Osman Gazi Vefatinin 695'Inci Yilinda Aniliyor

BÜSRA NUR YILMAZ - Bati Anadolu'nun kuzeyinde küçük bir Türkmen beyligi olarak ortaya çikip üç kitaya yayilan ve Türk-Islam dünyasinda en uzun ömürlü devlet olan Osmanli Devleti'nin temellerini atan Osman Gazi, gaza ve cihada adanmis bir ömür sürdü.

Osman Gazi, babasi Ertugrul Gazi'den ve yaklasik 20 yil sürdürdügü Selçuklunun uç beyiyken edindigi devlet adamligi tecrübesi, Seyh Edebali'den aldigi dini egitim ile Osmanli Devleti'ni kuran sultan oldu.

Öz güvenli ve atilgan kisiligi, kabiliyeti ve cesaretiyle Osman Gazi, yüzyillar boyunca gerçeklestirilen fetihlerle evrensel devletlerden biri haline gelen, büyük bir cografya üzerinde tek hanedana dayali olarak en uzun süre devamlilik gösteren Osmanli Devleti'nin temellerini atti.

Bursa Uludag Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Ögretim Üyesi Sezai Sevim, Mogol istilasi nedeniyle yerini yurdunu terk etmek zorunda kalan Asya'nin üst bölgelerindeki birçok Türkmen grubunun Bati Anadolu'ya ve Anadolu'nun üst bölgelerine geldigini anlatti.

Anadolu Selçuklularinin son dönemlerinde hemen hemen 20 beyligin ortaya çiktigini belirten Sevim, bu beyliklerden birinin de Osmanli Beyligi oldugunu dile getirdi.

Ertugrul Gazi'nin vefatiyla 20'li yaslarda Selçuklu Devleti'nin bölgedeki uç beyligi görevini devraldigini aktaran Sevim, "O dönemde genç yasta bey olmasi dolayisiyla ona 'Osmancik' dediler. Bu görevi, 1299'a kadar yaklasik 20 yil sürdürdü." dedi.

Sevim, Ilhanlilarin etkisinin zayifladigi dönemde bir kisim beylerin bagimsizliklarini ilan etmeye basladigini dile getirerek, "Osman da 1299'da Karacahisar'da ilk hutbesini okutarak, pazar kurma ve cuma namazi kilma izni vererek, beyliginin bagimsizligini ilan etti." ifadesini kullandi.

Osman Gazi'nin görevde oldugu süre boyunca Selçuklularin askeri, idari, adli, vergi teskilati ve yerel yönetimini gördügünü aktaran Sevim, "Bu 20 yillik tecrübe sonunda beyligini ilan etti." dedi.

- "Osman Gazi, haberlesme teskilatini iyi kurmustur"

Müslüman Türk devletlerinde "Darülharp" olan bir bölgenin "Darülislam" haline getirilmesi fikrinin benimsendigine dikkati çeken Sevim, söyle devam etti:

"Osman Gazi, 1299'da beyligini kuruyor ve 1301'de Iznik'i kusatiyor. Iznik, çok önemli bir kusatma hareketi. Bizans'in bölgedeki en büyük sehri, eski baskenti ve Hristiyan dünyasi için çok önemli bir sehirdir. Bizans, buradaki kusatmayi kirmak için bölgeye 1302'de büyük bir birlik gönderir. Osman Gazi, haberlesme teskilatini iyi kurmustur ki Bizans'in gönderdigi askerlerden haberdar olur ve onlari denizden karaya çikacaklari noktada vurur. Bu, çok önemli bir istihbarat birikimi gerektirir. Gemiden karaya ayak basacaklarken Osman Gazi, onlari püskürtüyor, perisan ediyor. Koyunhisar ve Bafeus ismi verilir bu basariya. Çok geçmeden Bursa civarinin tekfurlari, Iznik kusatmasini kirabilmek için bir hareket baslatir ve Yenisehir'e yürürler. Osman Gazi, yine bundan haberdar olur ve onlari Yenisehir ile Bursa arasinda karsilar ve püskürtür. Iki büyük basari elde eder ve böylelikle rüstünü ispatlar. Bizans kaynaklari, Bafeus basarisindan dolayi 'Artik karsimizda bir devlet, büyük bir güç var' diyor ve onun büyüklügünü kabul ediyor."

