Özsoy operasıyla belli bir hedefe işaret etmişti ; konusunu millî tarihten ve efsanelerden alan yerli bir opera hedefine . . . Nitekim sağlığında amatörce hazırlanmış operaların hepsinde yerli konular işlenmiştir . Necil Kâzım ' ın Bayönder ' i , Ahmet Adnan Saygun ' un Taşbebek ' i , Ulvi Cemal ' in Ülkü Yolu . . . Saygun , Taşbebek ' te pentatonizmden yararlanarak Asyaî bir Türk rengi elde etmeye bile çalışmıştı . Bu arayış pek başarılı sonuçlar vermemişse de , saygıya değerdir . Milli Şef döneminde ise , Orta Asya bozkırları , Mete ' ler , Ergenekon ' lar , Bozkurt ' lar vb . Türkçülere terk edilip Ege sularına yelken açılır . Artık kültür politikasının merkezinde hümanist kültür vardır .
Bu politika , her alanda kültürümüze karşı cephe almıştır . Yakın zamanlara kadar opera ve balede herhangi bir şekilde yerlilikten söz etmek dışlanmak için yeterliydi . Açıkçası , Türkiye ' de opera ve bale küçük bir azınlığa mahkûm edilmiş , bu yüzden Cumhuriyet ' in ilk yılla­ ; rında yetişen üç-beş besteci dışında opera besteleyen pek çık­ ; mamıştır . Aşağı yukarı dört yüz yıldan beri tanışık olduğumuz , devletin iki yüz yıldır desteklediği , âdeta çağdaşlığın sembolü olarak görülen opera ve balede varılan nokta , on küsur opera , dört-beş baleden ibarettir .
Konser salonlarını kim dolduruyor?
II . Mahmud ' dan beri devlet ideolojisinin temel tercihlerinden biri çoksesli Batı müziğidir ve Türk musikisi alaturka diye horlanıp konservatuardan kapı dışarı edilirken Batı müziğine ciddi yatırımlar yapılmıştır . Hâlbuki konservatuarlar , mesela Azerbaycan ' da olduğu gibi , iki mü­ ; ziğin birbirini beslemesini sağ­ ; layan bir yapıya kavuşturulsa ve müzik ideolojik bir tercih mese­ ; lesi haline geti­ ; rilmemiş ol­ ; saydı , belki çoksesli müzik Türk müziğinin imkânlarından da yararla­ ; narak topluma nüfuz edebi­ ; leceği kanallar bulabilecek , dolayısıyla konser salonları Batı müziğini dinlemeleri ge­ ; rektiğine inananlar tarafından de­ ; ğil , gerçekten severek dinleyenlerce doldurulacaktı . Üzeyir Hacıbeyli ' nin Leyla vü Mecnun operası , Azerbaycan ' da , niçin yazıldığı tarihten beri sahnededir , düşünmek gerek!
Konusunu Türk tarihinden alan yabancı operaların daha fazla olduğunu bilmek üzüyor insanı . İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projesi olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı , İstanbul Valiliği ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi ' nin desteğiyle düzenlenen 1 . Uluslararası İstanbul Opera Festivali ' nde bunlardan bazılarını seyretmek mümkün olacak . Devlet Opera ve Balesi Başrejisörü Yekta Kara ' nın sanat yönetmenliğinde temmuz ayı boyunca Yıldız Sarayı , Topkapı Sarayı , Rumeli Hisarı ve Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu ' nda gerçekleştirilecek festivalin ilk eseri Rossini ' nin imzasını taşıyor : Fatih Sultan Mehmet . Mozart ' ın Zaide ' sini Topkapı Sarayı ' nda , Saraydan Kız Kaçırma ' sını Yıldız Sarayı ' nda seyredebileceğiz . Programda ayrıca Üzeyir Hacıbeyli ' nin Köroğlu operası var . Keşke Okan Demiriş ' in bir eserine de yer verilseydi .
Kısacası , yarın başlayacak I . Opera Festivali , operayı yeniden konuşup tartışmak için iyi bir fırsat . . . Bu vesileyle Okan Demiriş ' e Allah ' tan rahmet , ailesine ve dostlarına başsağlığı diliyorum . b . ayvazoglu@zaman . com . tr

Zaman