Öyle Bir Geçer Venüs Ki...

Tekrar gözlemlenmesi için yüzyıldan fazla zaman isteyen bu kozmik şov 6 Haziran'da gerçekleşecek.

ABD 'nin Batı yakasından rahatlıkla gözlemlenebilecek gök olayı, yerel saatle 15.00 'dan biraz sonra başlayacak. Olağanüstü gök olayı, sekiz yıl arayla gerçekleşiyor. Ancak bir sonraki sekiz yılı yakalamak için 117 yıl beklemek gerekecek. Dünya 'nın tanık olduğu en son Venüs geçisi, yaklaşık 250 yıl önce 1761 ve 1769 yıllarında gerçekleşmişti.

Tekrar gözlemlenmesi için yüzyıldan fazla bir süre gerektiren gök olayı, aynı zamanda insanlığın bu kozmik şovu ne kadar farklı imkanlar altında takip edeceklerini de akıllara getiriyor. Dijital teknolojinin ve gelişmiş teleskopların söz konusu olmadığı 18 'inci yüzyılda, 130 ülkedeki yüzlerce gök bilimci, Venüs 'ün geçisini gözlemlemek için haftalarca çalışma yapmıştı. Yapmaya çalıştıkları en önemli hesaplamalar arasında, Dünya ile Güneş arasındaki mesafe ve buradan yola çıkarak Güneş Sistemi 'nin ne kadar büyük olduğu vardı.

Gök bilimciler, 250 yıl önce kuzey ve yarım kürede birbirinden farklı noktalarda yaptıkları gözlemlerde, Venüs 'ün Güneş önünde izlediği yolu farklı bir çizgide gördü. Ancak trigonometri yardımıyla, geçişin süresini hesaplayarak mesafe ölçümleri yaptılar. Kısaca, Venüs 'ün 18 'inci yüzyıldaki geçisi uluslararası bir işbirliği ve çaba ortaya koymuştu.

SAVAŞ BİLE ENGEL OLAMADI

Venüs 'ün 18 'inci yüzyıldaki ziyareti, bilim dünyasında o kadar büyük bir heyecan doğurdu ki, Avrupa 'yı saran Yedi Yıl Savaşları 'nı umursamaksızın, bilim çevreleri Tahiti, Kuzey Kutbu, Hindistan ve birçok diğer bölgeye pasaportlarını çıkarıp yol güvenliğini sağlayarak gök bilimci yolladı.

Venüs 'ün 1769 yılındaki geçişi, modern ABD 'nin bugünkü California eyaletinde gözlemlendi. İspanyollar, sekiz yıl önceki geçişe önem vermemişti. Ancak Fransızlar, ikinci fırsatı değerlendirmek istiyordu. Fransızlar, ilk geçişi Sibirya 'da gözlemlemiş olan gök bilimci Jean-Baptiste Chappe d'Auteroche 'in kaptanlığını yaptığı filo ile yola açıldı. Dönemin İspanyol Kralı, Fransızlara geçiş izni verdiği gibi, filolalarına destek olması için bir de gemi gönderdi. Bilim, 200 yılı aşkın bir süre önce düşmanlık veya çıkar tanımıyordu.

Yine de çeşitli siyasi çıkmazlar yaşayan Chappe, Aralık 1768 'de yola çıktı. Meksika 'nın Veracruz kentine ulaştığında, bir fırtınaya tutuldu. Karaya çıkan Chappe, yarım tonluk donanımıyla karadan batı kıyısındaki San Blas 'a gitti. Oradan tekneye atlayarak Baja California 'ya açıldı.

VENÜS SONUNU GETİRDİ

Chappe, Baja 'ya vardığında, 3 Haziran 'daki geçişe yetişebilmek için aceleyle teleskopunu kurmaya koyuldu. Günlüğüne, “Fazla önemsemedim.. Geldiğim yerde birilerinin yaşayıp yaşamadığı beni ilgilendirmiyordu” dedi. Fransız gök bilimci, geçişi gözlemledi, süresini ölçtü, mesafe hesaplamalarını yaptı. Kısa bir süre sonra, yüksek ateş nedeniyle yarı delirmiş olarak hayatını kaybetti. Asistanları, Chappe 'nin notlarını bir yıl sonra Paris Bilimler Akademisi 'ne ulaştırdı ve notlar diğer Venüs bilgilerine eklendi.

Ünlü İngiliz kaşif ve denizci James Cook ise çok daha şanslıydı. Endeavour gemisinde Tahiti 'de iyi bir gözlem yaptı. Diğer denizci, gök bilimci ve kaşifler de Rusya, Hudson Körfezi, Kuzey Kutbu ve birçok başka bölgede iyi gözlemlerde bulundular.

ÖLÇÜMLERİN SONUÇLARI

Bilim dünyası, 1771 yılında Venüs geçişinde yapılan tüm hesaplamaları bir araya getirdi. Hesaplamalar tamamlandığında, Dünya 'dan Güneş 'e olan uzaklığın 149,1 milyon kilometre olduğu sonucuna varıldı. Bu rakam, doğru hesap olan 149,5 milyon kilometreye çok yakındı.

Bilim insanlarının Venüs 'ün geçişinde gösterdiği işbirliği ve çalışma, tarihte bilimin ne kadar birleştirici bir unsur olarak öne çıktığını gösteren örneklerden biri oldu. Dünya 'nın Güneş 'e olan mesafesinin hesaplanmasında gösterilen büyük başarının bir diğer önemi, savaş yıllarında bilimin barış ortamı sağlamış olmasıydı.

Venüs'ün geçisi, yarın ABD 'nin Batı yakasında yerel saatle 15.06 'da başlayacak ve 21.47 'e kadar gözlemlenebilecek. Gözlem yapacakların iki şeye dikkat etmesi gerekiyor. Gözlerinizi korumadan göğe bakmayın ve Chappe gibi sağlığınızı göz ardı etmeyin.