Iznik kusatmasinin 30 yil sürdügünü anlatan Sevim, "Iznik çevresinde iki büyük çift kademeli sur var ve Ibn-i Batuta bunlarin çevresinin tamamen suyla kapli oldugunu söyler. Çift surun ortasinda suyla dolu bir büyük hendek, içinde zehirli hayvanlar vardir. Böyle saglam kalesi olan Iznik'i kusatmaya aliyor. Bursa'yi da 1302'de kusatiyor ve bu kusatma, 24 yil sürüyor." diye konustu.

- "Osman Gazi'nin birikimi, çok büyük bir devletin temelleri olarak ortaya çikti"

Osman Gazi'nin özelliklerine deginen Sevim, sunlari kaydetti:

"Osman Gazi'de irade, atilim, cesaret, kendine güven ve kararlilik ile büyük bir birikim ve tecrübe var. Osman Gazi, sifirdan bir devlet ortaya çikarmadi. Bir büyük tecrübenin devami olarak bir devlet kurdu. Osmanli'ya Selçuklulardan kurumlar, Ilhanlilardan kurallar aksetmis. Abbasilerden bazi örnekler görülüyor. Bazi yazarlar, 'Bizans'tan da örnekler var' der. Birbirine yakin devletlerin birbirine benzer kurumlari olur. Çok daha ileri gidip 'Bizans'in kopyasi' demeye çalisanlar var ama yok öyle bir sey. Osman Gazi, kendi basina, kendi iradesiyle sifirdan bir üretim ortaya koymadi, bir büyük tecrübeyi Osmanli'ya tasidi. Türk devletlerinin devlet tecrübesini, Islam devlet hukukunun normlarini, isleyisini Osmanli'ya tasidi. Böylelikle Anadolu Selçuklularinin bir benzeri, Anadolu'da kuruldu ama orada kalmadi büyüdü, gelisti ve bir büyük devlete dönüstü. Eger Anadolu Selçuklularini aynen devam ettirmis olsaydi belki devletin ömrü yine kisa olurdu. Osmanli sultanlari, bunu gelistirerek, daha büyük bir forma, degere tasidi. Bu da tabii Osman Gazi'nin attigi temeller üzerinde insa edildi. O yüzden Osman Gazi'nin attigi temeller çok önemli. Osman Gazi'nin birikimi, çok büyük bir devletin temelleri olarak ortaya çikti."

Sevim, Osman Gazi'nin hastaligi nedeniyle 1324'ten itibaren devletin yönetimini vekaleten oglu Orhan Gazi'ye devrettigini anlatti.

Bursa kusatmasi sirasinda Osman Gazi'nin oglu Orhan Gazi ile arasinda, Balabancik Hisari'ndaki kalede bir diyalog geçtigini kaydeden Sevim, "Osman Gazi, göstererek, 'Ey ogul, beni Gümüslü Kümbet'e koyasin' demistir. Bursa'nin fethinden sonra Osman Gazi'nin gösterdigi kubbe, fethin nisanesi olarak camiye dönüstürülmüstür. Orhan Gazi, babasinin vasiyetini yerine getirerek, onu 'Gümüslü Kümbet' olarak taninan ve sonradan türbeye çevrilen eski sapele defnediyor." dedi.

- Osman Gazi

Ertugrul Gazi'nin üç oglundan biri olan Osman Gazi, 1258'de dogdu. Ertugrul Gazi'nin en küçük oglu olmasina ragmen kabiliyeti ve cengaverligiyle 23 yasinda beylige seçildi.

Bilecik ve Yarhisar'i 1298'de, Inegöl'ü 1299'da fetheden Osman Gazi, Karacahisar'da kendi adina hutbe okuttu ve kadi tayin etti. Bu gelisme, Osmanli Devleti'nin kurulusu olarak kabul edildi.

Osman Gazi, 1301'de Iznik kusatmasina, 1302'de Bursa kusatmasina basladi. Hastalanan Osman Gazi, 1324'te yönetimi oglu Orhan Gazi'ye devretti. Kusatmasi 24 yil süren Bursa 1326'da, 30 yil süren Iznik 1330'da fethedildi.

Bursa'nin fethini göremeden 1326'da vefat eden Osman Gazi, vasiyeti üzerine oglu Orhan Gazi'nin Bursa'yi fethetmesinin ardindan "Gümüslü Kümbet" olarak bilinen ve sonradan türbeye çevrilen yere defnedildi.

Osman Gazi'nin Bursa'daki türbesinde, 11 Eylül 2020'de baslatilan uygulama kapsaminda, alp kiyafetli jandarma personelince saygi nöbeti tutuluyor ve türbenin içinde gün boyu Kur'an-i Kerim okunuyor.